عوارض کمبود ویتامین B12 و بیماری های ناشی از آن

تشخیص کمبود این ویتامین بر اساس آزمایش خون صورت می‌گیرد. در این مقاله قصد داریم به بررسی بیماری ناشی از کمبود ویتامین B12 بپردازیم.

بیماری ناشی از کمبود ویتامین B12

این ویتامین برای ساخت گلبول‌های قرمز خون که اکسیژن را به تمام قسمت‌های بدن شما حمل می‌کنند، لازم است. بدون گلبول‌های قرمز کافی، بافت‌ها و اندام‌های بدن اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنند. بدون اکسیژن کافی نیز بدن نمی‌تواند به خوبی کار کند. کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 وضعیتی است که در آن بدن به دلیل کمبود ویتامین B12، گلبول‌های قرمز سالم کافی ندارد.

اسید فولیک که فولات نیز نامیده می‌شود، یکی دیگر از ویتامین‌های گروه B است. کم خونی‌های ناشی از کمبود ویتامین B12 یا کمبود فولات، دو نوع کم خونی مگالوبلاستیک هستند. با این نوع کم خونی، گلبول‌های قرمز خون به طور طبیعی رشد نمی‌کنند، بسیار بزرگ‌تر از حالت معمول هستند و شکل آن‌ها مانند گلبول‌های قرمز سالم، گرد نیست. این تغییرات باعث می‌شود که مغز استخوان، گلبول‌های قرمز کمتری بسازد. همچنین در برخی موارد، گلبول‌های قرمز زودتر از حد طبیعی می‌میرند.

این نوع کم خونی با گلبول‌های قرمز غیر طبیعی 7(ماکروسیت‌ها) و گلبول‌های سفید غیر طبیعی مشخص می‌شود. کم خونی ممکن است تا 3 تا 5 سال پس از شروع کمبود ویتامین B12 ایجاد نشود؛ زیرا مقدار زیادی از آن در کبد ذخیره شده است.

کمبود ویتامین B12 می‌تواند باعث آسیب عصبی (نوروپاتی) شود. این عارضه حتی زمانی که کم خونی ایجاد نشده نیز می‌تواند اتفاق بیفتد.

چرا کمبود ویتامین B12 ایجاد می‌شود؟

فاکتور داخلی معده از سلول‌های جداری معده ترشح شده و به جذب ویتامین B12 کمک می‌کند. اما این فاکتور ممکن است در شرایط خاصی وجود نداشته باشد. به طور مثال یکی از این شرایط، یک واکنش خود ایمنی به نام گاستریت آتروفیک متاپلاستیک خودایمنی است. اگر آنتی بادی‌های غیرطبیعی که توسط سیستم ایمنی بیش فعال تولید می‌شوند، به سلول‌های معده حمله کرده و آن‌ها را از بین ببرند، کمبود ویتامین B12 ایجاد می‌شود.

همچنین ممکن است در شرایطی که بخشی از معده که در آن فاکتور داخلی تولید می‌شود با جراحی برداشته می‌شود، کمبود ویتامین B12 ایجاد شود. کمبود ویتامین B12 به دلیل کمبود فاکتور درونی باعث ایجاد نوعی کم خونی به نام کم خونی پرنیشیوز می‌شود. بزرگسالان جوانی که به کم خونی پرنیشیوز مبتلا هستند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان معده و سایر سرطان‌های دستگاه گوارش هستند.

در میان افراد مسن نیز، به علت کاهش اسیدیته معده ممکن است جذب ویتامین B12 ناکافی باشد. کاهش اسیدیته معده توانایی بدن برای جذب ویتامین B12 از پروتئین موجود در گوشت را کاهش می‌دهد. با این حال، ویتامین B12 موجود در قرص ویتامین B12 می‌تواند حتی در افرادی که اسید معده آن‌ها کاهش یافته است، به خوبی جذب شود.

علائم کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 به تدریج ایجاد می‌شود. در نتیجه، علائم آن ممکن است حتی در کم خونی شدید، خفیف باشد.

علائم کم خونی شامل موارد زیر است:

    رنگ پریدگی
    ضعف
    کمبود انرژی و خستگی
    حالت تهوع
    زخم‌های عود کننده و سوزش و خارش زبان
    کاهش اشتها
    اسهال
    کاهش وزن
    تنگی نفس، سرگیجه و ضربان قلب سریع در صورت کم خونی شدید
    آسیب به اعصاب و از دست دادن حس در دست‌ها و پاها، گزگز و سوزن سوزن شدن در پاها و دست‌ها، ضعف عضلانی، از دست دادن رفلکس‌ها و حس موقعیت اندام‌ها، مشکل در راه رفتن و گیجی در صورت کمبود شدید ویتامین B12
    تحریک پذیری و افسردگی خفیف
    بزرگ شدن طحال و کبد
    هذیان، بیماری پارانویا (تفکر اینکه مردم قصد آسیب رساندن به شما را دارند) و اختلال در عملکرد ذهنی از جمله زوال عقل در صورت کمبود پیشرفته ویتامین B12

علائم ناشی از آسیب عصبی و زوال عقل در افراد مسن ممکن است ادامه پیدا کند.

سخن پایانی

کمبود ویتامین B12 می‌تواند منجر به بیماری کم خونی مگالوبلاستیک شود. یکی از انواع کم خونی مگالوبلاستیک، کم خونی پرنیشیوز است که در اثر یک بیماری خود ایمنی و کاهش جذب ویتامین  B12رخ می‌دهد. علائم کم خونی مگالوبلاستیک ممکن است شبیه سایر بیماری‌های خونی باشد؛ پس همیشه برای تشخیص به پزشک مراجعه کنید.