مبطل هفتم روزه

7- باقي ماندن بر جنابت و حيض و نفاس تا اذان صبح

مسأله 1619- اگر جنب عمداً تا اذان صبح غسل نكند1، يا اگر وظيفه او تيمّم است عمداً تيمّم ننمايد2، روزه اش باطل است3.

1- مكارم: بنابر احتياط واجب روزه اش باطل است ولي اگر توانايي بر غسل ندارد يا وقت تنگ است تيمّم نمايد، اما اگر از روي عمد نباشد روزه اش صحيح است.

اراكي: اگر جنب در روزه رمضان و قضاء آن تا اذان صبح غسل نكند...

بهجت: روزه اش باطل مي شود و كسي كه وظيفه او تيمّم است اگر عمداً تيمّم ننمايد، روزه اش باطل است و حكم قضاي روزه ماه رمضان بعداً خواهد آمد.

2- گلپايگاني، صافي: در روزه ماه رمضان و قضاء آن...

3- گلپايگاني: و در غير اين دو، روزه باطل نمي شود.

صافي: و در غير اين دو أحوط باقي نماندن بر جنابت است تا صبح.

وحید: و حکم قضای ماه رمضان خواهد آمد.

مظاهری: ولی اگر از روی سهو یا جهل یا اجبار غسل یا تیمم ننماید روزه اش صحیح است .

*****

خوئي، تبريزي، زنجاني: مسأله- اگر جنب عمداً در ماه رمضان تا اذان صبح غسل نكند روزه اش باطل است و كسي كه وظيفه اش تيمّم است و عمداً تيمّم ننمايد روزه اش نيز باطل است(خوئی، تبریزی: و حكم قضاي ماه رمضان بعداً خواهد آمد)

سيستاني:مسأله- - اگر جنب عمداً در ماه رمضان تا اذان صبح غسل نكند يا اگر وظيفه اش تيمّم است تيمّم ننمايد، بايد روزه آن روز را تمام كند و روزي ديگر را نيز روزه بگيرد و چون معلوم نيست آن روز قضا است يا عقوبت است هم روزه آن روز را از ماه رمضان را به قصد ما في الذمّه انجام دهد و هم روزي كه بجاي آن روز، روزه مي گيرد، و قصد قضا نكند.كسي كه مي خواهد قضاي روزه ماه رمضان را بگيرد، هرگاه تا اذان صبح عمداً جنب بماند، نمي تواند آن روز را روزه بگيرد و اگر از روي عمد نباشد، مي تواند، اگر چه احتياط در ترك آن است.

فاضل: مسأله- كسي كه بخواهد روزه ماه رمضان يا قضاي آن را بگيرد نبايد تا اذان صبح عمداً در حال جنابت باقي بماند بنابراين اگر عمداً غسل نكند و در تنگي وقت تيمّم نيز نكند روزه اش باطل است، بقاي عمدي بر جنابت در روزه هاي ديگر – چه واجب باشد يا مستحب – ضرري براي روزه ندارد.

مسأله 1620- اگر در روزه واجبي كه مثل روزه ماه رمضان وقت آن معيّن است 1 تا اذان صبح غسل نكند و تيمّم هم ننمايد 2 روزه اش صحيح است3.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- فاضل: اگر در روزه ماه رمضان و قضاي آن...

2- فاضل، نوري، سبحانی: ولي از روي عمد نباشد مثل آن كه ديگري نگذارد غسل و تيمّم كند...

بهجت: ولي از روي عمد نباشد مثل آن كه ديگري به اجبار نگذارد غسل و تيمّم كند و ناچار شود...

3- بهجت: ولي در صورت فراموش كردن، روزه ماه رمضان باطل است.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1636.

*****

اراكي: مسأله- اگر در روزه واجب غير رمضان عمداً تا اذان صبح غسل نكند و تيمّم هم ننمايد روزه اش بنابراحتياط واجب باطل است.

گلپايگاني، صافي: مسأله- اگر در ماه رمضان تا اذان صبح غسل نكند و تيمّم هم ننمايد ولي از روي عمد نباشد مثل آن كه ديگري نگذارد غسل و تيمّم كند روزه اش صحيح است.

خوئي، تبريزي: مسأله- اگر در روزه غير ماه رمضان و قضاي آن از روزه هاي واجبي كه مثل روزه ماه رمضان وقت آن معيّن است جنب عمداً تا اذان صبح غسل نكند أظهر اين است كه روزه اش صحيح است.

وحید: مسأله- اگر در روزه غیر ماه رمضان و قضای آن از روزه های مستحبی و روزه های واجبی که وقت آن معین است جنب عمدا تا اذان صبح غسل نکند روزه اش صحیح است و احتیاط مستحب در روزه واجب آن است که عمدا بر جنابت باقی نماند.

سيستاني: مسأله- در غير روزه ماه رمضان و قضاي آن – از اقسام روزه هاي واجب و مستحب – اگر جنب عمداً تا اذان صبح بر حال جنابت باقي بماند، مي تواند آن روز را روزه بگيرد.

زنجاني: مسأله- در غیر رمضان اگر در رروزه واجبی که مثل روزه ماه رمضان وقت آن معین است تا اذان صبح غسل نکند و تیمم هم ننماید روزه اش صحیح است خصوصاً اگر عمداً نباشد، مگر درقضای ماه رمضان كه حكم آن در مسأله [1634] و [1635] خواهد آمد.

مسأله 1621- كسي كه جنب است و مي خواهد روزه واجبي بگيرد1 كه مثل روزه رمضان وقت آن معيّن است2، چنانچه عمداً غسل نكند تا وقت تنگ شود ، مي تواند با تيمّم روزه بگيرد و صحيح است3.

1- گلپايگاني: در روزه رمضان، چنانچه عمداً غسل نكند تا وقت تنگ شود معصيت كرده ولي واجب است تيمّم كند و روزه اش صحيح است و در قضاء رمضان كه وقتش تنگ شده أحوط آن است كه تيمّم كند و روزه بگيرد و بعد هم آن را بجا آورد و در قضاء موسّع، روزه باطل است.

2- فاضل: مي خواهد روزه ماه رمضان يا قضاي آن را بگيرد...

مظاهری: کسی که جنب است و می خواهد روزه بگیرد گرچه روزه مستحبی باشد...

3- بهجت: بايد با تيمّم روزه بگيرد و روزه او بنابرأظهر صحيح است.

نوري: ولي معصيت كار است

سبحانی: روزه او صحیح ولی معصیت کرده زیرا غسل را تأخیر انداخته است.

مظاهری: و لازم نیست تا اذان صبح بیدار بماند.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1636.

*****

خوئي، وحید: مسأله- كسي كه در شب ماه رمضان جنب است چنانچه عمداً غسل نكند تا وقت تنگ شود بنابراحتیاط واجب باید تیمم کند وروزه را بگیرد و قضای آن را هم بجا آورد.

. تبريزي، سيستاني: بايد تيمّم كند و روزه بگيرد (سيستاني: و روزه اش صحيح است). زنجاني: مسأله- جنبی که روزه ماه رمضان بر او واجب است باید تا اذان صبح غسل جنابت کند و چنانچه غسل نکند تا وقت تنگ شود بايد تيمّم كند و روزه بگيرد و اگر در تأخیر غسل معذور نباشد بنابراحتياط مستحب قضاي آن روزه را هم بجا آورد. و اگر تیمم هم نکند روزه اش باطل است.

صافي: مسأله- كسي كه جنب است و مي خواهد روزه ماه رمضان يا قضاي آن را بگيرد، چنانچه عمداً غسل نكند تا وقت تنگ شود، معصيت كرده و أحوط آن است كه تيمّم كند و روزه بگيرد و بعد هم آن را بجا آورد و در قضاء موسع، روزه باطل است.

مسأله 1622- اگر جنب1 در ماه رمضان غسل را فراموش كند و بعد از يك روز يادش بيايد2 ، (بايد روزه آن روز را قضا نمايد و اگر بعد از چند روز يادش بيايد3) بايد روزه هر چند روزي را كه يقين دارد جنب 4بوده قضا نمايد . مثلاً اگر نمي داند سه روز جنب بوده يا چهار روز، بايد روزه سه روز را قضا كند5.

اين مسأله در رساله آيت الله بهجت نيست

1- سبحانی: یا حائض یا نفساء...

2- زنجاني: بعد از گذشتن ماه رمضان يادش بيايد...

3- فاضل: اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش كند و بعد از يك يا چند روز يادش بيايد بايد روزه آن روزها را قضا نمايد و اگر بعد از چند روز يادش بيايد...

[قسمت داخل پرانتز در رساله آيت الله زنجاني نيست]

4- سبحانی: یا حائض یا نفساء...

5- زنجاني: و اگر در ماه رمضان يادش بيايد قضا واجب نيست ، لكن بنابراحتياط مستحب اگر بعد از گذشتن يك هفته يادش بيايد روزه را قضا كند بلكه به احتياط مستحب اگر بعد از گذشتن روز جمعه هم يادش بيايد، روزه را قضا نمايد.

مکارم: و قضا روز چهارم ، احتیاط مستحب است.

*****

مظاهری: مسأله- اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش کند و بعد از یک یا چند روز یادش بیاید روزه هایی که گرفته صحیح است ولی مستحب است که آن روزه ها را قضا کند.

مسأله 1623- كسي كه در شب ماه رمضان براي هيچ كدام از غسل و تيمّم وقت ندارد1، اگر خود را جنب كند ، روزه اش باطل است2 و قضا و كفّاره بر او واجب مي شود3، ولي اگر براي تيمّم وقت دارد، چنانچه خود را جنب كند، با تيمّم روزه او صحيح است ولي گناهكار است4.

1- اراكي: كسي كه در شب ماه رمضان براي غسل وقت ندارد...

2- مكارم: روزه اش اشكال دارد و احتياطاً قضا و كفّاره بجا آورد، همچنين اگر براي غسل وقت ندارد و فقط براي تيمّم وقت دارد.

3- خوئي، تبريزي، سيستاني: [پايان مسأله]

اراكي: چه براي تيمّم وقت داشته باشد يا نه. [پايان مسأله]

وحید: ولی کسی که وظیفه اش غسل است اگر برای تیمم وقت دارد چنانچه خود را جنب کند بنابراحتیاط واجب تیمم کند و روزه بگیرد و قضای آن را هم بجا آورد.

مظاهری: ولی باید آن روز را روزه بگیرد اما اگر برای تیمم وقت دارد چنانچه خود را جنب کند با تیمم روزه او صحیح است .

4- گلپايگاني، صافي: چنانچه خود را جنب كند ، معصيت كرده ولي واجب است تيمّم نمايد و روزه اش صحيح است.

فاضل: با تيمّم روزه او صحيح است، گناهكار هم حساب نمي شود.

*****

بهجت: مسأله- كسي كه در شب ماه رمضان يا روزه واجب معيّن ديگري، براي هيچ كدام از غسل و تيمّم وقت ندارد، نبايد خود را جنب كند، و همچنين است بنابرأظهر اگر فقط براي تيمّم وقت دارد،و اگر معصيت كرد و خود را جنب نمود روزه اش با تيمّم بنابرأظهر صحيح است.

زنجاني: مسأله- کسی که در شب ماه رمضان برای هیچ کدام از غسل و تیمم وقت ندارد نباید خود را جنب کند و اگر با توجه به این مسأله خود را جنب کند روزه اش باطل است و قضا و کفّاره دارد بلی اگر خيال مي كرده جنب كردن بر او حرام نيست یا از این حکم غفلت داشت قضا دارد ولي كفّاره ندارد بلکه اگر فقط برای تیمم وقت دارد نباید خود را جنب کند و چنانچه خود را جنب كند، بايد تيمّم كند و روزه آن روز را بگيرد و به احتياط مستحب قضاي آن را نيز بجا آورده، و كفّاره هم بدهد.

مسأله 1624- اگر گمان كند 1كه به اندازه غسل وقت دارد و خود را جنب كند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده 2 چنانچه تيمّم كند روزه اش صحيح است3.

اين مسأله در رساله آيات عظام: فاضل ، بهجت و مظاهری نيست

1- اراكي: اگر پس از تحقيق گمان كند...

2- گلپايگاني، صافي: چه جستجو كرده و چه نكرده، واجب است با تيمّم روزه بگيرد و روزه اش صحيح است.

3- اراكي: اما اگر تحقيق نكرده، بنابراحتياط واجب قضا دارد.

*****

خوئي، وحید: مسأله- اگر . براي آن كه بفهمد وقت دارد يا نه، جستجو نمايد و گمان كند كه به اندازه غسل وقت دارد و خود را جنب كند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده و تيمّم كند، روزه اش صيحح است. و اگر * بدون جستجو گمان كند كه وقت دارد و خود را جنب نمايد و بعد بفهمد وقت تنگ بوده و با تيمّم روزه بگيرد. بنابراحتياط واجب بايد روزه آن روز را قضا كند*.

. زنجاني: اگر در ماه رمضان...

* زنجاني: روزه اش بي اشكال صحيح است ، بلكه اگر...

. تبريزي: صحيح است.

* زنجاني: روزه اش صحيح است؛ هر چند احتياط مستحب در قضا و كفّاره است.

سيستاني: مسأله- اگر بداند وقت براي غسل ندارد و خود را جنب كند و تيمّم كند يا با اين كه وقت دارد عمداً غسل را تأخير بيندازد تا وقت تنگ شود و تيمّم كند روزه اش صحيح است هر چند گناهكار است.

مسأله اختصاصی

مظاهری: مسأله 1233- اگر گمان کند که به اندازه تیمم وقت دارد و خود را جنب کند و بعد بفهمد وقت برای تیمم ندارد روزه اش صحیح است .

مسأله 1625- كسي كه در شب ماه رمضان1 جنب است و مي داند كه اگر بخوابد تا صبح بيدار نمي شود، نبايد بخوابد2 و چنانچه بخوابد3 و تا صبح بيدار نشود، روزه اش باطل است و قضا و كفّاره بر او واجب مي شود4.

1- بهجت: يا روزه واجب معيّن ...

2- بهجت: در صورتي كه در نخوابيدن عسر و حرج براي او نباشد، نبايد بخوابد مگر بعد از غسل...

3- زنجاني: چنانچه با اختيار بخوابد...

وحید: نباید غسل نکرده بخوابد و چنانچه پیش از غسل بخوابد ...

4- زنجاني: روزه اش باطل است و قضا بر او واجب مي شود و كفّاره نيز لازم است، مگر آن كه خيال مي كرده بقاء بر جنابت حرام نيست یا از این حکم غفلت داشت و در هر حال بايد درروز از مبطلات روزه پرهیز کند.

مكارم: روزه اش اشكال دارد و بنابراحتياط واجب بايد قضا و كفّاره بجا آورد، اما اگر احتمال دهد كه بيدار مي شود مي تواند بخوابد، و احتياط اين است كه در دفعه دوم كه بيدار شد نخوابد تا غسل كند.

مظاهری: مگر اینکه بدون اختیار خوابش ببرد.

*****

خوئي، تبريزي: مسأله- كسي كه در شب ماه رمضان جنب است و مي داند كه اگر بخوابد تا صبح بيدار نمي شود . نبايد غسل نكرده بخوابد و چنانچه پيش از غسل بخوابد وتا صبح بيدار نشود روزه اش باطل است و قضا و كفّاره بر او واجب مي شود.

. سيستاني: بنابر احتياط واجب نبايد غسل نكرده بخوابد و چنانچه پيش از غسل اختياراً بخوابد و تا صبح بيدار نشود، بايد روزه آن را تمام كند و قضا و كفّاره بر او واجب مي شود.

مسأله 1626- هر گاه جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بيدار شود 1 اگر احتمال بدهد كه اگر دوباره بخوابد 2 بيدار مي شود براي غسل، مي تواند بخوابد3.

1- خوئي: احتياط مستحب (تبريزي: احتياط واجب) آن است كه پيش از غسل – در صورتي كه عادتش به بيدار شدن نباشد- نخوابد اگر چه احتمال بدهد كه اگر دوباره بخوابد پيش از اذان صبح بيدار مي شود.

2- اراكي: اگر اطمينان دارد كه اگر دوباره بخوابد...

3- فاضل: در صورتي كه عادتاً خواب نمي ماند.

زنجاني: چنانچه ترديد داشته باشد كه اگر بخوابد بيدار مي شود يا نه، احتياط مستحب آن است كه پيش از غسل نخوابد.

سيستاني: اگر احتمال بدهد كه اگر دوباره بخوابد پيش از اذان صبح بيدار مي شود مي تواند بخوابد.

سبحانی: اگر عادت و اطمینان دارد که اگر دوباره بخوابد برای غسل بیدار می شود، می تواند بخوابد.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1625.

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله- جنب اگرعادت و اطمينان به بيدار شدن قبل از اذان صبح ندارد بنابراحتياط واجب نبايد پيش از غسل بخوابد و اگر بخوابد – خواب اول باشد يا دوم – حكم باقي ماندن عمدي با جنابت تا صبح را دارد كه بايد قضاء روزه را بگيرد و كفّاره نيز بدهد.

بهجت: مسأله- هرگاه جنب در شب ماه رمضان يا روزه واجب معيّن بخوابد و بيدار شود اگر اطمينان به بيدار شدن پيش از اذان صبح براي غسل ندارد بايد نخوابد اگر چه احتمال بدهد كه اگر دوباره بخوابد پيش از اذان صبح بيدار مي شود.

وحید: مسأله- هر گاه جنب در شب ماه رمضان بیدار شود در صورتی که اطمینان به بیداری برای قبل ازاذان صبح نداشته باشد احتیاط مستحب آن است که پیش از غسل نخوابد.

مظاهری: مسأله- کسی که در شب ماه رمضان جنب است و احتمال می دهد که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود در صورتی که بخوابد و تا اذان صبح خواب بماند روزه اش صحیح است.

مسأله 1627- كسي كه در شب ماه رمضان1 جنب است و مي داند يا احتمال مي دهد كه اگر بخوابد2 پيش از اذان صبح بيدار مي شود، چنانچه تصميم داشته باشد كه بعد از بيدار شدن غسل كند3 و با اين تصميم بخوابد و تا اذان خواب بماند روزه اش صحيح است4.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- بهجت: يا روزه واجب معيّن...

2- خوئي، تبريزي، : يقين دارد كه اگر بخوابد...

سیستانی، وحید: یقین یا اطمینان دارد که اگر بخوابد...

بهجت، سبحانی: : مي داند یا اطمينان دارد كه اگر بخوابد...

3- زنجاني: غسل يا تيمّم كند...

4- خوئي، تبريزي: و همچنين است كسي كه عادت بيدار شدن قبل از اذان صبح را داشته و احتمال بيدار شدن را نيز بدهد.

بهجت: بايد روزه بگيرد و روزه اش صحيح مي باشد.

زنجاني: روزه اش بدون اشكال صحيح است.

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله- كسي كه در شب ماه رمضان جنب است اگر عادت و اطمينان به بيدار شدن پيش از اذان صبح را دارد جايز است با تصميم به آن كه بعد از بيدار شدن غسل كند بخوابد و چنانچه در اين صورت اتّفاقاً تا صبح خواب بماند روزه اش صحيح است.

مسأله 1628- كسي كه در شب ماه رمضان جنب است و مي داند يا احتمال مي دهد كه اگر بخوابد1 پيش از اذان صبح بيدارمي شود، چنانچه غفلت داشته باشد كه بعد از بيدار شدن بايد غسل كند2، در صورتي كه بخوابد و تا اذان صبح خواب بماند روزه اش صحيح است3.

اين مسأله در رساله آيات عظام: مکارم، بهجت ، سبحانی و مظاهری نيست

1- گلپايگاني، صافي: مي داند كه اگر بخوابد...

سيستاني: اطمينان ندارد كه اگربخوابد...

2- زنجاني: غسل يا تيمّم كند...

3- گلپايگاني، صافي: اگر خواب اولش باشد روزه اش صحيح است، نه قضا دارد و نه كفّاره، و در خواب دوم و سوم فقط قضا بر او واجب مي شود.

خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید: بنابراحتياط قضا بر او واجب مي شود.

زنجاني: بنابراحتياط مستحب روزه آن روز را قضا كند.

مسأله 1629- كسي كه در شب ماه رمضان1 جنب است و مي داند يا احتمال مي دهد كه اگر بخوابد 2 پيش از اذان صبح بيدار مي شود3 چنانچه نخواهد بعد از بيدار شدن غسل كند4 يا ترديد داشته باشد كه غسل كند يا نه5، در صورتي كه بخوابد و بيدار نشود، روزه اش باطل است6.

اين مسأله در رساله آيات عظام: سبحانی و مظاهری نيست

1- بهجت: يا روزه واجب معيّن ...

2- خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید: يقين دارد يا احتمال مي دهد كه اگر بخوابد...

گلپايگاني، صافي: مي داند كه اگر بخوابد...

3- مكارم: چنانچه تصميم داشته باشد كه بعد از بيدار شدن غسل كند و با اين تصميم بخوابد و تا اذان صبح بيدار نشود روزه اش صحيح است ولی اگر تصميم بر غسل نداشته باشد يا مردد باشد كه غسل بكند يا نه، در اين صورت اگر بيدار نشود روزه اش اشكال دارد.

4- سيستاني: در صورتي كه بخوابد و بيدار نشود بايد روزه آن روز را تمام كند و قضا و كفّاره بر او لازم است و همچنين است بنابراحتياط لازم اگر ترديد داشته باشد كه بعد از بيدار شدن غسل كند يا نه.

زنجاني: غسل يا تيمّم كند اگر بخوابد و تا اذان صبح خواب بماند روزه اش باطل و قضا و كفّاره لازم است، و اگر ترديد داشته باشد كه غسل يا تيمّم كند يا نه، بنابراحتياط روزه اش باطل و قضا و كفّاره لازم است.

5- نوري: يا بي تفاوت باشد...

6- خوئي، تبريزي، بهجت: روزه اش باطل و قضا و كفّاره لازم است

وحید: روزه اش باطل و قضا و کفّاره بر او واجب است.

مسأله 1630- اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بيدار شود و بداند يا احتمال دهد كه اگر دوباره بخوابد1 پيش از اذان صبح بيدار مي شود و تصميم هم داشته باشد كه بعد از بيدار شدن غسل كند2 چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بيدار نشود، بايد روزه آن روز را قضا كند3و همچنين است اگر4 از خواب دوم بيدار شود و براي مرتبه سوم بخوابد5 و كفّاره بر او واجب نمي شود6.

1- گلپايگاني، صافي: بداند كه اگر دوباره بخوابد...

خوئي، تبريزي، سيستاني: يقين كند يا احتمال دهد كه اگر دوباره بخوابد...

سبحانی: بداند یا اطمینان دارد که اگر دوباره بخوابد...

2- زنجاني: غسل يا تيمّم كند...

3- سبحانی: و کفّاره بر او واجب نمی شود ولی اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبه سوم بخوابد کفّاره بر او واجب می شود.

وحید: و اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبه سوم بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود باید روزه آن روز را قضا کند و احتیاط مستحب آن است که کفّاره هم بدهد.

4- خوئي، سيستاني، تبريزي: و اگر...

زنجانی: همچنین اگر...

5- گلپايگاني: و تا اذان صبح بيدار نشود، قضاي روزه آن روز بر او واجب مي شود. ولي اگر عادت و اطمينان به بيدار شدن نداشته باشد، بنابراحتياط لازم كفّاره هم بر او واجب مي شود.

صافي: و تا اذان صبح بيدار نشود، قضاي روزه آن روز بر او واجب مي شود و بنابراحتياط لازم كفّاره هم بر او واجب مي شود.

خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني: و تا اذان صبح بيدار نشود، بايد روزه آن روز را قضا كند و بنابراحتياط استحبابي كفّاره نيز بدهد (زنجاني: بلكه بنابراحتياط مستحب در خواب دوم و همچنين در خواب اول در صورتي كه عادت به بيدار شدن نداشته باشد، كفّاره بدهد).

6- فاضل: بنابراحتياط واجب در خواب سوم كفّاره هم لازم است.

*****

بهجت: مسأله- اگر جنب در شب ماه رمضان يا روزه واجب معيّن بعد از جنب شدن خوابيد و بيدار شد، در صورتي كه اطمينان دارد كه اگر دو مرتبه بخوابد قبل از اذان صبح بيدار مي شود خوابيدن دفعه دوم بر او حرام نيست ولي خلاف احتياط است و اگر دوباره خوابيد و بيدار نشد، بايد قضاي آن را بگيرد و بنابراحتياط واجب كفّاره هم بدهد و اگر بيدار شد باز دفعه سوم خوابيد و تا اذان صبح بيدار نشد قضاي آن روز را بايد بگيرد و وجوب كفّاره مطابق احتياط بلكه اقوي است.

مكارم: مسأله- هر گاه چنین کسی بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح براي غسل كردن بيدار مي شود چنانچه بخوابد و بيدار نشود، احتياطاً بايد روزه آن روز را قضا كند، همچنين است اگر براي دفعه سوم بخوابد و بيدار نشود، ولي در هيچيك از اينها كفّاره بر او واجب نمي شود.

مظاهری: مسأله- اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بیدار نشود باید علاوه بر گرفتن روزه آن روز قضای ان را هم بگیرد و همچنین است اگر برای دفعه سوم یا بیشتر بخوابد و بیدار نشود ولی در هیچ یک از این ها کفّاره بر او واجب نمی شود.

مسأله 1631- خوابي را كه در آن محتلم شده نبايد خواب اول حساب كرد بلكه اگر از آن خواب بيدار شود و دوباره بخوابد خواب اول او حساب مي شود.

*****

گلپايگاني: مسأله- بنابراحتياط واجب خوابي را كه در آن محتلم شده ، بايد خواب اول حساب كند پس اگر بعد از بيدار شدن دوباره بخوابد و بداند يا عادت به بيدار شدن داشته باشد و تصميم هم داشته باشد كه بعد از بيدار شدن غسل كند، چنانچه تا اذان خواب بماند بنابراحتياط واجب بايد قضاي آن روز را بگيرد. و اگر دوباره بیدار شود و بداند يا عادت به بيدار شدن داشته باشد و تصميم داشته باشد كه بعد از بيدار شدن غسل كند در صورتي كه باز هم بخوابد و تا اذان خواب بماند، بايد قضاي آن روز را بگيرد و كفّاره بر او واجب نيست ولي احتياط خوب است..

. صافي: بنابر احتياط مستحب مؤكّد كفّاره هم بر او واجب مي شود.

خوئي، تبريزي: مسأله- مراد از خواب اول و دوم و سوم – در صورتي كه انسان در خواب محتلم شود- خوابي است كه بعد از بيدار شدن بخوابد و اما خوابي كه در آن محتلم شده خواب اول حساب نمي شود.

سيستاني: مسأله- خوابي كه در آن احتلام صورت گرفته است خواب اول حساب مي شود، بنابراين اگر پس از بيدار شدن دوباره بخوابد و تا اذان صبح بيدار نشود چنانکه در مسأله قبل گفته شد روزه آن روز را بايد قضا كند.

زنجاني: مسأله- اگر انسان در خواب محتلم شود و بعد بيدار شود و ببيند جنب شده و دوباره بخوابد، و تا اذان صبح بيدار نشود، بايد در آن روز از كارهايي كه بر روزه دار حرام است، خودداري كند و بعد، روزه آن روز را قضا كند.

مسأله 1632- اگر روزه دار در روز محتلم شود ، واجب نيست فوراً غسل كند1.

1- فاضل: گرچه احتياط مستحب آن است كه فوراً غسل كند.

*****

مكارم: مسأله- هرگاه روزه دار در روز محتلم شود بهتر است فوراً غسل كند اما اگر نكند براي روزه اش اشكالي ندارد.

مسأله 1633- هرگاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بيدار شود و ببيند محتلم شده، اگر چه بداند پيش از اذان محتلم شده، روزه او صحيح است1.

1- مكارم: روزه اش صحيح است، خواه بداند پيش از اذان محتلم شده يا بعد از آن،و يا شك داشته باشد.

مسأله 1634- كسي كه مي خواهد قضاي روزه رمضان را بگيرد، هرگاه تا اذان صبح جنب بماند، اگر چه از روي عمد نباشد روزه او باطل است1.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- گلپايگاني، صافي: اگر چه از روي عمد نباشد، اگر وقت وسعت داشته باشد روزه او باطل است و اگر وقت تنگ باشد، احتياط واجب گرفتن روزه آن روز و عوض آن بعد از ماه مبارك است.

بهجت: بنابرأظهر روزه او باطل است و در صورتي كه وقت گرفتن روزه قضا طوري تنگ است كه اگر روزه اش باطل باشد ديگر فرصتي براي گرفتن روزه قضا ندارد، احتمال دارد ملحق به روزه ماه رمضان باشد.

مظاهری: ولی اگر روزه معینی می خواهد بگیرد و یا وقت قضای روزه ماه رمضان تنگ باشد اگر از روی عمد نباشد باید آن روز را روزه بگیرد .

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1636.

سیستانی: رجوع کنید به ذیل مسأله 1620.

*****

زنجاني: مسأله- كسي كه در وسعت وقت مي خواهد قضاي روزه ماه رمضان را بگيرد هرگاه جنب باشد – به جهت احتلام يا به سبب ديگر – و تا اذان صبح جنب بماند، اگر چه از روي عمد نباشد، نمی تواند آن روز را روزه بگیرد و باید در روز دیگری بجا ورد.

مسأله 1635- كسي كه مي خواهد قضاي روزه ماه رمضان را بگيرد اگر بعد از اذان صبح بيدار شود و ببيند محتلم شده و بداند پيش از اذان محتلم شده است1، چنانچه وقت قضاي روزه تنگ است مثلاً پنج روز روزه قضاي رمضان دارد و پنج روز هم به رمضان مانده است 2 بعد از رمضان عوض آن را بجا آورد و اگر وقت قضاي روزه تنگ نيست3 بايد روز دیگر روزه بگيرد 4 و درهر صورت اين روز را لازم نيست روزه بگيرد .

اين مسأله در رساله آيت الله بهجت نيست

1- خوئي: روزه او باطل است ولي چنانچه وقت قضاي روزه تا آمدن ماه رمضان ديگر تنگ است، مثلاً پنج روز روزه قضاي رمضان دارد و پنج روز هم به رمضان مانده است بهتر آن است كه آن روز را روزه بگيرد و بعد از رمضان هم عوض آن را بجا آورد.

وحید: روزه او بنابراحتیاط باطل است ولی چنانچه وقت قضای روزه تا آمدن ماه رمضان دیگر است مثلا پنج روز روزه قضای ماه رمضان دارد و پنج روز هم به ماه رمضان مانده است بنابراحتیاط واجب آن روز را روزه بگیرد و بعد از ماه رمضان هم روزه دیگری را روزه بگیرد.

تبريزي: مي تواند آن روز را روزه بگيرد ولي اگر در شب بفهمد جنب شده و تا اذان صبح غسل نكند آن روز را نمي تواند روزه قضا بگيرد.

سيستاني: مي تواند آن روز رابه قصد قضاي ماه رمضان روزه بگيرد.

مكارم: اگر وقت قضاي روزه تنگ نيست بنابراحتياط واجب روز ديگري را روزه بگيرد و اگر وقت قضاي روزه تنگ است مثلاً پنج روز قضا به ذمه دارد و پنج روز هم بيشتر به رمضان باقي نمانده ، همان روز را روزه بگيرد و روزه اش صحيح است.

2- گلپايگاني، اراكي، فاضل، صافي: بنابراحتياط واجب بايد آن روز را روزه بگيرد و ...

سبحانی: احتیاطا آن روزه را بگیرد و بعداز رمضان قضای آن را بجا آورد و اگر وقت قضای روزه تنگ نیست باید روز دیگر روزه بگیرد.

3- گلپايگاني، صافي: روزه اش باطل است. [پايان مسأله]

4- اراكي، فاضل: [پايان مسأله].

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1634.

*****

زنجاني: مسأله- اگر وقت قضاي روزه ماه رمضان تنگ شده و تا اذان صبح جنب بماند، -اگرچه از روی عمد نباشد- بنابراحتياط واجب روزه آن روز را بگیرد و عوض آن را هم بجا آورد.

مسائل اختصاصي

سيستاني: مسأله 1608- اگر زن در شب ماه رمضان پيش از اذان صبح از حيض يا نفاس پاك شود و عمداً غسل نكند و اگر وظيفه اش تیمم است تيمّم ننمايد، روزه آن روز را بايد تمام كند و قضاي آن را نيز بگيرد، و در روزه قضاي ماه رمضان اگر عمداً غسل و تيمّم را ترك كند، بنابراحتياط واجب نمي تواند آن روز را روزه بگيرد.

فاضل: مسأله 1684- اگر در روز ماه مبارك رمضان محتلم شود ، مي تواند قبل از غسل استبراء كند ولي اگر غسل كرد، بعد از غسل در صورتي كه بداند مني از او خارج مي شود، نبايد استبراء كند.

مسأله 1636- اگر در روزه واجبي غير روزه رمضان1 و قضاي آن تا اذان صبح جنب بماند2، روزه اش صحيح است3 چه وقت آن معيّن باشد و چه نباشد.

اين مسأله در رساله آيات عظام: اراکی، بهجت ، سبحانی و مظاهری نيست

1- فاضل: اگر در روزه مستحب يا واجب غير رمضان...

2- گلپايگاني، صافي: ولو از روي عمد باشد، چنانچه وقت آن روز معيّن است مثلاً نذر كرده كه آن روز را روزه بگيرد...

نوري: گر چه از روي عمد هم باشد...

3- گلپايگاني، صافي: و اگر مثل روزه كفّاره وقت آن معيّن نيست، احتياط مستحب آن است كه غير از آن روز روزه ديگري را روزه بگيرد.

سيستاني: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1620.

*****

خوئي، تبريزي: مسأله- اگر در روزه واجبي غير قضاي رمضان از روزه هايي كه مثل روزه كفّاره وقت معيّني ندارد عمداً تا اذان صبح جنب بماند، أظهر اين است كه روزه اش صيحح است ولي بهتر آن است كه غير از آن روز، روز ديگري را روزه بگيرد.

. وحید: روزه اش صحیح است و احتیاط مستحب آن است که غیر از آن روز، روز دیگری را روزه بگیرد.

زنجاني: مسأله- اگر در غير روزه ماه رمضان در روزه واجب ديگري مثل روزه كفّاره و نذر غير معيّن، كه وقت آن وسعت دارد، عمداً تا اذان صبح جنب بماند، أظهر اين است كه روزه اش صحيح است ولي احتياط مستحب آن است كه غير از آن روز، روز ديگري را روزه بگيرد.

مكارم: مسأله- باطل شدن روزه به خاطربقاء بر جنابت، مخصوص روزه ماه رمضان و قضاي آن است و درروزهاي ديگر موجب بطلان نمي شود.

مسأله 1637- اگر زن1 پيش از اذان صبح از حيض يا نفاس پاك شود و عمداً غسل نكند2، يا اگر وظيفه او تيمّم است عمداً تيمّم نكند روزه اش باطل است3.

1- بهجت: اگر زن در ماه رمضان...

2- خوئي، تبريزي: در روزه ماه رمضان ، روزه اش باطل است و در غير آن باطل نيست اگر چه أحوط غسل كردن است و زني كه وظيفه اش نسبت به حيض يا نفاس تيمّم است در روزه ماه رمضان اگر عمداً پيش از اذان صبح تيمّم نكند روزه اش باطل است.

3- بهجت: و وجوب كفّاره خالي از وجه نيست.

فاضل: روزه اش در ماه رمضان يا قضاي آن باطل است و احتياط مستحب آن است كه در روزه هاي واجب و مستحب ديگر هم اين امر رعايت شود.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1619 و 1628.

*****

سيستاني: مسأله- زني كه در شب ماه رمضان از حيض يا نفاس پاك شده، اگر عمداً غسل نكند تا وقت تنگ شود بايد تيمّم نمايد و روزه آن روزش صحيح است.

وحید: مسأله- اگر زن پیش از اذان صبح در ماه رمضان از حیض یا نفاس پاک شود و عمدا غسل نکند یا اگر وظیفه او تیمم است عمدا تیمم نکند روزه اش باطل است، و در غیر روزه ماه رمضان باطل نیست اگرچه احتیاط مستحب غسل کردن است.

زنجاني: مسأله- اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود باید پیش از اذان برای روزه آن روز غسل کند و چنانچه غسل نکند تا وقت تنگ شود، یا به جهت دیگری از انجام غسل معذور باشد بايد تيمّم نمايد و اگر بدون عذر تیمم هم نکند در روزه ماه رمضان روزه اش باطل است و در غیر آن باطل نیست.

مكارم: مسأله- زني كه از حيض يا نفاس پاك شده و تا اذان صبح غسل نكرده، در حكم كسي است كه باقي بر جنابت مانده است.

مسأله 1638- اگرزن پيش از اذان صبح1 از حيض يا نفاس پاك شود و براي غسل وقت نداشته باشد 2، چنانچه بخواهد روزه ماه رمضان يا قضاي آن بگيرد بايد تيمّم نمايد و روزه اش صحيح است3 و اگر بخواهد روزه مستحب يا روزه واجب مثل روزه كفّاره و روزه نذري بگيرد اگر چه بدون تيمّم هم روزه اش صحيح است ولي احتياط مستحب آن است كه تيمّم كند.

اين مسأله در رساله آيت الله بهجت نيست

1- خوئي، تبريزي ، سيستاني، وحید: در ماه رمضان...

2- خوئي، تبريزي، وحید: بايد تيمّم نماید و بنابر احتياط واجب بايد تا اذان صبح بيدار بماند (خوئي: و همچنين است حكم جنب در صورتي كه وظيفه اش تيمّم باشد) . [پايان مسأله]

سيستاني: بايد تيمّم كند ولي لازم نيست تا اذان صبح بيدار بماند و همجنين است حكم جنب درصورتي كه وظيفه اش تيمّم باشد.

3- اراكي: چنانچه بخواهد روزه ماه رمضان بگيرد بايد تيمّم نمايد و روزه اش صحيح است، و اگر بخواهد روزه واجب غير رمضان بگيرد، بنابراحتياط واجب بايد تيمّم نمايد.

گلپايگاني، صافي: چنانچه بخواهد روزه واجبي بگيرد كه مثل روزه رمضان وقت آن معيّن است، بايد تيمّم نمايد و بنابراحتياط مستحب تا اذان صبح بيدار بماند، واگر بخواهد روزه مستحب يا روزه واجبي بگيرد كه مثل روزه كفّاره وقت آن معيّن نيست نمي تواند با تيمّم روزه بگيرد.

فاضل: چنانچه بخواهد روزه رمضان بگيرد با تيمّم روزه اش صحيح است و لازم نيست كه تا صبح بيدار بماند و اگر براي تيمّم هم وقت نباشد به همان نحو روزه اش صحيح است.

نوري، سبحانی: چنانچه بخواهد روزه واجبي بگيرد كه مثل روزه رمضان وقت آن معيّن است،با تيمّم روزه اش صحيح است و لازم نيست كه تا صبح بيدار بماند و اگربخواهد روزه مستحب يا روزه واجبي بگيرد كه مثل روزه كفّاره وقت آن معيّن نيست نمي تواند با تيمّم روزه بگيرد.

*****

زنجاني: مسأله- اگر زن پیش از اذان صبح در ماه رمضان از حیض یا نفاس پاک شود و از غسل معذور باشد بايد تيمّم نمايد و بنابراحتياط مستحب تا اذان صبح ازمبطلات وضو اجتناب نمايد و همچنين است حكم جنب در صورتي كه وظيفه اش تيمّم باشد.

مكارم: مسأله- اگر در ماه مبارك رمضان پيش از اذان صبح ازحيض يا نفاس پاك شود و براي غسل وقت ندارد، تيمّم كند و روزه اش صحيح است اما اگر براي هيچ كدام از غسل و تيمّم وقت ندارد، بايد بعداً غسل كند و روزه او نيز صحيح است.

مظاهری: مسأله- زنی که پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک می شود اگر می تواند باید غسل کند و اگر نمی تواند باید تیمم نماید و احکام جنابت که قبلا گفته شد در مورد او جاری است.

مسأله 1639- اگر زن نزديك اذان صبح1 از حيض يا نفاس پاك شود و براي هيچ كدام از غسل و تيمّم وقت نداشته باشد2، يا بعد از اذان بفهمد كه پيش از اذان پاك شده، روزه او صحيح است3، ولي اگر وسعت وقت قضاي رمضان را گرفته باشد صحيح بودن آن اشكال دارد.

اين مسأله در رساله آيت الله مظاهری نيست

1- خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید: در ماه مبارك رمضان...

2- خوئي، تبريزي، سيستاني: روزه اش صحيح است . [پايان مسأله]

زنجاني: روزه اش صحيح است خواه در روزه ماه مبارك رمضان باشد يا روزه واجب ديگري – وقت آن وسعت داشته باشد يا تنگ باشد – يا روزه مستحبّي باشد، ولي احتياط مستحب آن است كه در روزه واجب كه وقت آن وسعت دارد، به آن اكتفا نكند، مخصوصاً در روزه قضاي ماه رمضان.

3- بهجت، سبحانی: [پايان مسأله]

گلپايگاني، صافي: چنانچه روزه اي را كه مي گيرد مثل روزه رمضان واجب معيّن باشد صحيح است و اگر روزه مستحب يا روزه اي باشد كه مثل روزه كفّاره وقت آن معيّن نيست صحيح بودن آن اشكال دارد.

نوري: ولي اگر روزه مستحب يا روزه اي كه وقت آن معيّن نيست باشد، صحيح بودن آن اشكال دارد.

فاضل، مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1638.

مسائل اختصاصی

مظاهری: مسأله 1246- کسی که جنب است یا از حیض یا نفاس پاک شده است و آب ندارد که غسل کند و چیزی هم نیست که بر آن تیمم کند باید روزه بگیرد و روزه او صحیح است و قضا هم ندارد.

مظاهری: مسأله 1247- کسی که در شب جنب شده یا در روز محتلم شده است و بواسطه عذری می خواهد قبل از ظهر نيّت کند باید غسل کند و اگر نمی تواند باید تیمم کند و نيّت روزه کند.

مسأله 1640- اگر زن بعد از اذان صبح از خون حيض يا نفاس پاك شود، يا در بين روز خون حيض يا نفاس ببيند اگر چه نزديك مغرب باشد، روزه او باطل است.

مسأله 1641- اگر زن غسل حيض يا نفاس را فراموش كند و بعد از يك روز يا چند روز يادش بيايد، روزه هايي كه گرفته صحيح است1.

اين مسأله در رساله آيات عظام: مكارم ، بهجت و مظاهری نيست.

1- فاضل: و بنابراحتياط مستحب قضاي آن را نيز بگيرد.

وحید: و احتیاط مستحب آن است که قضای آنها را بگیرد.

گلپايگاني: روزه هايي كه گرفته، اشكال دارد و احتياط لازم آن است كه قضاء آنها را بگيرد.

صافي: قضاي روزه هايي را كه گرفته بنابراحتياط، مستحب است كه بگيرد.

سبحانی: روزه هایی که گرفته باید قضا کند.

*****

زنجاني: مسأله- اگر زن غسل حيض يا نفاس را فراموش كند و روزه بگيرد، روزه او صحيح است.

مسأله 1642- اگر زن پيش از اذان صبح در ماه رمضان از حيض يا نفاس پاك شود1 و در غسل كردن كوتاهي كند و تا اذان غسل نكند (و در تنگي وقت تيمّم هم نكند2) ، روزه اش باطل است3 ولي چنانچه كوتاهي نكند مثلاً منتظر باشد كه حمام زنانه شود4، اگر چه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نكند درصورتي كه تيمّم كند روزه او صحيح است5.

اين مسأله در رساله آيات عظام: بهجت و مظاهری نيست.

1- گلپايگاني، صافي، نوري: اگر زن پيش از اذان صبح از حيض يا نفاس پاك شود...

2- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: خوئي، گلپايگاني، صافي، تبريزي ، وحید و مكارم نيست]

3- مكارم: بنابراحتياط واجب...

فاضل: روزه اش در ماه رمضان باطل است...

سيستاني: چنانچه گذشت روزه آن روز را بايد تمام كند و قضا نمايد...

4- مكارم: مثلاً منتظر باشد كه حمام باز شود يا آب حمام گرم شود و تا اذان غسل نكند در صورتي كه تيمّم كرده باشد روزه او صحيح است.

5- وحید: و اگر از تیمم هم متمکن نباشد روزه او بدون تیمم هم صحیح است.

گلپايگاني، صافي: اگر چه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نكند و در تنگي وقت تيمّم كند يا از تيمّم هم عاجز باشد روزه اش صحيح است.

خوئي، تبريزي، سيستاني: اگر چه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نكند (سيستاني: و در تيمّم كردن كوتاهي نكند) روزه او صحيح است.

*****

زنجاني: مسأله- اگر زن در ماه رمضان پيش از اذان صبح از حيض يا نفاس پاك شود و در غسل كردن و تيمّم كوتاهي كند و آن دو را تا اذان صبح انجام ندهد روزه اش باطل است ولي چنانچه كوتاهي نكند، مثلاً منتظر باشد كه حمام، زنانه شود اگر چه سه مرتبه بخوابد و تا اذان صبح غسل يا تيمّم نكند، روزه او صحيح است.

سبحانی: مسأله- اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و تا اذان غسل نکند و در تنگی وقت تیمم هم نکند روزه اش باطل است ولی اگر تیمم کند روزه او صحیح است.

مسأله 1643- اگر زني كه در حال استحاضه است1 ، غسلهاي خود را به تفصيلي كه در احكام استحاضه (در مسأله 417 به بعد) گفته شد بجا آورده، روزه او صحيح است2.

1- خوئي، تبريزي: اگر زني كه در حال استحاضه كثيره است...

2- خوئي، تبريزي: و أ‌ظهر اين است كه در استحاضه متوسطه، اگر چه غسل نكند روزه اش صحيح است.

وحید: و در استحاضه متوسطه اگر چه غسل نکند روزه اش صحیح است.

بهجت: و بي وجه نيست كه صحت روزه او مشروط به انجام غسلي باشد كه بايد براي نماز صبح انجام دهد ولي بنابرأظهر غسل نمازهاي مغرب و عشاي شب گذشته و شب آينده در صحيح بودن روزه او شرط نيست، و بنابراحتياط واجب مستحاضه متوسطه هم مثل كثيره، انجام غسلي كه بر او واجب است در صحيح بودن روزه اش شرط است ولي وضوي واجب برمستحاضه قليله، شرط صحت روزه نيست.

*****

زنجاني: مسأله- زني كه در حال استحاضه است اگر غسلهاي خود را به تفصيلي كه در احكام استحاضه گذشت، بجا آورد، بي اشكال روزه او صحيح است بلكه اگر غسلهاي خود را انجام ندهد، ظاهراً روزه اش صحيح است، ولي احتياط مستحب آن است كه روزه را قضا نيز بنمايد.

سيستاني: مسأله- زني كه در حال استحاضه كثيره است هر چند غسلهاي خود را به تفصيلي كه در احكام استحاضه در مسأله [396] گفته شد بجا نياورد، روزه او صحيح است، همچنان كه در استحاضه متوسطه اگر چه غسل نكند روزه اش صحيح است.

مظاهری: مسأله- اگر زنی که در حال استحاضه است غسل های خود را به تفضیلی که در احکام استحاضه گفته شد بجا نیاورد نمازهای او باطل ولی روزه او صحیح است.

مسأله اختصاصي

بهجت: مسأله 1322- در تمام مواردي كه غسل واجب است، اگر نتوانست غسل كند، وجوب تيمّم خالي از وجه نيست و بنابراحتياط واجب بعد از تيمّم بايد تا اذان صبح بيدار بماند.

مسأله 1644- كسي كه مسّ ميّت كرده يعني جايي از بدن خود را به بدن ميت رسانده، مي تواند بدون غسل مسّ ميّت روزه بگيرد و اگر درحال روزه هم ميت را مس نمايد، روزه او باطل نميشود1.

اين مسأله در رساله آيت الله بهجت نيست.

1- مكارم: ولي براي نماز بايد غسل كند