سارا غضنفري در مطلبی در «تهران امروز» نوشت: سلامت و درمان مردم جامعه،حوزه‌اي است كه بايد در آن عدالت رعايت شود.حوزه‌اي كه با جان انسان‌ها سروكار دارد و غني و فقير،دارا و ندار،مناطق برخوردار و محروم در پيشگاه درمان و تندرستي بايد جايگاه يكساني داشته باشند.اما چندي است كه مناطق محروم و دوردست از مزيت داشتن پزشك متخصص محروم مانده‌اند و اين موضوع در حوزه عدم وجود پزشكان متخصص زن در اين نواحي بيشتر به چشم مي‌خورد.به‌طور مثال يكي از مناطقي كه از داشتن پزشك سونوگرافيست زن در مضيقه است،جنوب شرقي كشور يا همان سيستان و بلوچستان خودمان است.
كمبود پزشك زن در مناطق محروم باعث شده است تا رئيس كميسيون بهداشت مجلس هم نسبت به اين موضوع واكنش نشان دهد و بگويد: «بخش اعظمي از پزشكان زن حاضر به گذراندن طرح در مناطق محروم نيستند،با توجه به اينكه بين 60 تا 70 درصد از فارغ‌التحصيلان پزشكي را خانم‌ها تشكيل مي‌دهند اما اغلب اين افراد،به دلايل مختلف حاضر به گذراندن طرح در مناطق محروم نيستند.»دكتر حسينعلي شهرياري،با بيان اينكه كمبود نيروي انساني پزشك در مناطق محروم يكي از مشكلات اساسي حوزه سلامت به شمار مي‌رود،مي‌گويد: «متاسفانه يكي از مشكلات حوزه سلامت كمبود نيرو در مناطق محروم به‌ويژه حاشيه شهرها و در روستاهاست كه سرانه درمان پيش‌بيني شده براي اين مناطق نصف سرانه درمان شهرنشينان است.وضعيت بهداشت و درمان مردم حاشيه‌نشين به مراتب از روستاييان هم وخيم‌تر است؛بدون‌شك تا زماني كه سرانه درمان روستاييان و شهرنشينان را مساوي نبينيم اين تبعيض و بي‌عدالتي به صورت آشكار و واضح همچنان وجود دارد.»
در زمينه كمبود پزشك متخصص،در مناطق محروم دكتر مراد هاشم‌زهي،نماينده منطقه نهبندان و سربيشه خراسان جنوبي و نايب رئيس اول كميسيون بهداشت مجلس نهم،به تهران امروز مي‌گويد: «من 6 سال رئيس دانشگاه علوم‌پزشكي خراسان جنوبي بودم و مهم‌ترين مسئله‌اي را كه طي اين سال‌ها به آن دچار مشكل بوديم اين پرسش بود،كه چرا پزشكان متخصص انگيزه‌اي براي رفتن به مناطق محروم ندارند؟بايد در نظر گرفته شود كه اكثر پزشكان در اين مناطق بومي نيستند كه بگوييم با مناطق دوردست و دور افتاده آشنا هستند،به همين دليل با منطقه و مشكلات‌شان آشنا نيستند و در مناطقي رشد كرده‌اند كه شايد چنين حساسيت و مشكلاتي كه مناطق محروم دارند را كمتر داشته باشند كه بخواهند بگويند،خدمت در مناطق دور افتاده ثواب بيشتري دارد.از سويي ديگر،اين متخصصان مقايسه مي‌كنند درآمدهايي كه در مناطق محروم دارند،بسيار كمتر از درآمد متخصصان در مناطق برخوردار است.
در مراكز برخوردار و شهرهاي بزرگ،تفاوت دريافتي پزشكان بخصوص متخصصان با پزشكان در مناطق محروم بسيار متفاوت است.در مناطق محروم جمعيت بسيار كم است،پراكندگي شهرستان‌ها و روستاها بسيار زياد است،مريض زيادي براي ويزيت وجود ندارد و پزشكان اگر بخواهند با حقوقي كه دريافت مي‌كنند،زندگي كنند دچار مشكل مي‌شوند.با توجه به چنين شرايطي انگيزه خدمت در مناطق محروم براي پزشكان از بين مي‌رود.در واقع در بحث درآمدها و دريافتي بين پزشكان مناطق محروم و مناطق برخوردار،با يك بي‌عدالتي روبه‌رو هستيم.حالا در اين ميان اگر فردي بيايد و برايش درآمد مهم نباشد و بخواهد فقط به خاطر علاقه به حرفه‌اش پزشكي كند،باز هم نمي‌شود.زيرا بايد عدالتي بين شهرستان برخوردار و مناطق دوردست و محروم باشد.»
خانواده پزشكان متخصص مناطق محروم در مضيقههاشم مرادزهي، معتقد است كه خانواده‌هاي پزشكان متخصص در اين مناطق هم در مضيقه هستند،او مي‌گويد: «خانواده پزشكان در مناطق محروم هم مهم هستند.وقتي وسايل سرگرمي و امكانات براي فرزندان پزشك كم هست.امكانات رفاهي براي خانواده اين پزشكان كه ترغيب‌شان كند در اين مناطق بمانند،بسيار كم است و شرايط تحصيلي كه در مناطق محروم فرزندان اين پزشكان مي‌خواهند داشته باشند،بايد با كلانشهر برابري كند تا عدالت رعايت شود.كيفيت آموزش در اين مناطق، غيرقابل قياس با مناطق برخوردار است و كسي كه در اين مناطق مشغول به طبابت است،فرزندانش بسيار عقب مي‌مانند.با چنين شرايطي پزشكان مي‌توانند به عنوان يك عذر موجه به اين موضوع اعتراض كنند و به مناطق محروم نروند.»
اين نماينده مجلس تاكيد مي‌كند: «غير از متخصص زنان،جراح عمومي،ارتوپدي،بيهوشي،داخلي، اطفال كه رشته‌هاي مادر هستند،در بيمارستان‌هاي مناطق محروم بسيار كم هستند يا اگر هم حضور دارند؛تمام وقت‌شان را به مرخصي مي‌گذارنند تا باز به كلانشهرها بازگردند و بيشتر با عدم حضورشان در مناطق محروم مواجه هستيم.بنابراين حضور منظمي ندارند و خدماتي بي‌نظم به مردم ارائه مي‌كنند و كسي كه در اين ميان ضرر مي‌كند،مردم هستند كه از لحاظ درماني آسيب مي‌بينند.»
اعطاي امتيازات ويژه به پزشكان مناطق محروممراد هاشم‌زهي،عضو كميسيون بهداشت مجلس،درباره اعطاي امتيازات براي جذب متخصصين در مناطق محروم مي‌گويد: «در خراسان جنوبي امتياز ويژه‌اي به پزشكان ارائه داده شده است،در واقع پرداخت مبلغي خارج از برنامه به پزشكان اين مناطق اختصاص داده شده است.البته در مقايسه با مبالغ دريافتي پزشكان مناطق برخوردار اين مبلغ بسيار كم است.در گذشته مبلغي به هر متخصص پرداخت مي‌شد،تا در مناطق محروم بمانند،اما چون در مقايسه با مناطق برخوردار و استان‌هاي بزرگ اين مبلغ بسيار كم بود،پزشكان متخصص راضي به ماندن در اين مناطق محروم نمي‌شدند و فقط به اجبار گذران طرح‌شان در اين مناطق دور مي‌ماندند و در اولين فرصت به شهرهاي بزرگ باز مي‌گشتند كه درآمد بيشتري داشته باشند.اخيرا به صورت قانون،طرحي تصويب شده است كه مبالغ بيشتري به پزشكان متخصص در مناطق محروم پرداخته شود،اين موضوع حالت مسكن دارد،اما علاج پذير نيست.اين طرح در حال اجراست ولي آن قدر مبلغش كم است كه باعث نمي‌شود پزشكان به مناطق محروم گسيل شوند.اكنون طرح ديگري نيز در حال اجراست كه نمايندگان مجلس از آن حمايت كرده‌اند تحت اين عنوان كه يك سهميه قابل‌توجه به پزشكاني كه در دوره‌هاي تخصصي يا حتي پزشكان عمومي كه به مناطق محروم مي‌روند،اختصاص دهند،كه اين طرح حداقل تا 30 درصد از متقاضيان را در بر مي‌گيرد.اما همچنان متاسفانه وقتي پزشكان فارغ‌التحصيل مي‌شوند عده‌اي هستند كه با زد و بند پذيرش از مناطق محروم مي‌گيرند،اما به مناطق برخوردار مي‌آيند.بايد بدانيم بزرگ‌ترين كار براي جذب متخصصين و پزشكان به مناطق محروم اين است كه عدالت براي تمام پزشكان اجرا شود،يعني درآمد پزشكان در مناطق محروم و برخوردار يكسان و متناسب شود تا انگيزه خدمت در همه پزشكان،در همه مناطق به يك شكل باشد.»
سيستان بدون سونوگرافيست زن!در گزارش‌ها و خبرهاي هر روزه از سيستان،خبر بيكاري جوانان و هجوم گرد وغبار به سفره مردم به واسطه خشك شدن تالاب هامون را هميشه پيگيري كرده‌ايم. اما حالا خبري در اين منطقه در صدر اخبار نشسته است كه با جان انسان سر و كار دارد. نبود سونوگرافيست زن در شهرستان‌هاي ايرانشهر، سرباز، مهرستان، نيك شهر،نهبندان،قصرقند،كنار، ميرجاوه مردم اين مناطق خصوصا زنان رابا مشكلات عديده‌اي روبه‌رو كرده است.زناني كه شايد به واسطه محدوديت‌هاي سنتي و قومي دل‌شان نخواهد پيش سونوگرافيست يا پزشك مرد بروند و به همين دليل يا بيماري‌شان را بايد پنهان كنند و با آن بسازند يا بايد براي تشخيص بيماري مسافت طولاني‌اي را طي كنند تا به مركز شهر برسند و آنجا توسط پزشك زن تحت‌نظر قرار بگيرند.
«عاليه.م» زني است كه در يكي از اين شهرستان‌ها زندگي مي‌كند و به تهران امروز،مي‌گويد: «به‌دليل اينكه دلم نمي‌خواست پيش سونوگرافيست مرد بروم دليل بيماري‌ام را نفهميدم و حالا به‌دليل وجود يك غده ناچيز و عدم تشخيص آن،سرطان تمام بدنم را سلاخي كرده و با 35 سال شايد بايد بميرم!»حميرا ريگي،نخستين بخشدار زن سيستان‌وبلوچستان و سومين بخشدار زن كشور درباره عدم وجود متخصصان در سيستان مي‌گويد: «چابهار تا چندين سال از داشتن سونوگرافيست زن محروم بود،و اين موضوع باعث مي‌شد كه فرد حق انتخاب نداشته باشد.دليل اين موضوع اين است كه به لحاظ تعصبات قومي و مذهبي زنان اين ناحيه پيش سونوگرافيست مرد نمي‌روند.در واقع اصلا پيش پزشك زنان و زايماني كه مرد باشد نمي‌روند.مردم اين مناطق از امكانات آموزشي و بهداشتي دور افتاده‌اند،و شايد به‌دليل شرايط آب و هوا پزشكان دوست ندارند به اين منطقه بيايند و اگر طرح اجباري نبود اينجا پزشك متخصص هم نداشت.» از سويي ديگر، حميرا ريگي،كه خود پزشك است تاكيد مي‌كند: «اين موضوع به توانمندي مديران بستگي دارد كه طوري برنامه‌ريزي كنند،تا بتوانند براي رفاه زنان و مردم جذب پزشك داشته باشند.»
طي مسافت طولاني براي يك سونوگرافي سادهرحيم صلاح‌زهي،عضو شوراي شهر بمپور در استان سيستان‌وبلوچستان، درباره عدم وجود سونوگرافيست زن در شهرستان‌هاي اطراف و ايرانشهر مي‌گويد: «ما اينجا چند شهرستان داريم كه جمعيتي در حدود 300 هزار نفر هستند،و ايرانشهر در اين منطقه مركزيت دارد.براي شهرستان ايرانشهر،توسط دانشگاه علوم‌پزشكي متخصص فرستاده‌اند،كه دو سونوگرافيست مرد هستند.در شهرستان ايرانشهر يك دانشگاه علوم‌پزشكي شروع به كار كرده است و دو تا سونوگرافيست هست كه هر دو نفر آقا هستند و قول نيروي جديد هم داده‌اند كه آن هم مرد است.اما هرگز براي آوردن پزشك سونوگرافي زن اقدام نكرده‌اند.»
او تاكيد مي‌كند: «اگر مشوق مالي براي زنان پزشك در نظر مي‌گرفتند،اين اتفاق نمي‌افتاد.البته يك خانم سونوگراف را از جاي ديگر آوردند اما آن خانم بنا بر دلايلي آمد و رفت؛و بايد بگويم براي آن خانم پزشك هم مشكلاتي ايجاد كردند.زيرا ايشان هم مطبش شلوغ شد و هم با استقبال زنان بيمار روبه‌رو شد.اما شايد چون پزشكان مرد ديدند درآمدشان دارد پايين مي‌آيد ايجاد مشكلاتي كردند كه آن خانم هم برود و زنان اينجا كه به دلايل فرهنگي و قومي پيش سونوگرافيست و پزشك مرد نمي‌روند به تنهايي با مريضي‌شان دست و پنجه نرم كنند.»
اين عضو شوراي شهر سيستان، تاكيد مي‌كند: «متاسفانه مسئولان امر در جواب اين اتفاق مي‌گويند: دانشگاه علوم‌پزشكي تاسيس شده است.اما اين دانشگاه براي تربيت نيرو در بلند مدت جواب خواهد داد و مشكل فعلي زنان حل نخواهد شد.»از سويي ديگر،«مشوق مالي براي نيروي متخصص نمي‌گذارند و ماهانه حقوق خوبي به آنها نمي‌دهند.به همين دليل بيمار براي يك سونوگرافي ساده بايد فاصله 1000 كيلومتري را طي كند.بر فرض مثال: اگر يك زن در ايرانشهر بيمار شود بايد براي يك سونو گرافي 500 كيلومتر به كرمان برود يا 400 كيلومتر طي كند و برسد به چابهار! و زمان زيادي را صرف رفت و آمد كند.اگر همسرش كارمند باشد بايد مرخصي بگيرد،خرج خورد و خوراك و سفر بدهد تا براي يك سونوگرافي پانزده هزار توماني دو برابر هزينه كند.»
اين عضو شوراي شهر بمپور،معتقد است: «در گذشته به‌دليل كمبود پزشك عمومي،از پاكستان و هندوستان براي سيستان و مناطق اطراف پزشك مي‌آوردند،اما اكنون از شهرستان مجاور هم نمي‌توانيم يك پزشك سونوگرافيست زن براي آسايش زنان بياوريم.در اين منطقه خود زنان پيش سونوگرافيست مرد نمي‌روند،نه اينكه به‌دليل فشار مردانه اين موضوع را انتخاب كرده باشند،بلكه دلايل قومي خود را دارند و به همين دليل با مريضي‌شان مي‌سازند.»
امكانات مناطق محروم كم است«در شهرهاي بزرگ ايرانشهر،سراوان و شهرهاي كوچك ميرجاوه،راسك ميزان امكانات كم است.استان سيستان منطقه پراكنده‌اي است كه تراكم جمعيت در آن بسيار گسترده است.اما مراكز درماني و بهداشتي در آنجا بسيار كم وجود دارد.»اين گفته‌هاي عيدو ريگي فرد،رئيس شوراي شهر زاهدان است.او به تهران امروز، مي‌گويد: «در مناطق سيستان،زاهدان از نظر رشد جمعيت در بالاترين حد خود قرار دارد اما امكانات بهداشتي در پايين‌ترين حد ايستاده است.بيشترين مشكل اين مناطق كمبود امكانات رفاهي است،و تنها پزشكان عمومي كه طرح دارند براي گذراندن طرح خود به اين مناطق مي‌آيند.در اين منطقه فارغ‌التحصيلان زن رشته پزشكي كم هستند.»
اين عضو شوراي شهر زاهدان تاكيد مي‌كند: «وقتي پزشك بومي كه در اين منطقه به دنيا آمده است و با شرايط اين منطقه به خوبي آشناست به سختي به دانشگاه راه مي‌يابد و امتياز بومي بودن برايشان به سختي در نظر گرفته مي‌شود،در نتيجه اين شهرستان‌ها از پزشك متخصص زن هم خالي مي‌شود.بايد براي بومي‌ها در دانشگاه‌ها امتيازاتي در نظر گرفته شود.در منطقه زاهدان و در كل،شهرستان‌هاي سيستان‌وبلوچستان پزشك بومي زن بسيار كم است و براي آوردن پزشكان از نواحي ديگر هم شرايط حقوقي خوبي در نظر گرفته نمي‌شود.»
عيدو ريگي‌فرد،رئيس شوراي شهر زاهدان تاكيد مي‌كند: «اگر شرايط حقوقي خوبي براي سونوگرافيست‌هاي زن و پزشكان متخصص مناطق محروم تعريف كنند،شايد پزشكان براي كمك به مردم،ديگر به شرايط اقليمي فكر نكنند و به اين مناطق بيايند.»چندي پيش حليمه عالي نماينده مردم زابل، با اشاره به اين مشكل گفت: «جذب پزشكان متخصص زن در سيستان، به‌ويژه سونوگرافيست،يكي از مشكلات استان سيستان‌وبلوچستان است.
افزايش دو يا سه برابري درآمد پزشكان در مناطق محروم
دكتر حسينعلي شهرياري،براي جذب متخصصان به مناطق محروم تاكيد كرده است: «به‌طور حتم تنها راهي كه مي‌توان پزشكان را براي ارائه خدمت در مناطق محروم جذب كرد، افزايش دو يا سه برابري درآمد اين افراد در مناطق محروم است كه متاسفانه هنوز تا اجراي اين مهم فاصله زيادي در پيش است.وي با يادآوري اينكه امروزه درصد بالايي از فارغ‌التحصيلان پزشكي را خانم‌ها تشكيل مي‌دهند،از خدمت نكردن برخي از اين افراد در مناطق محروم انتقاد كرد و گفت: متاسفانه خانم‌ها در اغلب مواقع در مناطق دورافتاده خدمت نمي‌كنند .شهرياري با ذكر راهكاري در مورد بهبود وضعيت جذب نيروي انساني در مناطق محروم، تاكيد كرد: بر اساس مصوبه مجلس، 30 درصد اين نيروها بايد جذب مناطق محروم شوند كه اين امر شامل تمام گروه‌هاي پزشكي است.» پزشكان متخصص از رفتن به مناطق محروم سر باز مي‌زنند و عدم وجود تسهيلات مناسب را از علل اين موضوع مي‌دانند،مسئولان به متخصصان انتقاد مي‌كنند و هنوز نتوانسته‌اند بودجه‌اي براي جذب اين افراد تصويب كنند،اما در اين ميان مردم هستند كه جان‌شان را در كف دست گرفته‌اند يا با بيماري‌شان مي‌سازند يا با بيماري‌شان مي‌ميرند،بس كه راه دور است و رسيدن به پزشك تنها در شهرهاي بزرگ ميسر است.
