امروزه پرداختن به امور فرهنگی برای هر کشوری در سایر کشور ها از ضروریات روابط بین الملل محسوب می شود. ایران زمین با پیشینه غنی فرهنگی و تمدنی 7 هزارساله که همواره منادی گفتگوی فرهنگها و ادیان بوده است از این موضوع مستثنی نیست.
با ظهور و بروز انقلاب اسلامی که از آن به عنوان انقلاب فرهنگی نیز یاد می شود اهمیت و ضرورت رساندن پیام ملت با تمدن ایران زمین و دستاوردهای انقلاب اسلامی به جهانیان بیشتر نمایان می گردد.
به همین منظور ايجاد تمركز در مديريت و برخورداري از سياستگذاري واحد و هماهنگي در فعاليت هاي فرهنگي، تبليغي خارج ازكشور و نيز استفاده بهينه از امكانات مادي و معنوي موجود، بنا به پيشنهاد جمعي از مسئولان فرهنگي كشور و تصويب شوراي عالي تبليغات خارجي و تآييد مقام معظم رهبري آن بخش از نهادها، مؤسسات دولتي وعمومي كه درخارج ازكشور فعاليت فرهنگي – تبليغي دارند در يكديگر ادغام و سازمان واحدي به نام (سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي)در دهه هفتاد، تشكيل شد. اهم اهداف و وظایف سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به شرح زیر می باشد:
- سياستگذاري و هماهنگي كليه فعاليتهاي فرهنگي و تبليغي در خارج از كشور .
- نظارت بر حسن اجراي موافقتنامه‌ها و برنامه‌هاي مبادلات فرهنگي ، هنري و تبليغي جمهوري اسلامي ايران با ساير كشورها .
- تهيه ضوابط و مقررات انتشار كتب ، نشريات و ساير محصولات فرهنگي براي خارج از كشور و نظارت بر حسن اجراي آن .
- مطالعه و بررسي به منظور شناخت شيوه‌هاي مطلوب معرفي علوم ، معارف ، فرهنگ و تمدن اسلامي – ايراني .
- انجام مطالعات و تحقيقات فرهنگي – بين‌المللي و حمايت از پژوهش هاي اسلامي و ايراني .
- انجام مطالعات در زمينه شناخت اديان ، فرق ، فرهنگ ملل و ساختار جريان هاي فرهنگي در جوامع مختلف.
- شناخت جمعيت ها ، انجمن ها و شخصيت هاي فرهنگي و مذهبي جهان و فراهم كردن زمينه‌هاي همكاري فرهنگي ، علمي ، آموزشي ، هنري ، جهانگردي ، خبري ، مطبوعاتي ، ورزشي و امدادي و در صورت ضرورت شركت در جلسات سازمان هاي فرهنگي منطقه‌اي و بين‌المللي.
- كمك به ايجاد و گسترش فعاليت هاي دانشگاهي در خارج از كشور .
- ايجاد ، توسعه و اداره كليه نمايندگي هاي فرهنگي ايران و مراكز اسلامي و فرهنگي وابسته به جمهوري اسلامي ايران در خارج و تعيين نمايندگان فرهنگي و نظارت بر اجراي وظايف آنها.
- برگزاري گردهمايي‌ها ، جشنواره‌ها و نمايشگاه‌هاي فرهنگي ، تبليغي و مراسم عمومي درخارج از كشور .
- اشاعه و گسترش زبان و ادبيات فارسي ، تاسيس و تقويت كرسي هاي زبان فارسي و ايرانشناسي در دانشگاه هاي ديگر كشورها .
- تاليف ، ترجمه و انتشار كتب و نشريات مناسب به منظور معرفي علوم ، معارف ، فرهنگ و تمدن اسلامي و ايراني و تبادل فرهنگي با ساير كشورها .(1)
علی رغم تایید مقام معظم رهبری و مصوبه مجلس شورای اسلامی هر از چند گاهی شاهد پی گیری به منظور تاسیس و راه اندازی بنیاد فرهنگی با اهداف مشابه سازمان فرهنگ از طرف بعضی از اشخاص فرهنگی و سیاسی مانند بنیاد .... در امور فعالیت های فرهنگی از جمله زبان فارسی در خارج از کشور هستیم.
فلسفه تاسیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی همان گونه که اشاره شد یکسان سازی و هماهنگی کلیه امور فعالیت های فرهنگی در خارج از کشور است.اگر قرار باشد به دهه قبل از هفتاد در این خصوص برگردیم دیگر نیازی به تاسیس سازمان فرهنگ وارتباطات اسلامی نبود. و اگر به بنیاد های جدید برای فعالیت فرهنگی در عرصه بین المللی اجازه داده شود دو باره شاهد تکثر در مدیریت امور فرهنگی بین المللی با سلایق و علایق گوناگون خواهیم شد،و آنچه که مورد غفلت قرار خواهد گرفت فرهنگ و رساندن صحیح پیام و دستاورد های انقلاب اسلامی خواهد بود، و نیز تبعات منفی ناشی از موازی کاری فعالیتهای فرهنگی بین الملی برای مخاطبان را نباید نادیده گرفت.
بی شک هر سازمان و نهادی در راستای پشبرد اهداف سعی می کند از سایر موسسات و نهاد های مردم نهاد و دولتی بهره گیری و ارتباط مستمر و موثر ایجاد نماید. آنچه که هم اکنون بسیار حایز اهمیت است در انسدادهای سیاسی و بین المللی نقش سازمان های فرهنگی پر رنگ تر می شود بطوریکه می تواند مانند پل ارتباطی میان دو دولت و ملت عمل کنند، شایسته می باشد مسوولین فرهنگی نگاه ویژه ای در امور فرهنگی خارج ازکشور داشته باشند واز تاسیس نهادهای مشابه و موازی با سازمان فرهنگ در امور فرهنگی بین المللی جلو گیری ، و منافع ملی و مصلحت دینی را بر منافع اشخاص ترجیح دهند.
حسین محمدی فومنی –
کارشناس ارشد روابط بین الملل
پی نوشت :
1-اساسنامه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
