آمریکا نمی‌تواند بدون هماهنگی آژانس از تاسیسات هسته‌ای ایران بازرسی کند/ ایران پیشنهاد من را در زمان «البرادعی» رد کرد

رئیس برنامه خلع سلاح، کنترل سلاح و عدم اشاعه موسسه صلح استکهلم (سیپری) می‌گوید من نیز به عنوان مسئول ذخیره اورانیوم کم غنی شده (LEU) آژانس و بانک LEU آژانس، پیشنهاد کردم که ایران اورانیوم غنی شده خود را در سال‌های ۲۰۰۹/۲۰۱۰ به آژانس واگذار کند، اما ایران رد کرد.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی به نقل از منابع خود مدعی شده است: ایران امکان مشارکت مشترک در اداره تأسیسات غنی‌سازی هسته‌ای خود را مطرح کرده است، گزینه‌ای که به دولت ترامپ اجازه می‌دهد اعلام کند که توافقی متفاوت از توافق دوره اوباما به دست آورده است.

بر اساس این گزارش، مشخص نیست که آیا ایالات متحده یا یک کشور ثالث، که ترجیحاً یکی از همسایگان عرب ایران در خلیج فارس باشد، شریک این پروژه خواهد بود، تا لایه‌ای اضافی از اطمینان ایجاد کند که برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است. این مقام ارشد به دلیل حساسیت مذاکرات از ذکر نام خود خودداری کرد.

از طرف دیگر، روزنامه گاردین گزارش می‌دهد که روسیه ممکن است نقش کلیدی در توافق هسته‌ای ایران ایفا کند. مسکو به عنوان مقصد احتمالی برای ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران و همچنین به عنوان داور احتمالی در صورت نقض توافق در نظر گرفته می‌شود.

این ادعا‌ها در حالی است که منابع خبری پس از اولین دور گفت‌و‌گو‌های ایران و آمریکا در عمان اعلام کرده بودند که ایران مخالف انتقال ذخائر اورانیوم غنی شده خود به کشور ثالث است و خواهان حفظ آن در داخل و تحت نظارات آژانس بین المللی انرژی اتمی است.

در خصوص این موضوع خبرنگار تابناک گفتگویی با «طارق رئوف» رئیس سابق بخش امنیت سیاسی و شفاف سازی آژانس بین المللی انرژی اتمی انجام داده که در ادامه می‌آید.

«رئوف» مشاور پیشین هسته‌ای هیات کانادا و در حال حاضر رئیس برنامه خلع سلاح، کنترل سلاح و عدم اشاعه موسسه صلح استکهلم (سیپری) است.

*نیویورک تایمز در گزارشی ادعا می‌کند که «ایران امکان مشارکت مشترک در اداره تأسیسات غنی‌سازی هسته‌ای خود را مطرح کرده است، گزینه‌ای که به دولت ترامپ اجازه می‌دهد اعلام کند که توافقی متفاوت از توافق دوره اوباما به دست آورده است. مشخص نیست که آیا ایالات متحده یا یک کشور ثالث، که ترجیحاً یکی از همسایگان عرب ایران در خلیج فارس باشد، شریک این طرح خواهد بود و اطمینان اضافی از صلح‌آمیز بودن برنامه ایران را ارائه خواهد داد.» آیا فکر می‌کنید ایران با چنین پیشنهادی موافقت خواهد کرد؟

این ایده جدیدی نیست. این پیشنهاد ابتدا در سال ۲۰۰۳ توسط محمد البرادعی (مدیر کل وقت آژانس) مطرح شد و سپس در سال‌های ۲۰۰۵/۲۰۰۶ مجدداً بررسی گردید. من نیز به عنوان مسئول ذخیره اورانیوم کم غنی شده (LEU) آژانس و بانک LEU آژانس، پیشنهاد کردم که ایران اورانیوم غنی شده خود را در سال‌های ۲۰۰۹/۲۰۱۰ به آژانس واگذار کند، اما ایران رد کرد. 

منطقی است که تأسیسات نطنز و فردو به یک مرکز بین المللی غنی سازی اورانیوم تبدیل شوند که سازمان انرژی اتمی ایران (AEOI) ۶۰% سهام آن را مالک باشد و هر کدام از کویت، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی ۱۰% سهام را خریداری کنند. 

تنها ایرانی‌ها به سانتریفیوژ‌ها دسترسی خواهند داشت، اما شرکا به طور مشترک مدیریت امور را بر عهده خواهند گرفت. گزینه دیگر این است که سازمان انرژی اتمی ایران ۶۰% سهام را حفظ کند و ۱۰% به آمریکا، ۱۰% به اتحادیه اروپا، ۱۰% به امارات و ۱۰% به روسیه واگذار کند یا ترکیبی از این موارد. غنی سازی نیز باید به استاندارد صنعتی ۴.۹۵ ٪ محدود شود.

*دولت ترامپ اعلام کرده است که با بازرسی‌های سازمان ملل (توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی - IAEA) از تأسیسات هسته‌ای ایران موافق نیست و اصرار دارد که بازرسان آمریکایی باید این کار را انجام دهند. فارغ از پاسخ ایران، آیا چنین کاری از نظر فنی ممکن است؟ و اگر بله، نقش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چه خواهد بود؟

تنها آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان مرجع صلاحیتدار بین المللی برای نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای شناخته می‌شود. در چارچوب یک توافق جدید ایران و آمریکا، بازرسان آمریکایی میتوانند در بازرسی‌ها همراه بازرسان آژانس حضور یابند، اما همواره تحت نظارت و مقررات آژانس عمل کنند. نمونه متفاوتی در آرژانتین و برزیل وجود دارد که نظارت دوجانبه با مشارکت آژانس و یک سازمان منطقه‌ای انجام می‌شود.

*روزنامه گاردین گزارش می‌دهد که روسیه ممکن است نقش کلیدی در توافق هسته‌ای ایران ایفا کند. مسکو به عنوان مقصد احتمالی برای ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران و همچنین به عنوان داور احتمالی در صورت نقض توافق در نظر گرفته می‌شود. با فرض صحت این گزارش، ارزیابی شما از این توسعه چیست؟

روسیه پیشتر اعلام کرده بود که مانند سال‌های ۲۰۱۵/۲۰۱۶ تحت برجام، اورانیوم غنی شده ایران را تحویل نخواهد گرفت. ممکن است اکنون موضع خود را تغییر دهد، اما احتمالاً در ازای دریافت هزینه موافقت خواهد کرد.

*رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، در مصاحبه‌ای با رسانه ایتالیایی «رپوبلیکا» روز یکشنبه اظهار داشت که «ایالات متحده و ایران به توافق نزدیک شده‌اند، اما این توافق نیاز به نظارت دارد. تنها آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌تواند نظارت بر آنچه که واشنگتن و تهران توافق می‌کنند را تضمین کند.» تأکید گروسی بر ضرورت حضور آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در توافق ایران و ایالات متحده در حالی است که عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، پیش‌تر گفته بود که در حال حاضر نیازی به حضور آژانس در مذاکرات نیست. ارزیابی شما چیست؟

آژانس بین المللی انرژی اتمی طرف توافقنامه برجام یا هر توافق آیند‌های نخواهد بود. آژانس تنها در صورت درخواست خاص -مطابق با برجام، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و تعهدات NPT- میتواند نظارت انجام دهد. آژانس نمیتواند به صورت یکجانبه و بدون درخواست، اقدام به نظارت کند، زیرا چنین اختیاری ندارد، مگر در مواردی که کشوری مانند ایران تحت پوشش تضمین‌های NPT قرار دارد و/یا توافقنامه‌های اضافی نظارتی مانند برجام را پذیرفته باشد. همانند برجام، آژانس باید توسط ایران و آمریکا در مورد مکانیسم‌های نظارتی که این دو کشور جدا از تعهدات NPT بر سر آن توافق میکنند، مشورت داده شود.