کلیات
نفت خام یا پترولیوم مایعی غلیظ و قابل اشتعال بهرنگ قهوهای سیر یا سبز تیره یا سیاه است که در لایههای بالایی بخشهایی از پوسته کره زمین یافت میشود. نفت شامل آمیزه پیچیدهای از هیدروکربنهایی گوناگون است. بیشتر این هیدروکربنها از زنجیره آلکان هستند؛ ولی ممکن است از دید ظاهر، ترکیب یا خلوص تفاوتهای زیادی داشته باشند. نفت را طلای سیاه مینامند.
نفت جز سوختهای فسیلی به حساب میآید و تجدید ناپذیر است.
کلمه
نفت در زبان انگلیسی پترولیوم نامیده میشود که از دو کلمه پترا معادل یونانی واژه سنگ و کلمه اولئوم معادل واژه روغن تشکیل شدهاست.
نفت مایعی است که عمدتاً از دو عنصر آلی هیدروژن و کربن تشکیل شده و دارای مقادیر کمتری از عناصر سنگین مانند نیتروژن، اکسیژن و گوگرد میباشد و بهصورت طبیعی در زیر زمین و بهصورت استثنایی در روی زمین بصورت چشمه یافت میشود.
تاریخچه
اقوام متمدن دوران باستان، بهویژه سومریها، آشوریها و بابلیها، در حدود چهارهزار و پانصد سال پیش در سرزمین بینالنهرین (عراق امروزی) با برخی از مواد نفتی که از دریاچه قیر بهدست میآمد، آشنایی داشتند. آنان از خود قیر بهعنوان مادهٔ غیرقابل نفوذ برای عایقکاری کشتیها استفاده میکردند. در قرون وسطی دانشمندان مسلمان با تولید نفت سفید و نفت ضروری از آن برای چراغها استفاده کردند و خیابانها و حمامهای شهر بغداد به وسیله قیر و ماسه پوشانده میشد. اولین میدان نفتی دنیا در باکو در قرن نهم ساخته شد که به گفته مارکو پولو که در قرن سیزده به آنجا سفر کرده محصولات آن با صدها کشتی حمل میشد. در داستانها آمدهاست که نوح نیز کشتی خود را با قیر پوشاند تا آب به درون آن نفوذ نکند.
اولین چاه اکتشافی مدرن
نفت در سال ۱۷۴۵ در فرانسه و اولین چاه استخراج نفت توسط کلنل دریک در سال ۱۸۵۹ در پنسیلوانیا حفاری شد. با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، جهش حیرتآوری بوجود آمد. بطوریکه امروزه صنایع پتروشیمی نفش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.
بیشتر دانشمندان منشأ تشکیل نفت را گیاهان و موجودات آلی موجود در اقیانوسهای اولیه میدانند. به دلیل وجود یک سلسله خواص خاص که تنها مولکولهای آلی، مشمول آنها میشوند. باقیمانده جانوران و گیاهانی (اعم از جلبکها و مرجانها) که میلیونها سال قبل (قبل از پدید آمدن دایناسورها در محیط دریا (آب) زندگی میکردهاند، طی میلیونها سال توسط لپههای گل و رسوبات مدفون شدهاند و تحت فشار و دمای بالا، نبود اکسیژن و مدت زمان طولانی تبدیل به نفت و گاز گردیده و در صورت وجود این شرایط همراه با سنگ مخزن مناسب و پوش سنگ، طی مدت زمان بسیار طولانی نفت مهاجرت نموده و به مقدار زیاد در حوضچه نفتی جمع میشود.
نفت خام حالت روغنی دارد و به شکلهای جامد (قیرهای نفتی) و مایع دیده میشود. برخی اوقات به تمام اشکال نفت هیدروکربن نیز گفته میشود. اگر نفت در لایهای رسوبی جمع گردد بهآن محل «حوضچه نفتی» میگویند. از مجموع چندین حوضچه نفتی، یک «میدان نفتی» حاصل میشود. به سنگ متخلخل دربرگیرنده نفت که قابلیت تولید نفت را داشته باشد، «سنگ مخزن» میگویند.
تا قبل از حفر نخستین چاه نفتی به کمک وسایل جدید حفاری، این ماده مهم فقط از چشمههای سطحی نفت، یا چاههای کم عمق که به وسیله دست حفر میشد، استخراج میگردید و موارد استفاده از نفت خام نیز محدود بود. از زمان پیدایش نفت تا امروز فعالیتهای اکتشافی برای کشف ذخایر جدید نفت و گاز و تأمین تقاضای بازارهای نفت و همچنین جایگزینی حجمهای تولید شده، بصورت مستمر در جریان است. امروز با پیشرفت تکنیکهای اکتشافی جدید، دقت فعالیتهای اکتشافی بیشتر شده و شانس بیشتری برای موفقیت وجود دارد، اما با وجود این پیشرفتها، اکتشاف هنوز بصورت یک فعالیت با ریسک بالا باقی ماندهاست، زیرا قدیمیترین نظریه برای اکتشاف نفت، نظریه طاقدیس (Anticline Theory) است.
کاربرد این نظریه برای یافتن
نفت در قله طاقدیسها ابزار موفقی بود. این نظریه به عنوان نظریه اصلی برای اکتشافات مهم نفتی در بسیاری از نقاط دنیا از جمله مسجد سلیمان ایران مورد استفاده قرار گرفت. نفت در سال ۱۸۸۰ در رسوبات دریایی پنسیلوانیا کشف شد که ارتباطی با ساختارهای طاقدیسی نداشت و تجمع نفت و ایجاد نفتگیر صرفاً ناشی از تغییر رخساره رسوبات بود؛ بنابراین مشخص شد که ذخایر نفتی میتوانند در حوزههای غیر چین خورده هم وجود داشته باشند. در نتیجه مفهوم نفتگیرهای چینهای (Stratigraphic Traps) با این کشف وارد عرصه مفاهیم نفت شد. تا اواسط دهه ۱۹۲۰، تهیه و استفاده از نقشههای سطحی و طاقدیسها ابزار اصلی اکتشافات نفتی بود و یافتن نفتگیرهای چینهای به صورت تصادفی رخ میداد. یک منطقهٔ انتخاب شده را با مطالعهٔ نمونههای سنگی و لرزهنگاری مشخص میکنند. اندازهگیریها انجام میشود و اگر مکان از نظر میزان ذخیره نفت موجود و ملاحظات اقتصادی، موفقیتآمیز باشد، حفاری آغاز میشود. بالای چاه ساختاری به نام «دکل حفاری» برای جادادن وسایل و لولههای مورد استفاده در چاه ساخته میشود. زمانی که حفاری تمام میشود، پس از تکمیل چاه حفرشده، یک جریان ثابتی از نفت را به سطح زمین خواهد آورد. به سنگهایی که غالباً از سنگهای رستی (شیل) یا انیدریت تشکیلشده و خاصیت پلاستیک دارند و قسمت بالایی مخزن نفت همانند پوششی قرار میگیرند، «سنگ پوششی» گفته میشود.
ارزش نفت خام
نفت بهصورت خام نمیتواند مورد استفاده قرار گیرد و باید در پالایشگاه نفت در برج تقطیر (مخصوص نفت) مورد جداسازی بر اساس اختلاف چگالی قرار گیرد.
ارزش نفت خام معمولاً بر اساس دو معیار وزن مخصوص و میزان گوگرد تقسیمبندی میشود. نفتهایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی پایینتری دارندنفت سبک و نفتهایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی بالاتری دارند نفت سنگین نامیده میشوند. نفتهایی که گوگرد آنها کمتر است نیز نفت شیرین و نفتهای دارای گوگرد بیشتر نفت ترش نامیده میشوند که معمولاً نفتهای میادین جوان، به دلیل پختگی اندک، سنگینتر هستند و میزان گوگردشان بالاست. استخراج، جابجایی و پالایش نفتهای سبک و شیرین سادهتر و کمهزینهتر است و میزان بیشتری از محصولاتی، چون بنزین، نفتا، نفت سفید و سوختهای جت برگرفته از نفت سفید، و گازوئیلهای مرغوب را میتوان از آنها به دست آورد، به همین دلیل این نوع نفتها بیشتر مورد علاقه پالایشگاهها بوده و قیمت بالاتری دارند. شاخصهای بینالمللی تعیین قیمت نفت یعنی وست تگزاس اینترمیدیت و برنت از نوع نفت سبک و شیرین هستند. اما میزان نفتهای ترش و سنگین در ذخایر نفتی دنیا بسیار بیشتر است.
مراحل تصفیه نفت
عملیات تصفیه نفت عبارت است از تقطیر نفت خام به منظور تجزیه مواد مشکله آن که عمل تقطیر بطور مداوم انجام میشود. یعنی اینکه مستمر نفت خام داغ وارد قسمت پائین ستون میشود و مواد مختلف هر کدام در سطح مناسب (از بالا تا پائین) خود به خارج جریان مییابد. در این تقطیر سازی موادی سبک که به آنها ماده گاز پالایشگاهی نام دارد به صورت بخار میماند و برای سوختن در پالایشگاه به کار میرود که عبارتند از::گاز نفت مدای LGP))، گازولین (بنزین) و مهمترین آنها نفت است که در صنایع شیمیایی است، و مواد سنگینترین وجود دارد که کروسین را میتوان نام برد و گازوئیل که برای تامین گرما به عنوان سوخت دیزلی بکار میرود.
صنایع پتروشیمی علم شیمی و صنعت پتروشیمی در پرتو فعالیتها و بالندگی مغز های متفکری که عامل همه پیشرفتها و دستاوردهای جوامع بشری است. بیش از چند دهه از پیدایش صنعت پتروشیمی در جهان نمیگذرد.
تعریف کلمهای پتروشیمی
واژه پتروشیمی از دو کلمه پترون و شیمی ترکیب شد و معنی لغوی آن مواد شیمیائی حاصل از نفت است.
به طور کلی مواد پتروشیمی، آن گروه از محصولات شیمیائی است.
▪ محصولات پتروشیمی صنایع پتروشیمی را میتوان به سه دسته مشخص تقسیم کرد:
۱- محصولات اصلی مانند اتیلن، پروپلین، گوگرد، بنزین، آمونیاک و .... این محصولات پایه و اساس محصولات متعدد دیگر پتروشیمی را تشکیل میدهند.
۲- محصولات میانی که از محصولات اصلی تولید شده و مواد اولیه کارخانههای تولید کننده محصولات نهایی را تشکیل میدهند. مانند پلی کلروروینیل (پی وی سی)، ملامین و ...
۳- محصولات نهایی که برای ساختن لوازم و ابزار مورد مصرف عموم مردم به کار میروند مانند:
الیاف مصنوعی، اشیای پلاستیکی و ...
▪ لاستیک: یکی دیگر از محصولات پتروشیمی لاستیک است. کاربرد لاستیک بیشتر در زمینه تولید تایر وسایل نقلیه و... به کار میرود.
▪ الیاف پلی استر: که به نامهای داکرون و تریلن هستند و حتی از الیاف طبیعی دیگر نیز قدرت بیشتری دارند. مصرف این نوع الیاف به علت داشتن خواص گوناگون مانند چروک نشدن به سرعت زیاد شده است.
مواد پتروشیمی موارد استعمال متعدد دیگری نیز دارند. مثل حشره کش ها، مواد منفجره، مواد رنگی و ...
فراوردههای نفتی پس از ساخت فراوردههای حاصله از نفت و گاز پیچیده بعدی نحوه رساندن آنها به خریداران خواهد بود. مثل: نرخ هزینه حمل، نحوه رساندن، مقدار فراوردهها و مسافت بین مراکز توزیع و مصرف کنندگان
مصارف فرواردههای نفتی
مصارف فراوردههای نفت عبارت است از حمل و نقل، تامین گرما و روشنائی و ایجاد برق و زمینههای دیگر.
مشتریان احتیاجات خود را از مراکز و انبارهای توزیع که به آنها (پایانه) یا (انبار) نامیده میشود. دریافت میکنند.
نــفــت عــمــدتــا بــه عــنــوان مــاده خــام صــنــایــع پــتــروشــیــمــی مــورد اســتــفــاده قــرار مــیــگــیــرد.
نفت در چند کشور الجزایر و هلند به عنوان سوخت اتومبیل و درژاپن بیشتر درتاکسیها مصرف میشود.
گازوئیل در موتورهای دیزلی، اتوبوسها، وانتها و ... مصرف میشود. صنعت پتروشیمی با صنعت نفت بستگی نزدیک دارند.
در حالی که قیمت نفت در بالاترین سطح خود در سه سال اخیر قرار دارد، در هفته ی جاری شرکت های آمریکایی فعال در حوزه انرژی تعداد ۱۰ دکل به مجموع دکل های نفت ی در حال فعالیت در آمریکا اضافه کردند. افزایش ۱۰ عددی دکل های نفت ی در آمریکا از ماه ژوئن سال گذشته تا کنون بی سابقه بوده و هدف از آن به فعالیت وا داشتن شرکت های نفت ی در آمریکا برای تولید بیشتر این محصول عنوان شده است.
کد خبر: ۷۶۴۰۶۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۰/۲۳
نبض خبر؛
آخرین وضعیت نفت کش حادثه دیده از زبان ربیعی، وزیر کار را در تابناک میشنوید.
کد خبر: ۷۶۳۶۳۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۰/۲۱
دو کارشناس آمریکایی- عربی عنوان کردند:
به چهار روش نباید اجازه داد که قیمت نفت افزایش پیدا کند. آمریکا باید این مسئله را مدیریت کند و از این طریق می توان زمینه های بی ثباتی در ایران به عنوان بزرگترین دشمن آمریکا را با تضعیف اقتصاد این کشور فراهم کرد.
کد خبر: ۷۶۲۹۲۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۰/۱۹
عربستان سعودی در حال انجام دادن اقداماتی برای امکان بخشیدن به خرید عمومی سهام شرکت آرامکو توسط سرمایه گذاران است. قرار است در آینده ی نزدیک سهام شرکت آرامکو در بازارهای بورس بین المللی عرضه شود.
کد خبر: ۷۶۱۷۴۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۰/۱۵
نبض خبر؛
برنامه نود مورخ یازدهم دی 96، گزارشی از وضعیت عجیب نفت تهران پخش کرد. این بخش را مشاهده میکنید.
کد خبر: ۷۶۰۸۷۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۰/۱۲
تأملی بر سخنان معاون رئیس جمهور در خصوص آلودگی هوا؛
در حالی که مسئولان کشورمان برای مقابله با آلودگی هوا، چیزی بیشتر از تعطیلی مدارس و زوج و فرد کردن خودروها نشان ندادهاند، یک خودروساز معتبر جهانی، پیشنهادی حیرت انگیز در این خصوص به کشورمان ارائه داده است!
کد خبر: ۷۵۹۱۶۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۰/۰۶
تحلیل کارشناسان از قیمت نفت در سال آینده میلادی، نظر وزیر نفت عراق درباره توازن در بازار نفت در سه ماه نخست 2018 ، تثبیت بودجه سرمایه گذاری گازپروم نفت ، تبدیل چین به دومین واردکننده ال ان جی جهان در سال 2017 مهمترین عناوین خبرهای جهان انرژی در 24 ساعت گذشته بود.
کد خبر: ۷۵۸۷۹۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۰/۰۵
به گفته ی مقامات روسیه، کشورهای عضو گروه بریکس در حال بررسی ایجاد ساختاری داخلی برای تجارت طلا هستند. بر اساس پیش بینی های یکی از تحلیلگران بازار فلزات گرانبها، با ایجاد این ساختار مشترک داخلی، صحنه ی اقتصاد جهانی به طور چشمگیری عوض شده و از تسلط کشورهای غربی خارج خواهد شد.
کد خبر: ۷۵۳۷۴۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۹/۱۸
بر اساس اطلاعاتی که اخیرا منتشر شده، با صدور مجوز هایی جدید، فعالیت های استخراجی روی چاه های نفت در آمریکا افزایش پیدا کرده است. بر اساس اطلاعاتی که اخیرا منتشر شده، با صدور مجوز هایی جدید، فعالیت های استخراجی روی چاه های نفت در آمریکا افزایش پیدا کرده است.
کد خبر: ۷۵۳۷۳۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۹/۱۸
بر اساس گزارش منتشر شده توسط شرکت ملی نفت مالزی (پتروناس) در خصوص چشم انداز فعالیت های این شرکت در سال های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰، قیمت نفت در سال ۲۰۱۸ بشکه ای ۵۰ تا ۶۰ دلار خواهد بود.
کد خبر: ۷۵۲۴۱۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۹/۱۳
به گفته ی بری ورتینگتون، مدیر عامل اتحادیه ی انرژی آمریکا، به احتمال زیاد آمریکا تولید نفت و صادرات این کالا را پس از تصمیم ۲۴ کشور حاضر در نشست اوپک مبنی بر تمدید قرارداد کاهش تولید نفت افزایش خواهد داد.
کد خبر: ۷۵۱۸۶۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۹/۱۱
پیمانه اقتصادی؛
این پیمانه تیترهایی همچون بیشترین رشد هفتگی بورس با رکوردهای تاریخی، افزایش بهای نفت با تمدید قرارداد کاهش تولید نفت اوپک، افزایش قیمت طلا تحت تاثیر چالش سنا برای تصویب طرح مالیاتی، رویارویی تجاری چین و آمریکا در صنعت آلومینیوم، نیاز شدید بازار روسیه به نارنگی، دلایل گرانی نهاده های دامی چیست، بزرگ ترین بانک روسیه تراکنش پرداخت با بلاک چین را انجام داد و دومین هفته نزولی «تسه»ها را در بر دارد.
کد خبر: ۷۵۱۶۵۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۹/۱۱
فرمانده ارتشی که برای اداره بخش انرژی ونزوئلا منصوب شده است، افسران نظامی بیشتری را برای سمتهای مدیریت ارشد شرکت نفت ی دولتی PDVSA انتخاب میکند.
کد خبر: ۷۵۰۹۴۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۹/۰۷
بر اساس اعلامیه ای که توسط وزارت نفت عراق منتشر شده، دولت عراق از شرکت های خارجی فعال در بازار انرژی دعوت خواهد کرد تا در خصوص اکتشاف و توسعه ی ۹ میدان جدید نفت ی واقع در مرز ایران و کویت، پیشنهاد مناقصه ارائه دهند.
کد خبر: ۷۵۰۴۹۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۹/۰۵
پیمانه اقتصادی؛
این پیمانه تیترهایی همچون رشد ادامه دار دلار آمریکا در کانال 4100 تومان، احتمال کاهش 100 هزار تومانی قیمت سکه، پیش بینی از رشد جهانی طلا به بیش از 1300 دلار، عاملی که مرغ و تخم مرغ را گران گرد، وزیر اقتصاد قطر خواستار افزایش مناسبات با ایران شد، افزایش سهمیه واردات نفت پالایشگاه های چین، واکنش زنگنه به کاهش خرید نفت از ایران، رکورد جدید مالک آمازون در میان ثروتمندان جهان و اجباری شدن الصاق کد شناسه کالا برای واردات برنج را در بر دارد.
کد خبر: ۷۵۰۲۶۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۹/۰۵
بر اساس آمارهای منتشر شده توسط اداره کل گمرک چین، این هشتمین ماه متوالی است که روسیه با صادر کردن بیش از ۱ میلیون بشکه نفت در روز (۴.۶۴۹ میلیون تن)، بزرگترین صادر کننده ی نفت خام به چین بوده است.
کد خبر: ۷۴۹۹۷۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۹/۰۴
شرکت های روسی فعال ر حوزه ی انرژی از تمدید قرارداد کاهش تولید نفت بین دولت روسیه و اوپک حمایت کرده اند.
کد خبر: ۷۴۹۵۰۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۹/۰۱
به گفته ی ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه، کشتی های حامل پرچم این کشور ممکن است برای حمل و نقل نفت و گاز در ''گذر دریای شمال'' روسیه، دارای حق اختصاصی شوند. پوتین این پیشنهاد را با هدف ارتقاء ساخت و ساز در صنایع دریایی روسیه مطرح کرده است.
کد خبر: ۷۴۸۲۱۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۸/۲۶
به گفته ی ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه، در حالی که شرکت های آمریکایی به دلیل تحریم های یک جانبه ی اعمال شده ی آمریکا علیه مسکو امکان مبادلات تجاری با روسیه را ندارند، سایر شرکت های خارجی بی شک جای آنان را پر خواهند کرد. این در حالی است که وی در مورد روابط دوجانبه ی ''متعادل'' در آینده ابراز امیدواری کرده است.
کد خبر: ۷۴۶۸۲۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۸/۲۱
وقایع اتفاقیه؛
صنعت نفت ایران در دهه بیست و سی هجری شمسی دوران پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشت. تصاویری که در ادامه می بینید، تصاویر مستند ثبت شده از صنعت نفت ایران در سال 1329 است. این تصاویر صامت که فضای شهری آن دوران را نیز نشان میدهد، در «تابناک» میبینید.
کد خبر: ۷۴۶۲۰۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۸/۱۹