روزانه صدها موتور سيكلت سواري را در شهرها و جادهها ميبينيم كه با كمترين تجهيزات ايمني، در حال رفت و آمد هستند؛ غافل از اينكه سايه شوم مرگ در انتظار آنهاست.
در بسیاری از کشورهای با درآمد متوسط و پایین، موتورسیکلت و دوچرخه سهم بسیاری در حمل و نقل داشته و کاربران از این وسایط نقلیه نسبت بالایی از افراد صدمه دیده یا فوت شده در راهها را دارند.
بنا بر این گزارش، موتورسواران و دوچرخه سواران، به دلیل این که در راههایی که خودروهای با سرعت بالا، اتوبوسها و کامیونها رفت و آمد داشته و کمتر قابل دیدن هستند، همچنین به دلیل عدم حفاظت فیزیکی این افراد، خطر بالایی در تصادمات دارند.
در کشورهای با سطح درآمد بالا، میزان مرگ و میر موتورسواران، نزدیک 18-5 درصد کل مرگ و میرهای ترافیکی را تشکیل میدهند (در كشور ما اين نسبت بالاتر است) که این مقدار، نتیجه نسبت کم افراد این کشورها در استفاده از موتورسیکلت است. با وجود این، در کشورهای در حال توسعه، به دلیل بهره بالا از این وسایط نقلیه، موتورسواران خطر بالاتری در فوت و صدمات نسبت به دیگر کاربران وسایط نقلیه دارند.
در کشورهای با درآمد متوسط و پایین، مالکیت خودرو و میزان استفاده از آن معمولا نسبت به کشورها با درآمد بالا کمتر است. در نتیجه استفاده از موتورسیکلتها و دیگر وسایط نقلیه دوچرخ در این کشورها بالاست؛ برای نمونه، در هند نزدیک 69 درصد تعداد کل وسایط نقلیه را وسایط نقلیه دوچرخ دارا بوده که در مقایسه با کشورهای با درآمد بالا، میزان چشمیگری است.
به دلیل وجود اختلاف زیاد میزان استفاده از موتورسیکلت، میزان مرگ و میرهای موتورسواران به عنوان بخشی از صدمات جادهای معمولا در کشورهای با درآمد متوسط و پایین در مقایسه با کشورها با درآمد بالا بیشتر است.
برای نمونه، 27 درصد مرگ و میرهای جادهای در هند را کاربران وسایط نقلیه دوچرخ دارند، در حالی که این میزان در تایلند 90-70 درصد و در مالزی نزدیک 60 درصد است؛ در چین مالکیت موتورسیکلت بین سالهای 1987 تا 2001 رشد سریع داشته که این رشد باعث افزایش مرگ موتورسواران از 5/7 تا 19 درصد در این سالها شد. در ايران نیز نزدیک 30 درصد از متوفيان رانندگي مربوط به موتورسواران است.
فوت و معلوليت موتور سواران بر اثر ضربه به سرصدمات سر و گردن، عامل عمده فوت و ناتوانی موتورسواران و دوچرخه سواران است. در کشورهای اروپایی، صدمات سر حدود 75 درصد فوتها را در بین کاربران وسایط نقلیه دوچرخ داشته و در برخی از کشورهای با درآمد متوسط و پایین، این صدمات نزدیک 88 درصد فوتها را شامل میشود.
هزینههای اجتماعی صدمات سر برای نجات یافتگان، خانوادههای آنها و جامعه به دلیل نیاز پی در پی مراقبتهای ویژه یا طولانی مدت بالاست. صدمات سر اغلب هزینه پزشکی بالاتری را نسبت به سایر صدمات داراست، چرا که این قبیل صدمات، فشار زیادی بر هزینههای مراقبت بهداشتی کشور تحمیل میکند.
در سطح جهانی، روند بهره گیری از موتورسیکلت و دوچرخه برای اهداف حمل و نقل و تفریح رو به افزایش بوده و رشد تعداد وسایط نقلیه در راههای جهان، باعث افزایش استفاده از وسایط نقلیه دوچرخ شده است؛ به ویژه کشورهای آسیایی، انتظار میرود که افزایش چشمگیری در تعداد وسایط نقلیه دوچرخ در راه هایشان تجربه کنند.
این رشد سریع استفاده وسایط نقلیه دوچرخ، در کشورهای با درآمد متوسط و پایین، باعث افزایش چشمگیر در تعداد صدمات سر و فوت داشته و در صورتی که اقدامات عاجلي در این زمینه نشود، شاهد افزایش چشمگیری از این صدمات و فوتها خواهیم بود.
براي نمونه، هنگامی که میزان استفاده از وسایط نقلیه دوچرخ در آفریقا افزایش یافت، برنامه کلاه ایمنی برای سیاستگذاران مهم و اجراي اين مهم از سوی مجريان جدي گرفته شد.
موتورسواران به ياد داشته باشند كلاه محافظ سر آنهاستاين پرسش براي بسياري از كارشناسان ترافيك و متخصصين در حوزه سلامت هست كه چرا با ديدن صحنههاي زيادي از تصادفات موتور سيكلت توسط راكبين موتور، همچنان شمار بسیاری از آنها نسبت به ايمني خود بي توجه هستند؟!
تجربه فنی طراحی کیفیت بالای کلاههای ایمنی پس از درک اتفاقات رخ داده سر در سانحه موتورسیکلت شکل گرفت.
در سانحه موتورسیکلت و دوچرخه دو مکانیزم اساسی برای صدمه به مغز هست که عبارتند از: نخست تماس مستقیم و دوم از راه افزایش و کاهش سرعت هر کدام از این مکانیسمها، باعث انواع گوناگونی از صدمات میشوند.
هنگامی که موتورسوار و دوچرخه سوار دچار سانحه میشوند، راننده اغلب از وسیله نقلیه به بیرون پرتاب میشود. در صورتی که سر راننده به شی ثابت و يا متحرك مثل خودرو برخورد کند حرکت سر به سمت جلو متوقف شده، ولی مغز به حرکت خود ادامه داده تا این که به جمجمه برخورد کرده و سپس مغز برگشته و به سمت دیگر جمجمه برخورد میکند. این نوع صدمه میتواند از آسیب خفيف سر مانند كاهش سطح هشياري موقتي تا ضربه كشنده مغزی باشد.
موتورسوارانی که از کلاه ایمنی استفاده نمیکنند، احتمال ايجاد ضربه مغزی و دیگر صدمات سر در آنها بيشتر است. کلاه ایمنی لایهاي اضافی، برای سر ایجاد کرده و انسان را در برابر اشکال شدید آسيب مغزی حفاظت میکند.
هدف استفاده از کلاه ایمنی، کاهش خطر آسيب شدید سر و مغز به وسيله کاهش نیروی ضربه وارده به سر است.
معمولا کلاه ایمنی دارای سه عملکرد برای کاهش آسيب است:
سرعت ضربه وارده به جمجمه را کاهش میدهد و از این رو جا به جایی مغز، در هنگام سانحه کنترل میشود. ماده نرم موجود در کلاه برخی ضربات را جذب نموده و در نتیجه سر با آهستگی به کلاه ایمنی برخورد میکند و این بدان معناست که مغز با نیروی زیادی با جمجمه برخورد نمیکند.
کلاه ایمنی نيروي ضربه را در سطح بزرگتری پخش میکند تا نیرو در روی ناحیه خاصی از جمجمه متمرکز نشود.
• کلاه ایمنی به عنوان یک مانع فیزیکی عمل کرده و مانع برخورد جمجمه با شئی میشود.
• این سه عملکرد با ادغام ويژگيهاي چهار جزء اصلی کلاه ایمنی حاصل ميشود که در زیر به این اجزا اشاره شده است.
اجزای اصلی کلاه ایمنی سرهنگ دكتر عليرضا اسماعيلي، استاديار دانشگاه علوم انتظامي و عضو مركز تحقيقات دانشگاه شهيد بهشتيAr.esmaeili2007@gmail.com