با گذشت چند روز از موافقت وزارت بهداشت و درمان با صدور مجوز تأسیس و مدیریت آزمایشگاه های بالینی توسط متخصصین (ph.d ) علوم پایه که از این پس قادر خواهند بود در کنار متخصصین پاتولوژیست به این موضوع وارد شوند، واکنش هایی به ویژه از سوی پاتولوژیست های کشور شکل گرفت.
به گزارش «تابناک»؛ پس از بالا گرفتن اختلافات بین فارغ التحصیلان رشته‌های علوم پایه و رشته‌هایی چون پاتولوژی ـ که به دنبال صدور امکان تأسیس آزمایشگاه توسط فارغ التحصیلان علوم پایه از سوی وزارت بهداشت و درمان شکل گرفت ـ هر دو گروه در جریان مکاتبات و اعتراضات خود، تلاش کردند رأی و استدلال خود را به کرسی بنشانند.
در این میان، پاتولوژیست ها با مکاتبات اداری تلاش دارند تا وزارت بهداشت را متقاعد کنند تا این تصمیم خود را که بر اساس آن از این پس فارغ التحصیلان علوم پایه نیز قادر به اخذ مجوز احداث آزمایشگاه می شوند، لغو کند.
از آن سوی اما فارغ التحصیلان و دانشجویان علوم آزمایشگاهی که رشته های تحصیلی آنها ذیل علوم پایه تعریف می شود تصمیم اخیر وزارتخانه را اجرای قانون معطل مانده سال های گذشته می دانند.
مروری بر نظر و استدلال هر دو گروه نشان از حرف و نظرهایی است که اگر بدون شنیدن نظر مخالف انجام شود، می تواند در تصمیم گیری مدیران کلان کشور را دچار خطای محاسباتی کند.
«تابناک»، بدون جانبداری از گروه یا نظر خاصی، تلاش کرد با انجام گفت و گو با چند تن از صاحب نظران دو گروه و بدون قضاوت شخصی، رأی و استدلال آنها را برای اطلاع عموم منعکس کند.
دکتر مهرناز مصداقی، پزشک و دبیر انجمن ایمونولوژی و آلرژی ایران در رابطه با اختلاف پیش آمده به «تابناک» گفت: من به دلیل اینکه پزشک هستم، می توانم بی طرف در این باره نظر بدهم. بهترین شاهد من این است که برای بررسی وضعیت آزمایشگاه ها می توانیم آزمایشگاه هایی که با محوریت فارغ التحصیلان علوم پایه و پاتولوژیست ها داره می شوند را مقایسه کنیم.
مصداقی اضافه کرد: آزمایشگاه های خصوصی چون در حال حاضر به سراغ متخصصان علوم پایه رفته اند و در این آزمایشگاه ها این افراد محوریت دارند، کیفیت کار به مراتب بالاتر از آزمایشگاه های بیمارستانی است که در آنها به صورت کامل پاتولوژیست ها مسئول و محور امور آزمایشگاهی هستند.
مصداقی افزود: من یقین دارم چون آزمایشگاه های بیمارستان های دولتی و دانشگاهی در اختیار پاتولوژیست هاست، معمولی ترین خدمات با پایین ترین سطح کیفیت ارائه می شود و این موضوع سبب می شود که بیماران برای دریافت خدمات بهتر، به سمت آزمایشگاه های تخصصی بروند.
وی ادامه داد: برای اینکه از کیفیت پایین کار پاتولوژیست ها اطلاع پیدا کنید، می توانید از پزشک های معالج در بیمارستان ها در مورد این مهم بپرسید. اگر آنها از 10 درصد کیفیت کار آزمایشگاه های بیمارستانی رضایت داشتند، من حق را به پاتولوژیست ها می دهم.
دبیر انجمن ایمونولوژی و آلرژی ایران تأکید کرد: توجه داشته باشید، افرادی که در مقاطع پی اچ دی علوم آزمایشگاهی فارغ التحصیل می شوند، در مقاطع مختلف تحصیلی آزمون های ورودی دشوار و دروس سختی را در دوران تحصیل گذرانده اند که به آنها اجازه می دهد به نسبت پاتولوژیست ها در امور آزمایشگاهی و تشخیص توانایی بیشتری داشته باشند.
این متخصص ایمونولوژی تصریح کرد: برخی پاتولوژیست ها استدلال می کنند که کار ما تفسیر نتایج آزمایش است و این موضوع از حیطه کار متخصصان آزمایشگاهی خارج است. در پاسخ این استدلال باید گفت، اصلاً کار انجام شده در آزمایشگاه نباید تفسیر باشد و این موضوع حتماً باید توسط پزشک معالج صورت بگیرد و در غیر این صورت به خطا ختم خواهد شد.
محور کار بهترین آزمایشگاه های تهران، متخصصین علوم آزمایشگاهی است
وی در پایان تأکید کرد: اگر شما بهترین آزمایشگاه های تهران را بررسی کنید، محور کار آنها متخصصین علوم آزمایشگاهی است و بنابراین، پرسش من این است که چرا این افراد خود نمی توانند، مؤسس آزمایشگاه باشند؟
جدا از گفته های دکتر مصداقی، دکتر محمد انصاری، عضو هیأت مدیره انجمن بیوشیمی ایران و عضو هیأت علمی داشگاه علوم پزشکی تهران به «تابناک»، گفت: بخشی از کار پاتولوژیست ها آناتومیکال است که با استفاده از میکروسکوپ انجام می شود و در این راستا، آنها بافت های بدن بیمار را برای تشخیص امراضی مثل سرطان بررسی می کنند. بخش دیگری از دوران تحصیل و کار پاتولوژیست ها، مطالعه علوم پایه است که باید این علوم پایه را نزد متخصصین علوم آزمایشگاهی بگذرانند.
وی افزود: علوم آزمایشگاهی را می توان به بخش هایی مثل بیوشیمی، میکروب شناسی، خون شناسی، ویروس شناسی، انگل شناسی و باکتری شناسی تقسیم کرد که هر کسی بخواهد در یکی از این موضوعات چیز یاد بگیرد، باید بیاید در این گروه ها دوره بگذراند.
پاتولوژیست ها می روند در آزمایشگاه های علوم پایه و زیردست کارشناس یا کاردان های علوم پایه دوره عملی می گذرانند
این دانشیار علوم پزشکی تهران تأکید کرد: من ده سال مدیر گروه بیوشیمی دانشگاه تهران بودم و در این مدت هیچ پاتولوژیستی برای طی کردن این دوره ها ـ که نیاز کار در آزمایشگاه است ـ نزد ما نیامد.
پاتولوژیست ها باید این رشته های علوم آزمایشگاهی را هم بخوانند تا متخصص کامل حوزه بشوند ولی در دوران تحصیل اصلاً وقت نمی کنند، این کار را انجام دهند.
وی افزود: به همین دلیل، پاتولوژیست ها می روند در آزمایشگاه های علوم پایه و زیردست کارشناس یا کاردان های علوم پایه دوره عملی می گذرانند و به استناد همین دوره، خود را متخصص حوزه های علوم پایه هم می دانند، در حالی که سواد آنها در این رشته ها در حد پزشک عمومی است.
پاتولوژیست ها تخصصی در علوم پایه مثل بیوشیمی، خون شناسی، انگل شناسی و... به صورت یکسان ندارند
انصاری ادامه داد: شعار پاتولوژیست ها این است که آزمایشگاه باید توسط پزشک متخصص اداره شود. در این رابطه، نکته این است که اولاً اینها تخصصی در علوم پایه مثل بیوشیمی، خون شناسی، انگل شناسی و... به صورت یکسان ندارند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: بر اساس قانون مصوب مجلس شورای اسلامی، متخصصان علوم پایه اجازه دارند، آزمایشگاه بزنند به شرط اینکه در دانشگاه های معتبر دوره های نهایی تخصص را بگذرانند و با این فرایند به آنها اجازه مدیریت ازمایشگاه داده می شود؛ اما دوستان پاتولوژیست ما با لابی هایی که دارند و لابی های بسیار قوی هم هست، اجازه نمی دهند این قانون اجرایی شود؛ لابی هایی که بخشی از آن را باید در کمیسیون بهداشت و درمان سال های گذشته دید که همواره در اختیار پزشکان بوده است.
اینکه بگوییم آزمایشگاه تنها توسط پزشک ها باید اداره شود، ابداع این افراد است که مغایر با قانون مصوب است و این ها فقط آسیب شناس هستند.
انصاری در مورد راهکار حل اختلاف نیز گفت: هر جایی که ما دچار بن بست شویم، یک راه بیشتر نداریم و آن مراجعه به قانون است. اگر قانون ایراد دارد، باید صاحبان صاحب نظر آن را اصلاح کنند، نه اینکه افرادی بدون کارشناسی در این مورد نظر دهند.
به رغم نظرات دو متخصص بالا که در حمایت از فارغ التحصیلان علوم پایه و نقد نظر پاتولوژیست ها ابراز شد، دکتر فرید کرمی، پاتولوژیست و نائب رئیس انجمن آسیب شناسی ایران به «تابناک»، گفت: بحث ما این است که الگوی اداره آزمایشگاه در جهان کدام است؟ در اختلاف نظری که پیش آمده است، یک گفتمان مبنا را بر این می گذارد که نفع ما در چیست و به دنبال درآمد بهتر است و یک گفتمان نیز الگوی مناسب اداره آزمایشگاه در جهان را ملاک و محور استدلال خود قرار می دهد.
وی ادامه داد: در ابتدا این موضوع را بگویم که برای من به شخصه ادامه تحصیل و تخصص گرفتن در رشته پاتولوژی با گرایش های دیگر پزشکی فرق نمی کرد و امثال من اگر دنبال منافع شخصی بودیم، به سراغ رشته های پردرآمد پزشکی می رفتم.
کرمی تأکید کرد: در کشور ما زمانی دانشکده پزشکی به تعداد کافی نبود و پزشک های پاکستانی و هندری در شهرهای کوچکِ ما کار می کردند و در آن دوران بسیاری از کارهای آزمایشگاهی در کشور انجام نمی شد. پس از انقلاب اسلامی و به مدد سیاست های صحیح وزارت بهداشت، دانشجوی پزشکی و متخصصان پزشکی در کشور ما بیشتر شد و در حال حاضر ما در حوزه های پزشکی کاملاً خودکفا هستیم.
این پاتولوژیست افزود: اگر در برخی رشته ها و تخصص های پزشکی نقصی هست، این موضوع نه به دلیل ناتوانی بلکه به دلیل مسائلی نظیر سوء مدیریت و تحریم است، والا پزشکان ما از نظر سطح علمی در منطقه حرف اول را می زنند و در سطح جهانی نیز در برخی رشته ها پیشتاز هستیم.
الگوی جهانی حوزه آزمایشگاه بالینی را جزئی از پزشکی می داند
نائب رئیس انجمن آسیب شناسی کشور تأکید کرد: الگوی جهانی، حوزه آزمایشگاه بالینی را جزئی از پزشکی می داند که به زبان فارسی به آن طب آزمایشگاهی گفته می شود و کارش تشخیص آزمایش و نه انجام آن است. هرچند انجام آزمایش در حیطه وظایف و کار کارشناس و متخصصان علوم پایه است، انطباق این آزمایش ها با مشکل بیمار و کاربرد کار پاتولوژیست هاست که در نقش مشاور برای پزشک معالج نقش ایفا می کنند.
کسی که آزمایشگاه تأسیس می کند، باید به همه قسمت ها کاری اش اشراف داشته باشد
وی اضافه کرد: در گذشته، تست های آزمایشگاهی کم بود و پزشک معالج می توانست تفسیر نتیجه آزمایش را هم انجام دهد، اما هم اکنون پاتولوژیست ها برای پزشک معالج نقش مشاور را دارند. این مضوع اینقدر وسیع شده است که پزشک معالج دیگر نمی تواند به تنهایی همه ی ابعاد نتیجه یک آزمایش را تفسیر کند.
کسی که آزمایشگاه تأسیس می کند، باید به همه قسمت ها کاری اش اشراف داشته باشد و یک پی اچ دی آزمایشگاه هر گز نمی تواند در چند ماه دانش و تخصص های دیگر را پیدا کند.
کرمی ادامه داد: پاتولوژیست چون کار تشخیص و مدیریت را دارد، نیاز به داشتن تخصص کامل در همه موارد را ندارد؛ بماند که در دوران تحصیل پزشکی عمومی تا حدود زیادی همه این موارد را مطالعه کرده است.
الگوی بهینه و جهانی اداره آزمایشگاه این است که پاتولوژیست در صدر باشد و متخصصین علوم آزمایشگاهی نیز این مسأله را رد نمی کنند؛ اما علاقه دارند بدون در نظر گرفتن بسیاری از نکات آزمایشگاه تأسیس کنند؛ بماند که این افراد به دلیل دانش محدود و تک رشته ای که دارند، نمی توانند بر همه موارد اشراف داشته باشند.
با این کار، انگیزه متخصصین پاتولوژی برای ادامه تحصیل در این رشته از بین خواهد رفت
وی در پایان با تأکید بر خسارات احتمالی این تصمیم بر آینده رشته پاتولوژی کشور اضافه کرد: نگرانی امثال من اصلاً دغدغه مالی یا جایگاه نیست، چون حتی با فرض تغییر قانون جایگاه و موقعیت ما با چندین سال سابقه کاری که داریم، تغییر نخواهد کرد. آنچه ما را نگران می کند این است که با این کار، انگیزه متخصصین پاتولوژی برای ادامه تحصیل در این رشته از بین خواهد رفت و دیگر کسی انگیزه ای برای ادامه تحصیل در این رشته را نخواهد داشت.
این موضوع سبب می شود در سال های آینده، دانشجویان قوی و مستعد وارد این رشته نشوند و پاتولوژی در کشور ما روز به روز ضعیف شود. کاهش کیفیت پاتولوژیست ها در آینده خسارت بزرگی برای علم پزشکی است و در آینده شاهد این خواهیم بود که کسانی وارد آن خواهند شد که در هیچ تخصص دیگری قبول نشده اند.
گفتنی است، روز شنبه هفته جاری، جمع زیادی از پاتولوژیست های کشور با تجمع در برابر ساختمان مجلس شورای اسلامی، خواستار لغو تصمیم اخیر وزارت بهداشت در رابطه با مدیریت آزمایشگاه های کشور شده بودند.
با اين وضعيت هيچ كس تخصص نميره پاتولوژي 
چرا هیچکس نمیره؟