یک استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه شهیدبهشتی با بیان اینکه
"تا زمانی که تک تک ایرانیان رشد فردی نکنند، جامعه هم رشد نمی‌یابد"، گفت:
توسعه‌یافتگی به اراده مردم و مسئولان یک کشور برمی‌گردد و این تفکر که
عده‌ای نمی‌گذارند ما توسعه بیابیم، اشتباه است زیرا اگر ملت و سیستمی
تصمیم بگیرد رشد کند، در نظام رقابتی جهانی می‌تواند سهمی برای خود باز
کند.
به گزارش ایسنا، محمود سریع‌القلم
عصر امروز (چهارشنبه) در سخنرانی خود با موضوع مبانی عملی عقلانیت با
اشاره به رشد کشورهایی مثل سنگاپور، ویتنام، قطر و مکزیک، اظهار کرد: قدرت
اقتصادی دنیا در حال انتقال از غرب به شرق است؛ به گونه‌ای که امروز دولت
آمریکا برای تأمین بخشی از کسری بودجه خود به بازار مالی چین رجوع می‌کند.
برخی فکر می‌کنند نظام جهانی اجازه رشد به ما نمی‌دهد
وی در ادامه افزود: بنابراین می‌توان در این نظام جهانی رشد یافت. ما به
این منظور باید کشورهای آسیای شرقی را مطالعه کنیم و اگر به دنبال
توسعه‌یافتگی هستیم باید برنامه‌ای برای همکاری با این منطقه داشته باشیم.
در این دنیا هیچ‌کس به فکر دیگری نیست. رشد به برنامه و اراده خودمان بستگی
دارد. بخشی از جامعه اینگونه فکر می‌کند که نظام جهانی اجازه رشد به ما
نمی‌دهد که البته این تفکر ریشه در تفکرات مارکسیستی دارد و در دنیا هیچ
اعتباری ندارد زیرا اکنون ترکیه سالانه 62 میلیارد دلار محصولات کشاورزی
صادر کرده و در یک دهه گذشته 10 هزار کیلومتر اتوبان ساخته است. ترکیه با
وارد شدن به کوران جهانی شدن، توانسته این امکان را برای خود به وجود آورد.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه شهیدبهشتی در ادامه با
بیان اینکه "اگر تک تک ما ایرانیان رشد نکنیم، 20 سال آینده هم شرایط ما
اینگونه خواهد بود"، افزود: اکنون یک تبعه اماراتی یا چینی یا ترکیه‌ای با
10 سال قبل تفاوت دارد. در واقع رشد فردی برای توسعه‌یافتگی بسیار
تعیین‌کننده است. اکنون 93 درصد مردم خاورمیانه گفته‌اند که آینده کشور
آنها متوجه اقدامات دولت آنهاست در حالی که این آمار برای مردم چین فقط 17
درصد است و مردم اروپا از دولت خود فقط تامین امنیت و نظارت بر قانون را
خواسته‌اند.
رشد فردی، کانون ضعف در ایران است
سریع‌القلم در ادامه با بیان اینکه "رشد فردی مهم‌ترین مشتق عقلانیت است"،
خاطرنشان کرد: من در مادرید در صف خرید بلیت اتوبوس بودم. فردی بدون توجه
به صف به سمت گیشه رفت اما مردم مانع او شدند. در واقع خود مردم بدون ورود
پلیس از اقدامات این فرد جلوگیری کردند. ما باید بدانیم که رشد فردی کانون
ضعف در ایران است. ما ایرانیان به اندازه کافی برای خود وقت نمی‌گذاریم. به
طور مثال اکنون 53 درصد جمعیت ایران را زنان تشکیل می‌دهند که اگر آنها
برای خود وقت گذاشته و رشد کرده و وارد صحنه اجتماعی شوند، موجب رشد کشور
می‌شوند.
اگر رشد کنیم، به حقوق دیگران تعدی نمی‌کنیم
وی ادامه داد: جمع رشد فردی به جامعه مدنی بدل می‌شود. 300 سال پیش نصف
مردم ایران رمان می‌خواندند. در تاریخ ایران خوانده‌اید عده‌ای صبح
می‌گفتند درود بر تو و عصر گفتند مرگ بر تو. آن زمان این افراد نمی‌دانستند
چه می‌کنند، زیرا بر افکار خود مسلط نبودند. اگر ما بر خود مسلط شویم،
بسیار متفاوت رانندگی می‌کنیم. اگر رشد کنیم، به حقوق دیگران تعدی
نمی‌کنیم. زود عصبانی شدن ما به خاطر عدم تسلط بر خود است. به قول
«زرین‌کوب» حسد و کینه بخش مهمی از تاریخ ایران را تشکیل داده است. یک
آلمانی آموخته که باید برای رشد، رقابت کند، پس بر غرایض خود غلبه کرده و
به جای حسادت به سمت رقابت رفته است.
باید با افکار متضاد خود هم در ارتباط باشیم
سریع‌القلم با بیان اینکه "متکی بودن بر خود، آلمان را به آلمان فعلی و
ژاپن را به ژاپن فعلی تبدیل کرده است"، تاکید کرد: باید فکر و شخصیت ما رشد
کند. اگر ما با کسانی که مثل ما فکر می‌کنند معاشرت کنیم، دیگر فکر ما رشد
نمی‌کند بلکه ما باید با افکار متضاد خود هم در ارتباط باشیم. چرا در
جامعه ما افراطی‌گری وجود دارد؟ زیرا افراط‌گرایان فقط در مدار خود زندگی
می‌کنند. اگر آنها به جامعه وارد شوند، دست از افراطی‌گری برمی‌دارند، زیرا
من معتقدم 95 درصد مردم ایران بسیار معتدل هستند.
این استاد دانشگاه همچنین با اشاره به اینکه "برای رشد فکری باید وقت زیادی
برای مطالعه کتاب‌های مختلف از سراسر دنیا بگذاریم"، گفت: ما باید تحمل
دیدگاه‌های مختلف را به دست آوریم و بدانیم معاشرت با کسی که با ما تضاد
فکری دارد، بسیار مفید است زیرا رشد فکری به هم مباحثه‌ای نیاز دارد. نسل
جدید ایران به برکت دنیای مجازی متحول شده و اکنون می‌گوید و می‌شنود و
تمرین مدارا می‌کند. من در اجلاس داووس گفتم که آینده خاورمیانه دست بیل
گیتس‌هاست زیرا آنها ارتباطات بین مردم را ایجاد می‌کنند.
فرد ایرانی به دلیل نبود محدودیت‌ها در خارج از ایران بسیار رشد می‌کند
وی در ادامه افزود: در تاریخ ایران اجازه اظهارنظر به افراد داده نمی‌شد.
پس افراد نمی‌توانستند رشد کنند. در واقع استبداد انباشت شده تاریخ ایران
اکنون به وسیله فضای مجازی به چالش کشیده شده است. این نکته را باید در نظر
بگیریم که فرد ایرانی به دلیل نبود محدودیت‌ها در خارج از ایران بسیار رشد
می‌کند. ما باید فرهنگ رشد فردی را عمومی کنیم. در این راستا وظیفه ما
تبادل فکر است و هیچ انسانی حق ندارد فکری را به دیگری تحمیل کند. در واقع
رشد فکری با خواندن کتاب‌های متنوع، آشنا شدن با ادبیات جهان، سفر کردن، هم
مباحثه‌ای داشتن و وقت گذاشتن برای خود محقق می‌شود.
برای اولین‌بار در تاریخ ایران، یک سیاستمدار از مردم عذرخواهی کرد
سیاستمداران ما باید روزی هفت یا هشت بار عذرخواهی کنند
سریع‌القلم همچنین گفت: بیان این جمله که «من نمی‌دانم» یا «اشتباه کردم»
برای بسیاری مشکل است. برای اولین‌بار در تاریخ ایران، یک سیاستمدار از
مردم عذرخواهی کرد و گفت من اشتباه کردم که این عمل بسیار خوب بود.
سیاستمداران ما باید روزی هفت یا هشت بار عذرخواهی کنند. مردم باید این
عذرخواهی را بپذیرند.
روش‌های حل اختلاف را نمی‌آموزیم
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه شهیدبهشتی در ادامه افزود:
ما هیچ مانعی برای رشد جز فرهنگ خود نداریم. ما باید ذهنیت خود را عوض
کنیم. کاش تلویزیون نحوه صحبت کردن و آداب معاشرت فکری را آموزش می‌داد. ما
در رشته علوم سیاسی یاد می‌گیریم اولین روش شناخت یک ملت این است که بررسی
کنیم آن ملت چگونه اختلافات خود را حل می‌کند. ما مردم ایران در واقع
روش‌های حل اختلاف را نمی‌آموزیم.
وی همچنین با اشاره به اینکه "در کشوری مثل آمریکا چهار روزنامه مهم وجود
دارد"، گفت: در کشور ما فقط 37 روزنامه در تهران وجود دارد. این امر به این
دلیل است که توافق کردن برای ما ایرانی‌ها سخت است و ما مدام منشعب
می‌شویم.
فساد اقتصادی بخاطر این است که برای انسان‌های دیگر ارزش قائل نیستیم
سریع‌القلم در ادامه با تاکید بر اینکه "هر شهروند ایرانی که به فکر رشد
کشور است، باید روزی سه ساعت مطالعه کند"، تصریح کرد: به نظر من کتاب
نخواندن ایرانیان توجیه اقتصادی ندارد. من معتقدم اگر فکر افراد اصلاح شود،
شخصیت آنها هم اصلاح می‌شود، زیرا ریشه بسیاری از نابهنجاری‌های اجتماعی،
در نحوه فکر کردن افراد است. ما باید یک نهضت احترام به انسان‌ها راه
بیندازیم و تعریف خود را از انسان‌ها عوض کنیم و نگاه ابزاری به آنها
نداشته باشیم. به نظر من فساد اقتصادی و مالی در این ریشه دارد که ما برای
انسان‌های دیگر ارزش قائل نیستیم.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه شهیدبهشتی همچنین با بیان
اینکه "ما باید یک تلقی نسبی از خود داشته باشیم و مدام به اشتباهات خود
فکر کنیم و درصدد اصلاح آنها باشیم"، اظهار کرد: رشد فکری موجب می‌شود
متوجه شویم که ما هم اشتباه می‌کنیم، پس باید عذرخواهی کنیم. البته من با
گفتاردرمانی مخالف هستم. اگر روزی پنج ساعت هم از اخلاق گفته شود، جامعه
اخلاقی نمی‌شود. ما باید فرهنگ فردی را رشد دهیم. البته سقف تربیت عقلانی
12 سالگی است، یعنی تا 12 سالگی باید به افراد بیاموزیم که نظر مخالف را
تحمل کنند یا زباله از اتومبیل به بیرون پرت نکنند.
یاد نگرفته‌ایم که باید بحث کنیم
سریع‌القلم در ادامه افزود: تربیت عقلانی در رشد فکری و شخصیتی به
خانواده‌ها و سیستم آموزشی هم مربوط می‌شود. در مدارس کره‌جنوبی دو سوم
کلاس‌ها به صورت مباحثه‌ای انجام می‌شود اما ما یاد نگرفته‌ایم که باید بحث
کنیم. در واقع افراط‌گری در جامعه به این معنی است که آنها آموزش
ندیده‌اند که با تفاوت انسانی چگونه باید برخورد کنند. ما باید سعی کنیم در
مقابل رفتار یا هنجار متفاوت عصبانی نشویم و آنها را درک کنیم.
وی اضافه کرد: اکنون حتی در سیاست گفته می‌شود اگر نکته‌ای بیان شود،
دیگران رنجیده می‌شوند که این یک مشکل در سیاست ماست. ما باید ناراحت شدن
را تعطیل کنیم. ما نباید قبل از اینکه درباره موضوعی به جمع‌بندی رسیدیم،
درباره آن قضاوت کنیم. سوال کردن و بهتر فهمیدن برای رشد فکری و شخصیتی
بسیار تعیین‌کننده است.
این استاد دانشگاه همچنین گفت: عقلانیت دارای دو بُعد فکری و شخصیتی است که
بُعد اصلی آن بعد فکری است. شخصیت مطلوب عقلانی داشتن، نتیجه فکر کردن
است. ما هرچه بیشتر فکر کنیم، بیشتر رشد می‌کنیم. البته ما نمی‌توانیم از
رسانه‌ها برای بحث شخصیت عقلانی انتظار داشته باشیم، البته باید برای ایجاد
این تغییرات از نهاد خانواده و مدرسه کمک بگیریم. در حوزه سیاست هم باید
ادبیات و واژگان ما متفاوت شود و نگاه ما به جهان مثبت شود و به اراده خود
متکی شویم. به زمان نیاز داریم تا تغییرات نسلی رخ دهد زیرا نسل جوان بهتر
می‌تواند کشور را مدیریت کند.
ادبیات گروه‌های افراطی توسط ساختارها اصلاح شود، جامعه رشد می‌کند
وی همچنین با اشاره به اینکه "تضادهای منافع، اجازه رشد عقلانیت را به ما
نمی‌دهد"، خاطرنشان کرد: با این وجود ما باید به وظایف خود عمل و واقعیات
جامعه را درک کنیم. من امیدوارم دانشگاهیان وارد عرصه عمومی شوند و به رشد
جامعه کمک کنند و به جامعه آگاهی دهند تا تضاد منافع، مانع رشد نشود.
سریع‌القلم همچنین افزود: در این بین، ساختارها هم مهم است. اگر ساختارهای
ما به این نکات توجه کنند، عقلانیت در جامعه تحقق می‌یابد. در واقع 75 درصد
ساختارها و 25 درصد خود فرد هم برای تحقق عقلانیت نقش دارند. اگر ادبیات
گروه‌های افراطی توسط ساختارها اصلاح شود، جامعه می‌تواند رشد کند.
وی همچنین درباره لزوم عقلانیت در سیاست خارجی اظهار کرد: اگر اجازه داده
می‌شد سیاست خارجی مورد نقد قرار گیرد، ما اکنون با این مشکلات مواجه
نبودیم. اکنون شش میلیون هندی در کشورهای عربی کار می‌کنند. اگر ما رابطه
خوبی با کشورهای عربی داشتیم، می‌توانستیم از ظرفیت این کشورها برای اشتغال
و عقل‌آوری استفاده کنیم. آنها باید نسبت به ایران احساس امنیت و راحتی
کنند. سیاست خارجی با عقلانیت می‌تواند این شرایط را فراهم کند.
چون عقلانی عمل نکردیم، تلقی جهان از ما شایسته نیست
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه شهیدبهشتی در همین رابطه
افزود: ایران در هشت سال گذشته، 800 میلیارد دلار درآمد نفتی داشته اما با
رشد اقتصادی منفی 5.8 درصد مواجه بوده است. چرا این درآمدها به درستی مصرف
نشد؟ در صحنه بین‌المللی ما هرچه می‌خواستیم به دنیا گفتیم و در نتیجه،
اکنون تلقی جهان از ما شایسته نیست. من از دوران نوجوانی خود به یاد دارم
که در دنیا گفته می‌شد ایرانیان مؤدب‌ترین مردم دنیا هستند اما چون عقلانی
عمل نکردیم، تلقی جهان نسبت به ما تغییر یافته است.
در کشورهای دیگر، مسئولان به جای حضور در رسانه‌ها در حال انجام وظیفه‌اند
سریع‌القلم ادامه داد: عقلانیت به این معناست که به جای برگزاری
کنفرانس‌های متعدد برای مقابله با فساد اقتصادی، قدرت سیاسی از قدرت
اقتصادی تفکیک شود. در کشورهای دیگر، مسئولان به جای حضور در رسانه‌ها، در
حال انجام وظایف خود هستند در حالی که در ایران مدام مسئولان در رسانه‌ها
هستند. گفتاردرمانی علاج مشکلات ما نیست.
برای تعمیم عقلانیت، در کشور اجماع‌نظر نداریم
وی همچنین گفت: حوزه تربیتی 50 درصد، شرایط سیاسی 20 درصد، شرایط اقتصادی
20 درصد و شرایط تاریخی 10 درصد در عقلانی‌سازی فرهنگ ما نقش دارند؛ البته
به شرطی که جامعه به دنبال عقلانی شدن باشد. ما برای تعمیم یافتن عقلانیت،
اکنون در کشور اجماع‌نظر نداریم و برش‌هایی از جامعه به دنبال عقلانیت
نیست. عقلانیت با طبع بشر سازگاری دارد اما نکاتی که من می‌گویم را
بخش‌هایی از جامعه نمی‌پذیرد. آنها علاقه ندارند که تغییر کنند و
بین‌المللی شوند در حالی که تمام افراد ترکیه به دنبال پیشرفت اقتصادی
هستند و راه آن را در تعامل بین‌المللی می‌دانند. ما باید ابتدا برای
عقلانی شدن به اجماع برسیم.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه شهیدبهشتی در پایان اظهار
کرد: کشوری که می‌خواهد توسعه یابد، باید با ادبیات اقتصادی صحبت کند و
رابطه خوبی با همسایگان خود داشته باشد و راه‌های ارتباطی خود را به سایر
کشورها وصل و ویزاهای خود را حذف کند.
