طبق آئیننامه قانون عملیات بانکی بدون ربا: " مشارکت مدنی عبارتست از درآمیختن سهمالشرکه نقدی و یا غیرنقدی متعلق به اشخاص حقیقی یا حقوقی متعدد، بنحو مشاع، بمنظور انتفاع ، طبق قرارداد". شعب موظفند قبل از مبادرت به انعقاد قرارداد مشارکت مدنی، عملیات موضوع مشارکت را بررسی و اطمینان حاصل کنند که اصل مال الشرکه وسود مورد انتظار ناشی ازمشارکت مدنی در طول مدت قرارداد قابل برگشت و مشارکت قابل تسویه باشد. شعب موظفند بر حسن اجرای قراردادهای منعقده موضوع مشارکت مدنی تا خاتمه موضوع شرکت و تسویه حساب نظارت لازم و کافی بعمل آورند. شعب باید جهت حصول اطمینان از حسن اجرای قرارداد مشارکت مدنی تضمینات و پوششهای کافی اخذ کنند.
الف: اجتماع مالکین متعدد
شرکت بطور کلی به اعتبار حقوق مالکیت شرکاء تشکیل میشود و نه خود شرکاء. بعبارت دیگر، شرکت به مفهوم وسیع کلمه مبتنی بر رابطه حقوقی شرکاء با یکدیگر است و نه رابطه شخصی آنان و تعدد مالکین معمولاً از دو به بالا را در بر میگیرد.
ب: شیء واحد
مشارکت باید دارای موضوع معینی بوده و هریک از شرکاء نسبت به آن مالکیت داشته باشند.
ج: مشاع
منظور از مشاع آن است که مالکیت هر یک ازشرکاء محدود به جزء خاص و معینی ازشیئی مورد مشارکت نبوده بلکه به کل آن تسری دارد.
ویژگیها:
الف: مشارکت مدنی برخلاف مضاربه که سرمایه نقدی مورد نیاز را منحصراً مالک (مؤسسه) تأمین می کند. تأمین سرمایه اعم از نقدی و غیر نقدی به مشارکت شرکاء تأمین می شود.
ب: مؤسسه میتواند درهر شرکت مدنی حداکثر تا هشتاد درصد کل سرمایه مشارکت نماید
ج: مشارکت مدنی در صورتی تحقق خواهد یافت که شرکاء طبق قرارداد سهم الشرکه نقدی خود را بحساب مخصوصی نزد مؤسسه و بنام شرکت واریز نمایند و چنانچه تمام یا قسمتی از سهم الشرکه غیرنقدی باشد، باید با توافق شرکاء ، تقویم و ارزش ریالی آن در شرکت منظور گردد.
د: مشارکت مدنی در تأمین منابع مالی مورد نیاز در امور تولیدی، بازرگانی و خدماتی مورد استفاده قرار میگیرد.
ه: مشارکت مدنی میباید ظرف یکسال خاتمه پذیرد و قرارداد مشارکت مدنی ظرف همین مدت قابل تسویه باشد. در مواردیکه مشارکت مدنی برای امور تولیدی صنعتی، معدنی، کشاورزی، احداث مسکن وساختمان صورت پذیرد، حداکثر مدت 3 سال میباشد.
و: در مشارکت مدنی نحوه تسویه باید مشخص شود در این خصوص، شریک متعهد میشود کالای احتمالی باقیمانده در پایان مدت قرارداد را به قیمتی که مؤسسه تعیین مینماید خریداری و قرارداد را تسویه نماید.
ز: فروش اقساطی سهم الشرکه مؤسسه در مشارکت مدنی تولیدی، صنعتی، معدنی، کشاورزی، احداث مسکن، و ساختمان در زمان خاتمه قرارداد ممکن میباشد.
ح: مشارکت مدنی در امور بازرگانی ، دارای شرایطی کاملاً مشابه مضاربه میباشد، با این تفاوت که:
1) در مضاربه، صددرصد سرمایه ولی در مشارکت مدنی درصدی از سرمایه مورد نیاز برای اجرای عملیات موضوع مشارکت از طرف مؤسسه تأمین میگردد.
2) هزینههای قابل قبول منحصربه هزینههای اصلی نبوده وهرنوع هزینه دیگر با توافق طرفین می تواند در قرارداد قید شود.
3) پرداخت سهم الشرکه مؤسسه درمشارکت مدنی برخلاف مضاربه که دفعتاً واحده و نقداً انجام میپذیرد ، به دفعات می تواند تأمین شود .
