آیا ایران می‌تواند برجام را تا مهر ۱۴۰۴ حفظ کند؟

ایران هم همکاری با آژانس در قالب توافق مارس را منوط به رفع تحریم‌ها کرده است. معنای آن این است که ایران منتظر گفت‌و‌گو با مقامات دولت آمریکا برای ادامه تعهدات هسته‌ای است.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، حسن روحانی رئیس جمهور پیشین ایران گقته است اگر بتوانیم تا مهر ۱۴۰۴ برجام را حفظ کنیم، کار بزرگی است.

وی در دیدار جمعی از وزیران و معاونان سابق گفت: در طول سال‌های ۹۷ تا ۹۹ در هر مقطعی که ترامپ تلاش کرد علیه ایران اقدامی در سازمان ملل انجام دهد، شکست خورد. 

وی افزود: اگر در چند ماه آینده بتوانیم تا مهر ۱۴۰۴ برجام را با تدبیر لازم حفظ کنیم، کار بزرگی انجام گرفته است.

اظهارات روحانی در حالی است که اخیرا سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان با ارسال نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل متحد اعلام کردند که برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح اتمی در صورت لزوم آمادگی دارند مکانیسم ماشه را فعال کنند.

سفرای تروئیکای اروپایی در سازمان ملل با ارسال نامه‌ای به شورای امنیت نوشتند: «ایران باید فعالیت‌های اتمی خود را کاهش دهد تا فضای سیاسی مناسبی در راستای پیشرفت معنادار مذاکرات و یافتن راه‌حل‌های دیپلماتیک ایجاد شود.»

این سه کشور اروپایی همچنین در نامه خود آورده‌اند: «ما آمادگی داریم که در صورت لزوم از تمامی ابزار‌های دیپلماتیک شامل مکانیسم ماشه برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح اتمی استفاده کنیم.»

اشاره این سه کشور به سازوکاری است که در متن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ذکر شده و در آن آمده که اگر جمهوری اسلامی از اجرای تعهدات برجامی خود سرباززند، تمامی تحریم‌های شورای امنیت که از سال ۲۰۰۶ وضع و اعمال شده بود مجددا و به صورت خودکار بازگردانده خواهد شد و اعضای شورای امنیت نیز برای جلوگیری از آن نمی‌توانند از حق وتو استفاده کنند.

پیش از این امیر سعید ایروانی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل ضمن رد ادعا‌های سه کشور اروپایی تأکید کرد که هرگونه تهدید به اجرای مکانیسم ماشه نه تنها سازنده نیست، بلکه با واکنش قاطع ایران مواجه خواهد شد.

موضع سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان در خصوص پرونده اتمی جمهوری اسلامی در شرایطی اعلام می‌شود که به گفته کارشناسان، فعال کردن مکانیسم ماشه تنها تا ۱۸ اکتبر سال آتی میلادی ممکن است چرا که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۵ صادر شده و اعتبار آن پس از ۱۰ سال از بین خواهد رفت.

از سوی دیگر نشست شورای امنیت سازمان ملل درباره قطعنامه ۲۲۳۱ این شورا در خصوص ایران و با موضوع توافق هسته‌ای (برجام) در نیویورک برگزار شد.

استاوروس لامبرینیدیس، نماینده اتحادیه اروپا در سازمان ملل، از همه طرف‌ها از جمله آمریکا خواست تا مذاکرات درباره برجام را از سر بگیرند.

وی گفت: دیپلماسی بهترین راه برای تضمین ماهیت برنامه هسته‌ای ایران است و برجام به ثبات کل منطقه کمک خواهد کرد.
نماینده اروپا بدون اشاره به اقدام‌های مخرب تروئیکای اروپایی، مدعی شد: قطعنامه ۲۲۳۱ همچنان چارچوب گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران است، اما گزارش‌های اخیر آژانس حاکی از افزایش سطح غنی‌سازی ایران و عدم همکاری آن در روند نظارت آژانس است.

امیرسعید ایروانی، سفیر و نماینده ایران نزد سازمان ملل در این نشست گفت: ایران هرگونه تهدید مربوط به استفاده از سازوکار موسوم به «اسنپ‌بک» ازسوی تروئیکای اروپایی را قویا رد می‌کند.

دیپلمات ارشد ایران در سازمان ملل تاکید کرد: با وجود اتهام‌های بی‌اساس و پیگیری قطعنامه‌ای با انگیزه‌های سیاسی ازسوی تروئیکای اروپایی و آمریکا، ایران متعهد به ادامه همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مطابق با تعهد‌های خود است؛ صدور قطعنامه توبیخی علیه ایران در نشست اخیر شورای حکام آژانس، با وجود سفر سازنده و موفق مدیرکل آژانس به تهران در ماه نوامبر، نشان می‌دهد که تروئیکای اروپایی و آمریکا با هدف تضعیف دیپلماسی، اعتماد و اصول ضروری برای تعامل سازنده، به دنبال پیشبرد یک دستور کار سیاسی هستند.

این نشست پس از آن انجام شده که تروئیکای اروپایی و آمریکا در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی توانسته بودند قطعنامه پیشنهادی خود را به تصویب برسانند؛ قطعنامه‌ای که از مدیرکل آژانس درخواست می‌کند تا ارزیابی جامع و به روز شده‌ای در مورد وجود یا استفاده احتمالی از مواد هسته‌ای اعلام نشده در ارتباط با مسائل باقی مانده گذشته و حال در مورد برنامه هسته‌ای ایران، از جمله گزارش کامل همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی در این موضوعات، ارائه کند، به گونه‌ای که آژانس قادر به راستی‌آزمایی اجرای تعهدات پادمانی ایران از جمله عدم انحراف مواد هسته‌ای، بر اساس تمام اطلاعات موجود، برای بررسی توسط شورای حکام مارس ۲۰۲۵ یا حداکثر تا بهار ۲۰۲۵. باشد.

پروفسور «پل پیلار» استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا در گفت‌و‌گو با خبرنگار تابناک در خصوص این قطعنامه می‌گوید: دولت‌های اروپایی درگیر باید به دقت در مورد اقدام بعدی خود و چگونگی واکنش ایران به آن فکر کنند. سابقه رویارویی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان نمی‌دهد که ایران احتمالاً تحت هیچ فشاری در قالب قطعنامه شورای حکام عقب‌نشینی کند.

وی معتقد است: برعکس، این الگو شامل پاسخ‌هایی است که شامل گسترش بیشتر برنامه هسته‌ای ایران می‌شود. یک احتمال برای گام بعدی این است که اروپایی‌ها تصمیم بگیرند فعلاً قطعنامه محکوم‌کننده‌ای که موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع می‌دهد، اتخاذ نکنند و در عوض نوعی بیانیه ارائه دهند که اصرار دارد ایران به طور کامل توافق خود در مورد بازرسان اضافی و فریز کردن ذخائر غنی سازی ۶۰ درصد را اجرا کند؛ صحبت‌هایی که تاکنون یک تعهد نیست، بلکه فقط یک پیشنهاد مشروط است.

«مارک فینو» سخنگوی پیشین وزارت خارجه فرانسه نیز در گفت‌و‌گو با خبرنگار تابناک در خصوص فعال سازی مکانیسم ماشه از سوی تروئیکای اروپایی می‌گوید: فعال سازی مکانیسم ماشه، تمام فعالیت‌های هسته‌ای ایران فراتر از برجام را غیرقانونی می‌کند و E ۳ و اتحادیه اروپا را به بازگرداندن تحریم‌ها سوق می‌دهد و در نتیجه شرکت‌های آنها را از هرگونه حق تجارت یا سرمایه‌گذاری در ایران محروم می‌کند؛ بنابراین فعال کردن مکانیسم ماشه می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد.

از سوی دیگر «لارنس نورمن» خبرنگار هسته‌ای روزنامه وال‌استریت‌ژورنال اخیرا اعلام کرده که احتمال می‌رود دور جدیدی از تماس‌های ۳ کشور اروپایی و اتحادیه اروپا با ایران در ماه ژانویه در ژنو برگزار شود.

با این حال نورمن مشخص نکرد که این مذاکرات بعد از تحلیف ترامپ در ۲۰ ژانویه-۱ بهمن انجام می‌شود یا قبل از آن خواهد بود. 

اما به نظر می‌رسد که دو طرف ظرف یک ماه آینده و قبل از استقرار ترامپ در کاخ سفید دور جدیدی از مذاکرات را برگزار خواهند کرد و بعد از آن منتظر بازگشت ترامپ و ارزیابی از رویکرد آن درباره چگونگی مواجهه با ایران خواهند نشست.

ایران هم همکاری با آژانس در قالب توافق مارس را منوط به رفع تحریم‌ها کرده است. معنای آن این است که ایران منتظر گفت‌و‌گو با مقامات دولت آمریکا برای ادامه تعهدات هسته‌ای است.