کلیات
نفت خام یا پترولیوم مایعی غلیظ و قابل اشتعال بهرنگ قهوهای سیر یا سبز تیره یا سیاه است که در لایههای بالایی بخشهایی از پوسته کره زمین یافت میشود. نفت شامل آمیزه پیچیدهای از هیدروکربنهایی گوناگون است. بیشتر این هیدروکربنها از زنجیره آلکان هستند؛ ولی ممکن است از دید ظاهر، ترکیب یا خلوص تفاوتهای زیادی داشته باشند. نفت را طلای سیاه مینامند.
نفت جز سوختهای فسیلی به حساب میآید و تجدید ناپذیر است.
کلمه
نفت در زبان انگلیسی پترولیوم نامیده میشود که از دو کلمه پترا معادل یونانی واژه سنگ و کلمه اولئوم معادل واژه روغن تشکیل شدهاست.
نفت مایعی است که عمدتاً از دو عنصر آلی هیدروژن و کربن تشکیل شده و دارای مقادیر کمتری از عناصر سنگین مانند نیتروژن، اکسیژن و گوگرد میباشد و بهصورت طبیعی در زیر زمین و بهصورت استثنایی در روی زمین بصورت چشمه یافت میشود.
تاریخچه
اقوام متمدن دوران باستان، بهویژه سومریها، آشوریها و بابلیها، در حدود چهارهزار و پانصد سال پیش در سرزمین بینالنهرین (عراق امروزی) با برخی از مواد نفتی که از دریاچه قیر بهدست میآمد، آشنایی داشتند. آنان از خود قیر بهعنوان مادهٔ غیرقابل نفوذ برای عایقکاری کشتیها استفاده میکردند. در قرون وسطی دانشمندان مسلمان با تولید نفت سفید و نفت ضروری از آن برای چراغها استفاده کردند و خیابانها و حمامهای شهر بغداد به وسیله قیر و ماسه پوشانده میشد. اولین میدان نفتی دنیا در باکو در قرن نهم ساخته شد که به گفته مارکو پولو که در قرن سیزده به آنجا سفر کرده محصولات آن با صدها کشتی حمل میشد. در داستانها آمدهاست که نوح نیز کشتی خود را با قیر پوشاند تا آب به درون آن نفوذ نکند.
اولین چاه اکتشافی مدرن
نفت در سال ۱۷۴۵ در فرانسه و اولین چاه استخراج نفت توسط کلنل دریک در سال ۱۸۵۹ در پنسیلوانیا حفاری شد. با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، جهش حیرتآوری بوجود آمد. بطوریکه امروزه صنایع پتروشیمی نفش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.
بیشتر دانشمندان منشأ تشکیل نفت را گیاهان و موجودات آلی موجود در اقیانوسهای اولیه میدانند. به دلیل وجود یک سلسله خواص خاص که تنها مولکولهای آلی، مشمول آنها میشوند. باقیمانده جانوران و گیاهانی (اعم از جلبکها و مرجانها) که میلیونها سال قبل (قبل از پدید آمدن دایناسورها در محیط دریا (آب) زندگی میکردهاند، طی میلیونها سال توسط لپههای گل و رسوبات مدفون شدهاند و تحت فشار و دمای بالا، نبود اکسیژن و مدت زمان طولانی تبدیل به نفت و گاز گردیده و در صورت وجود این شرایط همراه با سنگ مخزن مناسب و پوش سنگ، طی مدت زمان بسیار طولانی نفت مهاجرت نموده و به مقدار زیاد در حوضچه نفتی جمع میشود.
نفت خام حالت روغنی دارد و به شکلهای جامد (قیرهای نفتی) و مایع دیده میشود. برخی اوقات به تمام اشکال نفت هیدروکربن نیز گفته میشود. اگر نفت در لایهای رسوبی جمع گردد بهآن محل «حوضچه نفتی» میگویند. از مجموع چندین حوضچه نفتی، یک «میدان نفتی» حاصل میشود. به سنگ متخلخل دربرگیرنده نفت که قابلیت تولید نفت را داشته باشد، «سنگ مخزن» میگویند.
تا قبل از حفر نخستین چاه نفتی به کمک وسایل جدید حفاری، این ماده مهم فقط از چشمههای سطحی نفت، یا چاههای کم عمق که به وسیله دست حفر میشد، استخراج میگردید و موارد استفاده از نفت خام نیز محدود بود. از زمان پیدایش نفت تا امروز فعالیتهای اکتشافی برای کشف ذخایر جدید نفت و گاز و تأمین تقاضای بازارهای نفت و همچنین جایگزینی حجمهای تولید شده، بصورت مستمر در جریان است. امروز با پیشرفت تکنیکهای اکتشافی جدید، دقت فعالیتهای اکتشافی بیشتر شده و شانس بیشتری برای موفقیت وجود دارد، اما با وجود این پیشرفتها، اکتشاف هنوز بصورت یک فعالیت با ریسک بالا باقی ماندهاست، زیرا قدیمیترین نظریه برای اکتشاف نفت، نظریه طاقدیس (Anticline Theory) است.
کاربرد این نظریه برای یافتن
نفت در قله طاقدیسها ابزار موفقی بود. این نظریه به عنوان نظریه اصلی برای اکتشافات مهم نفتی در بسیاری از نقاط دنیا از جمله مسجد سلیمان ایران مورد استفاده قرار گرفت. نفت در سال ۱۸۸۰ در رسوبات دریایی پنسیلوانیا کشف شد که ارتباطی با ساختارهای طاقدیسی نداشت و تجمع نفت و ایجاد نفتگیر صرفاً ناشی از تغییر رخساره رسوبات بود؛ بنابراین مشخص شد که ذخایر نفتی میتوانند در حوزههای غیر چین خورده هم وجود داشته باشند. در نتیجه مفهوم نفتگیرهای چینهای (Stratigraphic Traps) با این کشف وارد عرصه مفاهیم نفت شد. تا اواسط دهه ۱۹۲۰، تهیه و استفاده از نقشههای سطحی و طاقدیسها ابزار اصلی اکتشافات نفتی بود و یافتن نفتگیرهای چینهای به صورت تصادفی رخ میداد. یک منطقهٔ انتخاب شده را با مطالعهٔ نمونههای سنگی و لرزهنگاری مشخص میکنند. اندازهگیریها انجام میشود و اگر مکان از نظر میزان ذخیره نفت موجود و ملاحظات اقتصادی، موفقیتآمیز باشد، حفاری آغاز میشود. بالای چاه ساختاری به نام «دکل حفاری» برای جادادن وسایل و لولههای مورد استفاده در چاه ساخته میشود. زمانی که حفاری تمام میشود، پس از تکمیل چاه حفرشده، یک جریان ثابتی از نفت را به سطح زمین خواهد آورد. به سنگهایی که غالباً از سنگهای رستی (شیل) یا انیدریت تشکیلشده و خاصیت پلاستیک دارند و قسمت بالایی مخزن نفت همانند پوششی قرار میگیرند، «سنگ پوششی» گفته میشود.
ارزش نفت خام
نفت بهصورت خام نمیتواند مورد استفاده قرار گیرد و باید در پالایشگاه نفت در برج تقطیر (مخصوص نفت) مورد جداسازی بر اساس اختلاف چگالی قرار گیرد.
ارزش نفت خام معمولاً بر اساس دو معیار وزن مخصوص و میزان گوگرد تقسیمبندی میشود. نفتهایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی پایینتری دارندنفت سبک و نفتهایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی بالاتری دارند نفت سنگین نامیده میشوند. نفتهایی که گوگرد آنها کمتر است نیز نفت شیرین و نفتهای دارای گوگرد بیشتر نفت ترش نامیده میشوند که معمولاً نفتهای میادین جوان، به دلیل پختگی اندک، سنگینتر هستند و میزان گوگردشان بالاست. استخراج، جابجایی و پالایش نفتهای سبک و شیرین سادهتر و کمهزینهتر است و میزان بیشتری از محصولاتی، چون بنزین، نفتا، نفت سفید و سوختهای جت برگرفته از نفت سفید، و گازوئیلهای مرغوب را میتوان از آنها به دست آورد، به همین دلیل این نوع نفتها بیشتر مورد علاقه پالایشگاهها بوده و قیمت بالاتری دارند. شاخصهای بینالمللی تعیین قیمت نفت یعنی وست تگزاس اینترمیدیت و برنت از نوع نفت سبک و شیرین هستند. اما میزان نفتهای ترش و سنگین در ذخایر نفتی دنیا بسیار بیشتر است.
مراحل تصفیه نفت
عملیات تصفیه نفت عبارت است از تقطیر نفت خام به منظور تجزیه مواد مشکله آن که عمل تقطیر بطور مداوم انجام میشود. یعنی اینکه مستمر نفت خام داغ وارد قسمت پائین ستون میشود و مواد مختلف هر کدام در سطح مناسب (از بالا تا پائین) خود به خارج جریان مییابد. در این تقطیر سازی موادی سبک که به آنها ماده گاز پالایشگاهی نام دارد به صورت بخار میماند و برای سوختن در پالایشگاه به کار میرود که عبارتند از::گاز نفت مدای LGP))، گازولین (بنزین) و مهمترین آنها نفت است که در صنایع شیمیایی است، و مواد سنگینترین وجود دارد که کروسین را میتوان نام برد و گازوئیل که برای تامین گرما به عنوان سوخت دیزلی بکار میرود.
صنایع پتروشیمی علم شیمی و صنعت پتروشیمی در پرتو فعالیتها و بالندگی مغز های متفکری که عامل همه پیشرفتها و دستاوردهای جوامع بشری است. بیش از چند دهه از پیدایش صنعت پتروشیمی در جهان نمیگذرد.
تعریف کلمهای پتروشیمی
واژه پتروشیمی از دو کلمه پترون و شیمی ترکیب شد و معنی لغوی آن مواد شیمیائی حاصل از نفت است.
به طور کلی مواد پتروشیمی، آن گروه از محصولات شیمیائی است.
▪ محصولات پتروشیمی صنایع پتروشیمی را میتوان به سه دسته مشخص تقسیم کرد:
۱- محصولات اصلی مانند اتیلن، پروپلین، گوگرد، بنزین، آمونیاک و .... این محصولات پایه و اساس محصولات متعدد دیگر پتروشیمی را تشکیل میدهند.
۲- محصولات میانی که از محصولات اصلی تولید شده و مواد اولیه کارخانههای تولید کننده محصولات نهایی را تشکیل میدهند. مانند پلی کلروروینیل (پی وی سی)، ملامین و ...
۳- محصولات نهایی که برای ساختن لوازم و ابزار مورد مصرف عموم مردم به کار میروند مانند:
الیاف مصنوعی، اشیای پلاستیکی و ...
▪ لاستیک: یکی دیگر از محصولات پتروشیمی لاستیک است. کاربرد لاستیک بیشتر در زمینه تولید تایر وسایل نقلیه و... به کار میرود.
▪ الیاف پلی استر: که به نامهای داکرون و تریلن هستند و حتی از الیاف طبیعی دیگر نیز قدرت بیشتری دارند. مصرف این نوع الیاف به علت داشتن خواص گوناگون مانند چروک نشدن به سرعت زیاد شده است.
مواد پتروشیمی موارد استعمال متعدد دیگری نیز دارند. مثل حشره کش ها، مواد منفجره، مواد رنگی و ...
فراوردههای نفتی پس از ساخت فراوردههای حاصله از نفت و گاز پیچیده بعدی نحوه رساندن آنها به خریداران خواهد بود. مثل: نرخ هزینه حمل، نحوه رساندن، مقدار فراوردهها و مسافت بین مراکز توزیع و مصرف کنندگان
مصارف فرواردههای نفتی
مصارف فراوردههای نفت عبارت است از حمل و نقل، تامین گرما و روشنائی و ایجاد برق و زمینههای دیگر.
مشتریان احتیاجات خود را از مراکز و انبارهای توزیع که به آنها (پایانه) یا (انبار) نامیده میشود. دریافت میکنند.
نــفــت عــمــدتــا بــه عــنــوان مــاده خــام صــنــایــع پــتــروشــیــمــی مــورد اســتــفــاده قــرار مــیــگــیــرد.
نفت در چند کشور الجزایر و هلند به عنوان سوخت اتومبیل و درژاپن بیشتر درتاکسیها مصرف میشود.
گازوئیل در موتورهای دیزلی، اتوبوسها، وانتها و ... مصرف میشود. صنعت پتروشیمی با صنعت نفت بستگی نزدیک دارند.
خالد الفلیح، وزیر انرژی عربستان سعودی روز جمعه اعلام کرد که تولیدکنندگان عضو و غیر عضو سازمان کشور های صادر کننده نفت (اوپک)، در ماه ژانویه، روزانه ۱.۵ میلیون بشکه از تولید خود کاسته اند. میزان توافق شده میان تولیدکنندگان، کاهش ۱.۷ میلیون بشکه در روز است.
کد خبر: ۶۵۸۶۱۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۰۲
قیمت نفت:
روز جمعه برای دومین روز پیاپی، قیمت نفت افزایش یافت. این افزایش قیمت بیشتر به خاطر انتظارات تجار برای کاهش عرضه و همپنین گزارش های جدید از افزایش تقاضای چین بوده است. با این حال هنوز قیمت نفت به خاطر افزایش تولید نفت و بنزین آمریکا، تحت فشار است.
کد خبر: ۶۵۸۳۹۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۰۱
قیمت نفت:
روز پنجشنبه با انتظار سرمایه گذاران برای شنیدن اطلاعات جدیدی در رابطه با موجودی نفت ایالات متحده، قیمت نفت آمریکا که در هفته ی گذشته کاهش متوالی داشت، مجدداً شروع به افزایش کرد. این روز ها حساسیت بازار نفت ، بیشتر بر روی دو موضوع است؛ اول آن که انتظار می رود ایلات متحده نفت تولید نفت خود را افزایش دهد و دوم آن که با توافق جهانی میان تولید کنندگان عضو و غیر عضو اوپک برای کاهش تولید نفت ، انتظار می رود که به عرضۀ بیش از تقاضای نفت خاتمه داده شود.
کد خبر: ۶۵۸۱۵۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۳۰
امین ناصر ، مدیر اجرایی شرکت آرامکو عربستان صعودی در مجمع جهانی اقتصاد در داووس، روز سه شنبه گفت که در 25 سال آینده، جهان برای پاسخگویی به تقاضای رو به رشد نیاز به سرمایه گذاری 25 هزار میلیارد دلاری در ظرفیت های جدید تولید نفت دارد.
کد خبر: ۶۵۸۰۵۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۲۹
قیمت نفت:
روز چهارشنبه، با افزایش انتظارات برای افزایش تولید نفت آمریکا، قیمت نفت کاهش یافت. سازمان اطلاعات انرژی آمریکا روز سه شنبه گفت که در ماه فوریه قرار است با افزایش تولید نفت شیل، به کاهش تولید سه ماهه پایان بخشیم.
کد خبر: ۶۵۷۹۶۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۲۹
روز دوشنبه، وزیر انرژی عربستان سعودی با تاکید بر این نکته که طرح افزایش قیمت اوپک کارساز خواهد افتاد، اعلام کرد که عربستان در میان به عنوان بزرگترین صادر کننده ی نفت جهان، سفت و سخت به تعهد جهانی برای کاهش تولید نفت پایبند است.
کد خبر: ۶۵۷۳۸۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۲۷
قیمت نفت:
در روز دوشنبه با افت شاخص دلار، قیمت نفت تغریبا ثابت ماند، این در حالی ست که نگرانی ها نسبت به پایبندی تولیدکنندگان عضو و غیر عضو این سازمان به توافق اوپک برای کاهش تولید، موجب کاهش قیمت در هفته ی گذشته شده بود.
کد خبر: ۶۵۷۳۰۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۲۷
قیمت نفت:
در پایان هفته، به خاطر تردید هایی که در مورد کاهش تولید وجود دارد، قیمت نفت کاهش یافت. این در حالی ست که گزارش هایی مبنی بر کاهش صادرات چین از سال 2009، موجب نگرانی هایی در مورد وضع اقتصادی چین شده و این امر اوضاع را برای بازار نفت بدتر کرده است.
کد خبر: ۶۵۶۴۷۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۲۴
روز پنجشنبه، وزیر انرژی عربستان اعلام کرد که عربستان سعودی، به عنوان بزرگترین صادر کننده نفت جهان، برای ایجاد تعادل در بازار نفت و بالا بردن قیمت این محصول، تولید نفت خود را به پایین ترین سطح در دو سال گذشته رسانده .
کد خبر: ۶۵۶۳۳۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۲۳
دبیر کل اوپک خبر داد:
روز پنجشنبه محمد بارکیندو، دبیر کل اوپک اعلام کرد که طبق قرار تولید کنندگان برای کاهش تولید نفت ، انتظار می رود که در سه ماهۀ دوم سال جاری ذخایر نفت جهان کاهش یابد.
کد خبر: ۶۵۶۲۸۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۲۳
قیمت نفت:
در روز پنجشنبه، با گزارش هایی از کاهش تولید نفت توسط سازمان کشور های صادر کنندۀ نفت (اوپک) و انتظار برای رشد تقاضای نفت از جانب چین، قیمت نفت افزایش یافت، اما افزایش ذخایر نفت آمریکا این نگرانی را به وجود آورده که عرضۀ جهانی افزایش یابد.
کد خبر: ۶۵۶۲۶۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۲۳
در سال 2017، با افزایش تقاضای سوخت در بخش های گسترش زیرساخت، ساخت و ساز، استخراج معدن، و اکتشافات نفت و گاز، ممکن است برای اولین بار در چهار سال گذشته، حاشیه سود پالایشگاه های آسیایی از تولید گازوئیل افزایش یابد.
کد خبر: ۶۵۶۰۱۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۲۲
حال که تولید کنندگان عضو سازمان کشور های صادر کنندۀ نفت (اوپک) در پی کاهش تولید و ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضا هستند، تجار اروپایی و چینی، این ماه در حال ارسال 22 ملیون بشکه نفت خام از دریای شمال و آذربایجان به آسیا هستند تا از فرصت ایجاد شده استفاده کرده و شکاف حاصل از کاهش تولید را پر کنند.
کد خبر: ۶۵۵۹۶۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۲۲
روز دوشنبه عصام عبدالمحسن المرزوق، وزیر نفت کویت گفت که در اواخر سال گذشتۀ میلادی با توجه به توافق تولید کنندگان عضو و غیر عضو سازمان کشور های صادرکنندۀ نفت برای کاهش جهانی این محصول، او انتظار "تعهد بزرگی" را داشته و امیدوار است که تولید کنندگان به تعهدات خود عمل کنند.
کد خبر: ۶۵۵۶۰۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۲۰
دو منبع آگاه از بخش انرژی، روز دوشنبه به رویترز گفتند که پس از توافق روسیه با اوپک برای کاهش تولید نفت ، این کشور تولید نفت خود را در اوایل ژانویه، نسبت به ماه قبل حدود 100،000 بشکه در روز کاهش داده است.
کد خبر: ۶۵۵۴۷۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۲۰
قیمت نفت:
روز جمعه، با مشاهدۀ نشانه هایی از کاهش تولید به وسیلۀ اعضای سازمان کشور های صادر کنندۀ نفت (اوپک) و علی رغم شک و تردید ها در مورد پایبندی سایر تولیدکنندگان به توافق جهانی برای کاهش تولید نفت ، قیمت نفت افزایش یافت.
کد خبر: ۶۵۴۶۳۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۱۷
قیمت نفت:
قیمت نفت در روز پنجشنبه، پس از صحبت عربستان سعودی با مشتریان در باب کاهش تولید نفت و حمایت این کشور از توافق اوپک افزایش یافت. پیشتر در خبری که از سوی تابناک اقتصادی در مورد قیمت نفت منتشر شده بود، از تغییر اندک قیمت خبر داده شد؛ اما با نشست امروز عربستان قیمت تغییر کرد.
کد خبر: ۶۵۴۴۸۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۱۶
رویترز بررسی می کند:
طبق بررسی ای که رویترز در روز پنجشنبه انجام داده، تولید نفت اوپک در ماه دسامبر، کاهش چشمگیری داشته است. این در حالی ست که تولید نفت ، پیش از توافق برای کاهش تولید، به رکورد تازه ای رسیده بود. طبق این بررسی، حمله هایی که به صنعت نفت نیجریه شده بود و همچنین کاهش صادرات نفت عربستان سعودی در کاهش تولید ماه دسامبر نقش بسزایی داشته است.
کد خبر: ۶۵۴۴۸۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۱۶
وزیر نفت عراق اعلام کرد:
جبار علی لعیبی، وزیر نفت عراق در روز پنجشنبه اعلام کرد که عراق اجرای اقدامات لازم برای کاهش تولید نفت ملی را، در جهت پایبندی به تصمیم اوپک، آغاز کرده است. عراق به عنوان دومین تولید کننده بزرگ اوپک، توافق کرده است تولید خود را 200 هزار بشکه در روز کاهش دهد و به 4.351 میلیون بشکه در روز برساند.
کد خبر: ۶۵۴۴۳۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۱۶
قیمت نفت:
در روز پنجشنبه با کاهش ذخایر نفت خام ایالات متحده آمریکا و کمرنگ شدن شبهات نسبت به عزم راسخ تولیدکنندگان نفت برای کاهش تولید و اجرای تعهدشان نسبت به توافق جهانی، قیمت نفت تغییر اندکی داشت.
کد خبر: ۶۵۴۴۱۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۱۶