کلیات
نفت خام یا پترولیوم مایعی غلیظ و قابل اشتعال بهرنگ قهوهای سیر یا سبز تیره یا سیاه است که در لایههای بالایی بخشهایی از پوسته کره زمین یافت میشود. نفت شامل آمیزه پیچیدهای از هیدروکربنهایی گوناگون است. بیشتر این هیدروکربنها از زنجیره آلکان هستند؛ ولی ممکن است از دید ظاهر، ترکیب یا خلوص تفاوتهای زیادی داشته باشند. نفت را طلای سیاه مینامند.
نفت جز سوختهای فسیلی به حساب میآید و تجدید ناپذیر است.
کلمه
نفت در زبان انگلیسی پترولیوم نامیده میشود که از دو کلمه پترا معادل یونانی واژه سنگ و کلمه اولئوم معادل واژه روغن تشکیل شدهاست.
نفت مایعی است که عمدتاً از دو عنصر آلی هیدروژن و کربن تشکیل شده و دارای مقادیر کمتری از عناصر سنگین مانند نیتروژن، اکسیژن و گوگرد میباشد و بهصورت طبیعی در زیر زمین و بهصورت استثنایی در روی زمین بصورت چشمه یافت میشود.
تاریخچه
اقوام متمدن دوران باستان، بهویژه سومریها، آشوریها و بابلیها، در حدود چهارهزار و پانصد سال پیش در سرزمین بینالنهرین (عراق امروزی) با برخی از مواد نفتی که از دریاچه قیر بهدست میآمد، آشنایی داشتند. آنان از خود قیر بهعنوان مادهٔ غیرقابل نفوذ برای عایقکاری کشتیها استفاده میکردند. در قرون وسطی دانشمندان مسلمان با تولید نفت سفید و نفت ضروری از آن برای چراغها استفاده کردند و خیابانها و حمامهای شهر بغداد به وسیله قیر و ماسه پوشانده میشد. اولین میدان نفتی دنیا در باکو در قرن نهم ساخته شد که به گفته مارکو پولو که در قرن سیزده به آنجا سفر کرده محصولات آن با صدها کشتی حمل میشد. در داستانها آمدهاست که نوح نیز کشتی خود را با قیر پوشاند تا آب به درون آن نفوذ نکند.
اولین چاه اکتشافی مدرن
نفت در سال ۱۷۴۵ در فرانسه و اولین چاه استخراج نفت توسط کلنل دریک در سال ۱۸۵۹ در پنسیلوانیا حفاری شد. با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، جهش حیرتآوری بوجود آمد. بطوریکه امروزه صنایع پتروشیمی نفش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.
بیشتر دانشمندان منشأ تشکیل نفت را گیاهان و موجودات آلی موجود در اقیانوسهای اولیه میدانند. به دلیل وجود یک سلسله خواص خاص که تنها مولکولهای آلی، مشمول آنها میشوند. باقیمانده جانوران و گیاهانی (اعم از جلبکها و مرجانها) که میلیونها سال قبل (قبل از پدید آمدن دایناسورها در محیط دریا (آب) زندگی میکردهاند، طی میلیونها سال توسط لپههای گل و رسوبات مدفون شدهاند و تحت فشار و دمای بالا، نبود اکسیژن و مدت زمان طولانی تبدیل به نفت و گاز گردیده و در صورت وجود این شرایط همراه با سنگ مخزن مناسب و پوش سنگ، طی مدت زمان بسیار طولانی نفت مهاجرت نموده و به مقدار زیاد در حوضچه نفتی جمع میشود.
نفت خام حالت روغنی دارد و به شکلهای جامد (قیرهای نفتی) و مایع دیده میشود. برخی اوقات به تمام اشکال نفت هیدروکربن نیز گفته میشود. اگر نفت در لایهای رسوبی جمع گردد بهآن محل «حوضچه نفتی» میگویند. از مجموع چندین حوضچه نفتی، یک «میدان نفتی» حاصل میشود. به سنگ متخلخل دربرگیرنده نفت که قابلیت تولید نفت را داشته باشد، «سنگ مخزن» میگویند.
تا قبل از حفر نخستین چاه نفتی به کمک وسایل جدید حفاری، این ماده مهم فقط از چشمههای سطحی نفت، یا چاههای کم عمق که به وسیله دست حفر میشد، استخراج میگردید و موارد استفاده از نفت خام نیز محدود بود. از زمان پیدایش نفت تا امروز فعالیتهای اکتشافی برای کشف ذخایر جدید نفت و گاز و تأمین تقاضای بازارهای نفت و همچنین جایگزینی حجمهای تولید شده، بصورت مستمر در جریان است. امروز با پیشرفت تکنیکهای اکتشافی جدید، دقت فعالیتهای اکتشافی بیشتر شده و شانس بیشتری برای موفقیت وجود دارد، اما با وجود این پیشرفتها، اکتشاف هنوز بصورت یک فعالیت با ریسک بالا باقی ماندهاست، زیرا قدیمیترین نظریه برای اکتشاف نفت، نظریه طاقدیس (Anticline Theory) است.
کاربرد این نظریه برای یافتن
نفت در قله طاقدیسها ابزار موفقی بود. این نظریه به عنوان نظریه اصلی برای اکتشافات مهم نفتی در بسیاری از نقاط دنیا از جمله مسجد سلیمان ایران مورد استفاده قرار گرفت. نفت در سال ۱۸۸۰ در رسوبات دریایی پنسیلوانیا کشف شد که ارتباطی با ساختارهای طاقدیسی نداشت و تجمع نفت و ایجاد نفتگیر صرفاً ناشی از تغییر رخساره رسوبات بود؛ بنابراین مشخص شد که ذخایر نفتی میتوانند در حوزههای غیر چین خورده هم وجود داشته باشند. در نتیجه مفهوم نفتگیرهای چینهای (Stratigraphic Traps) با این کشف وارد عرصه مفاهیم نفت شد. تا اواسط دهه ۱۹۲۰، تهیه و استفاده از نقشههای سطحی و طاقدیسها ابزار اصلی اکتشافات نفتی بود و یافتن نفتگیرهای چینهای به صورت تصادفی رخ میداد. یک منطقهٔ انتخاب شده را با مطالعهٔ نمونههای سنگی و لرزهنگاری مشخص میکنند. اندازهگیریها انجام میشود و اگر مکان از نظر میزان ذخیره نفت موجود و ملاحظات اقتصادی، موفقیتآمیز باشد، حفاری آغاز میشود. بالای چاه ساختاری به نام «دکل حفاری» برای جادادن وسایل و لولههای مورد استفاده در چاه ساخته میشود. زمانی که حفاری تمام میشود، پس از تکمیل چاه حفرشده، یک جریان ثابتی از نفت را به سطح زمین خواهد آورد. به سنگهایی که غالباً از سنگهای رستی (شیل) یا انیدریت تشکیلشده و خاصیت پلاستیک دارند و قسمت بالایی مخزن نفت همانند پوششی قرار میگیرند، «سنگ پوششی» گفته میشود.
ارزش نفت خام
نفت بهصورت خام نمیتواند مورد استفاده قرار گیرد و باید در پالایشگاه نفت در برج تقطیر (مخصوص نفت) مورد جداسازی بر اساس اختلاف چگالی قرار گیرد.
ارزش نفت خام معمولاً بر اساس دو معیار وزن مخصوص و میزان گوگرد تقسیمبندی میشود. نفتهایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی پایینتری دارندنفت سبک و نفتهایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی بالاتری دارند نفت سنگین نامیده میشوند. نفتهایی که گوگرد آنها کمتر است نیز نفت شیرین و نفتهای دارای گوگرد بیشتر نفت ترش نامیده میشوند که معمولاً نفتهای میادین جوان، به دلیل پختگی اندک، سنگینتر هستند و میزان گوگردشان بالاست. استخراج، جابجایی و پالایش نفتهای سبک و شیرین سادهتر و کمهزینهتر است و میزان بیشتری از محصولاتی، چون بنزین، نفتا، نفت سفید و سوختهای جت برگرفته از نفت سفید، و گازوئیلهای مرغوب را میتوان از آنها به دست آورد، به همین دلیل این نوع نفتها بیشتر مورد علاقه پالایشگاهها بوده و قیمت بالاتری دارند. شاخصهای بینالمللی تعیین قیمت نفت یعنی وست تگزاس اینترمیدیت و برنت از نوع نفت سبک و شیرین هستند. اما میزان نفتهای ترش و سنگین در ذخایر نفتی دنیا بسیار بیشتر است.
مراحل تصفیه نفت
عملیات تصفیه نفت عبارت است از تقطیر نفت خام به منظور تجزیه مواد مشکله آن که عمل تقطیر بطور مداوم انجام میشود. یعنی اینکه مستمر نفت خام داغ وارد قسمت پائین ستون میشود و مواد مختلف هر کدام در سطح مناسب (از بالا تا پائین) خود به خارج جریان مییابد. در این تقطیر سازی موادی سبک که به آنها ماده گاز پالایشگاهی نام دارد به صورت بخار میماند و برای سوختن در پالایشگاه به کار میرود که عبارتند از::گاز نفت مدای LGP))، گازولین (بنزین) و مهمترین آنها نفت است که در صنایع شیمیایی است، و مواد سنگینترین وجود دارد که کروسین را میتوان نام برد و گازوئیل که برای تامین گرما به عنوان سوخت دیزلی بکار میرود.
صنایع پتروشیمی علم شیمی و صنعت پتروشیمی در پرتو فعالیتها و بالندگی مغز های متفکری که عامل همه پیشرفتها و دستاوردهای جوامع بشری است. بیش از چند دهه از پیدایش صنعت پتروشیمی در جهان نمیگذرد.
تعریف کلمهای پتروشیمی
واژه پتروشیمی از دو کلمه پترون و شیمی ترکیب شد و معنی لغوی آن مواد شیمیائی حاصل از نفت است.
به طور کلی مواد پتروشیمی، آن گروه از محصولات شیمیائی است.
▪ محصولات پتروشیمی صنایع پتروشیمی را میتوان به سه دسته مشخص تقسیم کرد:
۱- محصولات اصلی مانند اتیلن، پروپلین، گوگرد، بنزین، آمونیاک و .... این محصولات پایه و اساس محصولات متعدد دیگر پتروشیمی را تشکیل میدهند.
۲- محصولات میانی که از محصولات اصلی تولید شده و مواد اولیه کارخانههای تولید کننده محصولات نهایی را تشکیل میدهند. مانند پلی کلروروینیل (پی وی سی)، ملامین و ...
۳- محصولات نهایی که برای ساختن لوازم و ابزار مورد مصرف عموم مردم به کار میروند مانند:
الیاف مصنوعی، اشیای پلاستیکی و ...
▪ لاستیک: یکی دیگر از محصولات پتروشیمی لاستیک است. کاربرد لاستیک بیشتر در زمینه تولید تایر وسایل نقلیه و... به کار میرود.
▪ الیاف پلی استر: که به نامهای داکرون و تریلن هستند و حتی از الیاف طبیعی دیگر نیز قدرت بیشتری دارند. مصرف این نوع الیاف به علت داشتن خواص گوناگون مانند چروک نشدن به سرعت زیاد شده است.
مواد پتروشیمی موارد استعمال متعدد دیگری نیز دارند. مثل حشره کش ها، مواد منفجره، مواد رنگی و ...
فراوردههای نفتی پس از ساخت فراوردههای حاصله از نفت و گاز پیچیده بعدی نحوه رساندن آنها به خریداران خواهد بود. مثل: نرخ هزینه حمل، نحوه رساندن، مقدار فراوردهها و مسافت بین مراکز توزیع و مصرف کنندگان
مصارف فرواردههای نفتی
مصارف فراوردههای نفت عبارت است از حمل و نقل، تامین گرما و روشنائی و ایجاد برق و زمینههای دیگر.
مشتریان احتیاجات خود را از مراکز و انبارهای توزیع که به آنها (پایانه) یا (انبار) نامیده میشود. دریافت میکنند.
نــفــت عــمــدتــا بــه عــنــوان مــاده خــام صــنــایــع پــتــروشــیــمــی مــورد اســتــفــاده قــرار مــیــگــیــرد.
نفت در چند کشور الجزایر و هلند به عنوان سوخت اتومبیل و درژاپن بیشتر درتاکسیها مصرف میشود.
گازوئیل در موتورهای دیزلی، اتوبوسها، وانتها و ... مصرف میشود. صنعت پتروشیمی با صنعت نفت بستگی نزدیک دارند.
یک کارشناس اقتصادی یمنی، مدعی است که عملیات شرکت توتال فرانسه در منطقه خرخیر (Kharkhir)، مقادیری نفت به سرقت برده است و این اقدام از طرف عربستان سعودی و منصور هادی رئيس جمهور برکنار شده یمن صورت گرفته است. وی به عنوان رهبر شناخته شده در سطح بین المللی، باور دارد که این عمل را در دامنه قدرت خود انجام داده است.
کد خبر: ۶۷۳۶۶۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۴
عربستان که بزرگترین صادر کننده نفت خام جهان است قیمت های نفت خام سبک خود را که به آسیا فروخته می شود در ماه آپریل پایین آورد. این اولین باری است که در سه ماه گذشته قیمت ها پایین می آید. منابع تجاری می گویند که این اقدام برای تقویت و حمایت از تقاضا در بازار آسیا است که دچار عرضه بیش از حد شده است.
کد خبر: ۶۷۳۳۳۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۳
پس ازقدرت گرفتن نفت خام دوبی در اوپک، بزرگترین صادر کننده نفت ، عربستان سعودی، می تواند قیمت نفت خام سبک عربی را که به آسیا می فروشد در ماه آوریل برای سومین ماه متوالی افزایش دهد. روز چهارشنبه چهار نفر از هفت تن از پالایشگاه و معامله گرانی که در یک نظرسنجی رویترز شرکت کردند این موضوع را بیان کردند.
کد خبر: ۶۷۲۹۴۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۲
اوپک تولید خودش را برای ماه دوم در فبریه کاهش داده است.نظرسنجی رویترز در روز سه شنبه نشان می دهد که اوپک به کاهش تولید خود ادامه داده است و این مسئله به این گروه صادرکننده نفت اجازه می دهد تا میزان پایبندی به توافق کاهش تولید را بیشتر از قبل افزایش دهد.
کد خبر: ۶۷۲۶۹۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۱
کردستان عراق در قرارداد جدید خود وام تضمین شده توسط معامله آتی نفت خود را تا 3 میلیارد دلار افزایش داد. این قرارداد با خانه های تجارت و شرکت دولتی نفت روسیه یعنی روز نفت بسته شده است و قصد دارد تا وضعیت مالی این منطقه نیمه خودمختار که با داعش در حال جنگ است را تقویت کند.
کد خبر: ۶۷۲۵۷۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۱
سعی بر آن است که قیمت نفت به بیشتر از 60 دلار به ازای هر بشکه تا اواخر 2017 برسد اما تلاش سختی خواهد بود، چرا که حتی اگر اوپک کاهش عرضه خود را ادامه دهد و تقاضای نفت به صورت جهانی بیشتر شود، تولید نفت شیل آمریکا افزایش خواهد یافت و کاهش عرضه اوپک را جبران خواهد کرد.
کد خبر: ۶۷۲۵۵۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۰
عربستان سعودی می خواهد قیمت های نفت خام در سال جاری افزایش یابد. پنج منبع از کشورهای عضو اوپک و صنعت نفت گفتند عربستان بدنبال افزایش نفت تا حدود 60 دلار به ازای هر بشکه می باشد.
کد خبر: ۶۷۲۵۴۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۰
توتال در حال مذاکره با ایران می باشد تا یک سهام چند میلیاردی در تأسیسات ناتمام صادرات گاز طبیعی مایع (ال ان جی) به نام «ایران ال ان جی» این کشور را خریداری نماید. این اقدام در راستای باز کردن ذخائر عظیم گاز ایران می باشد.
کد خبر: ۶۷۲۳۳۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۰
با ارزش ترین شرکت جهان یعنی شرکت انحصاری نفت عربستان «سعودی آرامکو» ممکن است بسیار کمتر از ارزیابی ریاض ارزش داشته باشد. بنابر تحلیلگران «وود مکنزی» این شرکت ممکن است فقط 400 میلیارد دلار ارزش داشته باشد که 80 درصد از 2 تریلیون دلار تخمین ریاض کم تر است.
کد خبر: ۶۷۲۱۶۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۹
الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه تأیید کرد:
در تایید گزارش های قبلی، الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه در روز دوشنبه گفت که روسیه در حال مذاکرات برای خرید نفت از ایران بوده است.
کد خبر: ۶۷۲۰۴۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۹
روز یکشنبه پادشاه عربستان تور سفر خود را به کشورهای آسیایی شروع می کند. این سفر که یک ماه طول خواهد کشید برای ایجاد روابط بیشتر با وارد کنندگان نفت عربستان صورت می گیرد و همچنین برای تبلیغ فرصت های سرمایه گذاری که شامل فروش سهام شرکت دولتی بزرگ عربستان، آرامکو، می باشد.
کد خبر: ۶۷۱۳۷۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۷
حفار های آمریکایی برای ششمین هفته متوالی به سکوهای نفت ی این کشور اضافه کردند و تولید کنندگان با استفاده از بهبود قیمت های نفت و پیشبینی افزایش تقاضا هزینه های خود را افزایش دادند.
کد خبر: ۶۷۱۳۲۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۷
وقایع اتفاقیه؛
پس از ملی شدن صنعت نفت ایران و اخراج کارکنان انگلیسی از صنایع نفت ی ایران توسط محمد مصدق، هیات از انگلیس به ایران آمد تا حاکمیت وقت را برای تسلیم شدن و تحمیل انحصار نفت ی به بریتانیا تحت فشار بگذارد. رئیس این هیات در زمان ورود به ایران با اشاره به اینکه دولت حاضر به دادن هیچ امتیازی به ایران نیست، دولت ایران را تندرو خواند! این ویدیو را با زیرنویس در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۷۰۵۲۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۵
نبض خبر؛
مدیر عامل توتال در ارتباط با سرمایه گذاری این غول انرژی در ایران گوش میدهیم و اینکه انتخاب دونالد ترامپ چه نقشی در این توافق و در سطح جهانی برای توتال خواهد داشت. او همچنین نظرش درباره ارتباط با روسیه و سرمایه گذاری در آمریکا را نیز می گوید.
کد خبر: ۶۷۰۳۸۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۴
بسیاری از نمایندگان مجلس، از اتکای بیش از حد بودجه به پول نفت انتقاد دارند و بر این باورند، شاید این موضوع در آینده، دولت را با کسری بودجه روبه رو کند و باعث شود، پروژه های عمرانی و بسیاری از خدمات دولتی را تحت تأثیر قرار دهد.
کد خبر: ۶۷۰۳۵۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۵
دیالوگ؛
ماکسین واترز نماینده دموکرات کالیفرنیا می گوید که بیشتر اطرافیان ترامپ از افراد صنعت نفت و گاز هستند و به خاطر قرارداد میلیارد دلاری با روسیه برای اکتشاف و استخراج نفت از قطب شمال که به خاطر تحریم ها متوقف شده است به کاخ سفید آمده اند و همه شان یک مشت رذل هستند. این گفت و گو را با زیرنویس فارسی در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۷۰۲۷۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۴
وقایع اتفاقیه؛
در جریان ملی شدن صنعت نفت در ایران، محمدمصدق نخست وزیر ایران اقدام به اخراج کارمندان انگلیسی فعال در صنایع نفت ی ایران در آبادان نمود. این اقدام آنچنان برای بریتانیا گران تمام شد که برای متوقف کردن دستور مصدق، به شورای امنیت سازمان ملل متوسل شد. فیلمی از این اتفاق را با زیرنویس فارسی با این توضیح در «تابناک» می بینید که ادبیات فیلم متعلق به بریتانیاست و طبیعتاً لحن راوی در آن دوران در راستای منافع بریتانیا بوده است.
کد خبر: ۶۶۹۸۲۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۳
ایران انتظار داد تولید نفت خود را تا اواسط آپریل به 4 میلیون بشکه در روز برساند و قصد دارد در طول 5 سال آینده 500 چاه جدید حفر کند و تولید خود را به 4.7 میلیون بشکه برساند. این خبر را روز شنبه یک مقام ارشد در حوزه نفت اعلام کرد.
کد خبر: ۶۶۸۸۴۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۳۰
قیمت های نفت در روز جمعه افت داشت. این افت قیمت درحالی صورت گرفت که کشورهای عمده تولید کننده نفت متعهد شده اند تا برای کاهش اشباع بازار و سرپا نگه داشتن قیمت نفت تولید خود را کاهش دهند. بااینحال ایالات متحده آمریکا حفاری های خود را افزایش داده و ذخائر نفت خود را به حد بی سابقه ای رسانده است.
کد خبر: ۶۶۸۷۴۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۳۰
با ادامه محدودیت تولید نفت خام اوپک و همزمانی آن با افزایش مصرف فصلی، انتظار می رود ذخائر نفت خام در طول سه ماهه سوم به طور چشمگیری خالی شود.
کد خبر: ۶۶۸۰۲۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۲۸