چگونه امارات از وارد کننده تسلیحات به صادرکننده تبدیل شد؟/ ابوظبی الهام بخش ریاض شد

امارات بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ نهمین واردکننده بزرگ تسلیحات در جهان بود و ایالات متحده با سهم ۶۴ درصدی از واردات، اصلی‌ترین تأمین‌کننده آن به شمار می‌رفت، اما اکنون، با بودجه دفاعی سالانه بیش از ۲۲ میلیارد دلار، امارات اولویت‌های خود را به سمت تحقیق و توسعه، ایجاد پایگاه صنعتی و فناوری داخلی، و تقویت توانایی‌های بومی برای نگهداری، تعمیر و ارتقای تجهیزات تغییر داده است.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، اخیرا، امارات متحده عربی بزرگ‌ترین نمایشگاه تجاری دفاعی در خاورمیانه و یکی از بزرگ‌ترین نمایشگاه‌های جهان را میزبانی کرد.

نمایشگاه بین‌المللی دفاعی (IDEX) ۲۰۲۵ با حضور ۱,۵۶۵ شرکت از ۶۵ کشور و ۴۱ پاویون ملی برگزار شد. قابل توجه است که ۲۱۳ شرکت از امارات در این نمایشگاه شرکت کردند که حدود ۱۶ درصد از کل غرفه‌داران را تشکیل می‌دادند.

برای سال‌ها، شرکت‌های بین‌المللی IDEX و نمایشگاه دریایی (NAVDEX) را فرصتی برای معرفی محصولات خود می‌دانستند که سپس با مبالغ هنگفتی توسط شیخ‌نشین‌های ثروتمند خلیج فارس خریداری می‌شد. این تجارت برای شرکت‌های غربی بسیار پرسود بود، اما این دوران به تدریج رو به پایان است.

شرکت‌های آمریکایی و اروپایی اکنون با رقابت فزاینده‌ای از سوی ترکیه، چین و کره جنوبی مواجه‌اند، درحالی‌که خریداران سنتی نیز در حال توسعه توانایی‌های خود هستند.

تا همین چند سال پیش، امارات میلیارد‌ها دلار صرف خرید محصولات آماده از سراسر جهان می‌کرد. طبق گزارش مؤسسه بین‌المللی تحقیقات صلح استکهلم (SIPRI)، امارات بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ نهمین واردکننده بزرگ تسلیحات در جهان بود و ایالات متحده با سهم ۶۴ درصدی از واردات، اصلی‌ترین تأمین‌کننده آن به شمار می‌رفت.

اما اکنون، با بودجه دفاعی سالانه بیش از ۲۲ میلیارد دلار، امارات اولویت‌های خود را به سمت تحقیق و توسعه، ایجاد پایگاه صنعتی و فناوری داخلی، و تقویت توانایی‌های بومی برای نگهداری، تعمیر و ارتقای تجهیزات تغییر داده است. علاوه بر این، امارات عرضه محصولات و خدمات دفاعی برای صادرات را نیز آغاز کرده است.

طبق داده‌های رسمی، گروه EDGE، یک مجتمع دفاعی اماراتی که در سال ۲۰۱۹ تأسیس شد، سال ۲۰۲۴ را با قرارداد‌های صادراتی به ارزش ۲.۳ میلیارد دلار به پایان رساند—رقمی که انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۵ بیش از دو برابر شود.

نماد تغییر رویکرد امارات است و به‌سرعت به یک بازیگر در عرصه بین‌المللی تبدیل شده است. این شرکت در مدت کوتاهی دامنه فعالیت‌های خود را گسترش داده و اکنون طیف وسیعی از محصولات و خدمات را در حوزه‌های مختلف، از جمله موشک‌ها، پهپادها، جنگ الکترونیک و سامانه‌های دریایی ارائه می‌دهد. علاوه بر این، EDGE توانایی‌هایی را در زمینه نگهداری، تعمیر و بازسازی (MRO) توسعه داده است.

یکی از شرکت‌های زیرمجموعه EDGE، نمر (Nimr) است که انواع خودرو‌های نظامی، از جمله عجبان (Ajban)، حفیظ (Hafeet) و JAIS را تولید می‌کند. این خودرو‌ها در نیرو‌های مسلح الجزایر، لبنان، اردن و عربستان سعودی نیز به کار گرفته شده‌اند.

از دیگر شرکت‌های در حال رشد، کالیدوس (Calidus) است که در سال ۲۰۱۵ در ابوظبی تأسیس شد. در نمایشگاه IDEX ۲۰۱۹، این شرکت از هواپیمای سبک تهاجمی B-۲۵۰ رونمایی کرد که دارای کابین دو سرنشین پشت‌سرهم بوده و با استفاده از قطعات تأمین‌شده از شرکت‌های مختلف مونتاژ شده است. B-۲۵۰ از موتور توربوپراپ Pratt & Whitney Canada PT-۶A-۶۸ بهره می‌برد.

این هواپیما با مشارکت شرکت برزیلی Novaer طراحی شده و مدیریت پروژه آن را جوزف کووَکس، طراح برزیلی مجارستانی‌الاصل بر عهده داشت. او همچنین در توسعه هواپیمای تهاجمی سبک توکانو (Tucano) – که توسط مشتریان بین‌المللی متعددی پذیرفته شده است – نقش داشته است.

کالیدوس (Calidus) همچنین خودروی زرهی چرخ‌دار چندمنظوره وحش (Wahash) ۸×۸ را ارائه می‌دهد. یکی از نسخه‌های این خودرو به برجک اوکراینی BM-۳M Shturm مجهز شده و در تایلند نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

در جریان IDEX ۲۰۲۵، شرکت اماراتی وحش را با سامانه ضدهوایی ۳۵ میلی‌متری Korkut که توسط شرکت ASELSAN ترکیه توسعه یافته، به نمایش گذاشت.

در همین حال، کالیدوس از نسخه جدیدی به نام لهب (Lahab) رونمایی کرد—یک هویتزر خودکششی ۱۵۵ میلی‌متری که مطابق با استاندارد‌های ناتو ساخته شده است. این محصول اماراتی می‌تواند به رقیبی برای سیستم‌های مشابه مانند CAESAR فرانسه، RCH ۱۵۵ آلمان و Archer سوئد تبدیل شود.

رهبر منطقه در بخش نظامی

بدون شک، امارات اکنون رهبر منطقه‌ای در بخش دفاعی است و راهکار‌های پیشرفته خودمختار، سامانه‌های پدافند هوایی از جمله موشک‌ها، سیستم‌های زمینی، جنگ الکترونیک و حتی فناوری‌های فضایی را ارائه می‌دهد. این کشور از مصر—که پیش‌تر بزرگ‌ترین قدرت صنعتی جهان عرب محسوب می‌شد—پیشی گرفته و هم‌زمان به الهام‌بخش و الگویی برای عربستان سعودی تبدیل شده است؛ کشوری که به‌دنبال توسعه صنعت دفاعی و دانش بومی خود است.

تصمیم امارات برای توسعه قابلیت‌های دفاعی داخلی ناشی از دو عامل کلیدی است: ریسک وابستگی کامل به ایالات متحده—به‌ویژه پس از اعمال محدودیت‌های صادراتی دولت بایدن علیه عربستان.

کاهش اتکا به مدل اقتصادی متکی بر درآمد‌های نفتی—چراکه تداوم این مدل در بلندمدت تضمین‌شده نیست.

رویکرد امارات بر ایجاد سرمایه‌گذاری‌های مشترک با شرکای خارجی متمرکز بوده است. این استراتژی به کشور امکان داده فناوری‌های خارجی را کسب، توسعه و در نهایت به عنوان محصولات بومی خود ارائه و بازاریابی کند.

یکی از نمونه‌های برجسته این رویکرد، فلاج ۳ (Falaj ۳)، یک ناو گشتی ساحلی ۶۰ متری است. در ژانویه ۲۰۲۵، شرکت صنایع کشتی‌سازی ابوظبی (ADSB) —که زیرمجموعه گروه EDGE است—نخستین شناور از این کلاس را به آب انداخت. در مجموع چهار فروند از این کشتی‌ها برنامه‌ریزی شده است. این ناو‌ها نتیجه مشارکت با شرکت ST Engineering سنگاپور هستند که فناوری‌های ناو‌های کلاس Fearless را در اختیار امارات قرار داده است.

اما تصمیم‌گیران اماراتی همکاری‌های خود را به شرکت‌های بزرگ دفاعی محدود نکرده‌اند. در حالی که شرکت‌های بزرگ در مراحل اولیه انتقال فناوری نقش کلیدی داشتند، اکنون EDGE به دنبال تفاهم‌نامه‌های صنعتی با شرکت‌های کوچک، اما نوآور و بلندپرواز است که می‌توانند محصولات اماراتی را گسترش دهند.

به عنوان نمونه، در ژانویه ۲۰۲۵، EDGE یک تفاهم‌نامه همکاری با مجارستان امضا کرد که بر اساس آن، امارات تفنگ‌های تک‌تیرانداز Caracal را به ارتش مجارستان عرضه خواهد کرد—این اولین بار است که EDGE چنین سیستم‌هایی را به یک کشور عضو ناتو صادر می‌کند. جالب اینکه شیخ محمد بن زاید آل نهیان، رئیس امارات، هم‌زمان نخست‌وزیر مجارستان، ویکتور اوربان را در ابوظبی به گرمی پذیرفت.

در دسامبر ۲۰۲۴، شرکت دفاعی اسپانیایی Indra Sistemas و EDGE برای توسعه فناوری‌های راداری در امارات یک سرمایه‌گذاری مشترک به نام PULSE تأسیس کردند.

یکی از محصولات شاخص EDGE که در IDEX ۲۰۲۵ معرفی شد، خودروی رزمی روباتیک ۸×۸ هاوک (Havoc RCV) است. این وسیله با کمک شرکت Milrem Robotics استونی توسعه یافته است. سازنده سامانه پیاده‌نظام زنجیری ماژولار هیبریدی (THeMIS) است—یک خودروی زمینی بدون سرنشین (UGV) که در مالی، در چارچوب عملیات ضدجهادی بارخان به رهبری فرانسه، مورد استفاده قرار گرفته بود.

در سال ۲۰۲۳، گروه EDGE اکثریت سهام Milrem Robotics، مستقر در تالین (پایتخت استونی)، را خریداری کرد.

در IDEX ۲۰۲۵، یکی دیگر از ارائه‌های قابل توجه، جدیدترین نسخه پهپاد سینیار (Sinyar) بود. این پهپاد به‌عنوان یک پلتفرم چندمنظوره برای مأموریت‌های اطلاعاتی، نظارت، شناسایی (ISR) و رزمی در حال توسعه است. EDGE توانست این پروژه را معرفی کند، زیرا در نوامبر ۲۰۲۳، ۵۰ درصد از سهام شرکت هوافضای لهستانی Flaris را خریداری کرد. این سرمایه‌گذاری، توانمندی‌های EDGE را در طراحی و تولید هواپیما تقویت کرد.

نشریه Times Aerospace، که فقط به‌صورت چاپی منتشر می‌شود، EDGE را به‌عنوان «یکی از اصلی‌ترین چالشگران نام‌های تثبیت‌شده در صنعت دفاعی» توصیف کرد. با اینکه این ادعا ممکن است کمی اغراق‌آمیز باشد—چراکه EDGE هنوز در خارج از امارات تهدید جدی برای رقبا محسوب نمی‌شود—اما رشد سریع این شرکت قابل‌چشم‌پوشی نیست.

تحولات صنعت دفاعی امارات نشان‌دهنده تغییر در جاه‌طلبی‌های ابوظبی است. به نظر می‌رسد تنها مسئله زمان است تا شرکت‌های دفاعی اماراتی صادرات خود را بیش از پیش گسترش دهند و سایر کشور‌های خاورمیانه را به اتخاذ راهبردی مشابه ترغیب کنند.