امام خمینی و قیام مردمی ۱۵ خرداد

قیام خونین مردم در 15 خرداد 1342 خورشیدی از علت ها و زمینه های مهم گسترش نهضت مذهبی- ملی ایران به رهبری امام خمینی به شمار می رود؛ نهضتی که به لطف خداوند و همت جوانان این کشور در 1357 خورشیدی به شکوفایی نشست و با نام «انقلاب اسلامی» در جهان معرفی و شناخته شد.

به گزارش ایرنا، در آستانه ی محرم 1383 هجری قمری (1342 خورشیدی)، نظام حاکم برای پیشگیری از جنبش و نهضت مردمی در اعلامیه ای، سخنران ها و نویسندگان را تهدید کرد که «مجلس های سوگواری باید آرام برگزار شود در غیر این صورت هر نوع آشوبی را با زور، سرکوب خواهد کرد. همچنین آنها نباید درباره ی سه چیز سخن بگویند یا بنویسند: 1- در مورد شاه و عملکرد او 2- درباره ی اسراییل 3- در خطر بودن اسلام».

با این تهدید بسیاری از روحانیان و مراجع سکوت پیشه کردند ولی امام خمینی با یادآوری این نکته که سکوت در این روزها، تایید دستگاه استبدادی است از سخنرانان و نویسندگان خواست جنایت های حاکمیت و دربار را بازتاب (انعکاس) دهند و خود در عصر عاشورا وارد مدرسه ی فیضیه ی قم شد و شجاعانه از عملکرد رژیم انتقاد کرد.

وی در فرازی از سخنان انتقادآمیزش گفت: «...اینها با اساس اسلام مخالفند، اسراییل نمی خواهد در این مملکت قرآن و احکام اسلام باشد. می خواهد اقتصاد شما، تجارت و زراعت شما را قبضه کند... چه ارتباط و تناسبی بین شاه و اسراییل است که سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) می گوید از شاه صحبت نکنید، از اسراییل هم صحبت نکنید، آیا شاه اسراییلی است؟ آقای شاه! شاید اینها می خواهند تو را صهیونیستی معرفی کنند که من بگویم کافری تا از ایران بیرونت کنند و به تکلیف تو برسند...»(1)

2 روز پس از افشاگری امام خمینی که موجی از تظاهرات اعتراض آمیز را در سطح ایران برانگیخت، امام بازداشت و در تهران زندانی شد. مردم، روحانیان و دانشگاهیان در شهرهای مهم کشور، ضمن اعلام اعتصاب، با شعار یا مرگ یا خمینی و مرگ بر دیکتاتور به خیابان ها آمدند و خواستار آزادی امام شدند. نیروهای رژیم در پانزدهم و شانزدهم خرداد تظاهرات مسالمت آمیز مردم را با گلوله پاسخ دادند، صدها انسان را کشتند، هزاران تن را زخمی و صدها مبارز را زندانی کردند.

قیام 15 خرداد به نهضت دینی- ملی عمق و غنا بخشید و آن را یک گام بلند به جلو راند. پس از این تاریخ برخی گروه ها و سازمان های مذهبی، ملی و سیاسی با هدف مبارزه ی منسجم و موثر علیه حکومت شکل گرفت. امام نیز ساکت ننشست و در فرصت ها و حرکت های بعدی،پایداری خویش بر ادامه ی مبارزه تا سرنگونی نظام حاکم اعلام کرد. برای نمونه پس از آزادی از زندان در فروردین 1343 خورشیدی یک بار دیگر ترفندهای نظام پهلوی را آشکار ساخت و گفت:

«تا ملت عمر دارد، غمگین در مصیبت 15 خرداد است...خمینی را اگر دار بزنند تفاهم نخواهد کرد، با سرنیزه نمی شود اصلاحات نمود ... من از آن آخوندها نیستم که بنشینم و تسبیح دست بگیرم. من پاپ نیستم که فقط روزهای یکشنبه مراسمی انجام دهم...علمای اعلام با این زدن ها، کشتن ها، قلدری ها و دیکتاتوری ها مخالفند... ما می گوییم غلام حلقه به گوش دیگران نباشید. دستتان برای چهار دلار دراز نکنید. ما می گوییم به قانون عمل کنید... ما با آثار تمدن مخالف نیستیم با مظاهر استعمار مخالفیم. ما با ترقی زن ها مخالف نیستیم، با فحشا مخالفیم ... ملت ما با پیمان با اسراییل مخالف است...»(2)

با فرا رسیدن نخستین سالگرد قیام 15 خرداد، امام محکم تر از گذشته از این فرصت نیز برای ارشاد مردم و افشاگری سیاست های ویرانگر (تخریبی) رژیم به خوبی بهره جست و با مشارکت و هماهنگی عالمان و دانشگاهی ها در اعلامیه ای بر تداوم نهضت تاکید و 15 خرداد را برای همیشه «عزای ملی» اعلام کرد.

تحریف قیام

رژیم برای بدنام کردن قیام مردمی 15 خرداد و متوقف کردن نهضت دینی - ملی با رهبری امام به دروغ و تهمت و تحریف متوسل شد. در این مورد به برخی اتهام های ناروا اشاره می کنیم:

یکم- شاه در سخنرانی خود در 17 خرداد مدعی شد که «این رویداد به تحریک عوامل ارتجاع و به وسیله ی شخصی صورت گرفت که مدعی روحانیت بود... »(3). در واکنش به این تهمت ارتجاعی قلمداد کردن قیام 15 خرداد، کلام امام پاسخی کامل بود که خطاب به سردمداران حکومت گفت:

«سربسته و دربسته همه ی مخازن مملکت را تحویل بیگانگان دادن، ارتجاع است؟ شما که عاملان استبداد هستید و با زور سرنیزه و قلدری با این ملت عمل می کنید، قوانین را زیر پا گذاشته اید، به احکام اسلام و قانون اساسی بی اعتنایی می کنید، مترقی هستد؟! ما که می گوییم به احکام اسلام و به قانون اساسی عمل کنید مرتجعیم؟!».(4)

دوم- شاه و دربار در تلاشی دیگر کوشیدند که قیام 15 خرداد را اقدام کمونیست ها وانمود کنند. برخلاف این ادعا، کمونیست ها، نه تنها مشارکتی در این قیام نداشتند بلکه حزب توده و دیگر کمونیست های ایران در نوشته ها و مواضع خود به تکرار تفسیر رادیو مسکو و روزنامه های شوروی به رویداد های 15 خرداد پرداختند. حزب کمونیست شوروی، قیام مردمی را حرکتی کور و ارتجاعی و خلاف اصلاحات شاه دانست.

پرسش این است که کدام قیام کمونیستی یکی از شکل های مبارزه اش را روضه خوانی درست (صحیح) و ذکر مصیبت های اهل بیت پیامبر(ص) قرار داده که رژیم پهلوی برای سرکوب قیام 15 خرداد دستور می دهد که «جلو تمام روضه خوان ها گرفته شود.»(5)

سوم- اتهام دیگر این بود که رژیم تبلیغ کرد قیام 15 خرداد «با پول خارجی و کمک های مالی عراق و مصر تداوم یافت. یعنی به وجود آورندگان اصلی قیام به خارج از مرزها و کسانی مانند حکمران های عراق و جمال عبدالناصر در ارتباط بودند» (6).

در مورد این تحریف و تهمت باید یادآور شد که وزیر امور خارجه وقت 14 روز پس از قیام در نشست هیات دولت (کابینه) اعتراف کرد که «باید بدانیم در آن روزها (روزهای قیام 15 خرداد)، دولت عراق اعلامیه های علما را نگذاشت منتشر شود و گفته است ما با دولت ایران دوست هستیم»(7). همچنین ادعای دروغ شاه یعنی دخالت دولت مصر به رغم تلاش و دسیسه ی ساواک هرگز از طرف کسی باور نشد.

افزون بر این تحریف و تهمت ها، رژیم پهلوی سعی در حذف (سانسور) و کوچک جلوه دادن قیام کرد و مدعی شد که « چند صد نفر شرکت داشتند و تعدادی کشته شدند»(8). حال آن که همه ی افراد حاضر در نشست هیات دولت طاغوت در 15 خرداد و روزهای پس از آن «موافق حکومت نظامی، شدت عمل، زدن و کشتن بوده و بر این امر تاکید کردند»(9). این تاکید از گستردگی قیام و ترس نظام از گسترش بیشتر آن حکایت می کند. با این همه، استقلال و گستردگی قیام 15 خرداد چنان آشکار بود که این گونه برچسب ها و اتهام ها نمی توانست لطمه ای به ماهیت دینی و ملی آن وارد کند.

اسلامی و ملی بودن انگیزه ها و شعارها و اهداف و روش ها، الگو قرار گرفتن تشیع علوی به عنوان راهنمای مبارزه، حضور گسترده ی ملت در صحنه ی مبارزه، اخلاص، صراحت و قاطعیت امام و پیوند عمیق میان او و مردم از مهم ترین ویژگی های قیام 15 خرداد 1342 بود که تاثیر بزرگی در پیروزی نهضت و تاسیس نظام «جمهوری اسلامی» داشت.

-----------------------------
منابع:
1- رجبی، زندگی نامه ی سیاسی امام خمینی، ص 213
2- روحانی، نهضت امام خمینی، ص 666-657
3- محمد رضا پهلوی،انقلاب سفید، ص 45
4-روحانی، پیشین، ص 667
5-دفتر هیات دولت، متن مذاکرات هیات دولت، ص 30
6-9 -پیشین، ص 30-22 و 55