رونمایی از اختلافات در پاستور، طرح جدید دولت برای برخورد با مفسدان اقتصادی، بازگشت کابوس جنگ اتمی، آخوندی رفت، ولی دیر رفت!، عدم رای آوری رفع حصر به روایت ضرغامی، سلطان سکه زیر تیغ، زنان دموکرات در برابر ترامپ، در انتظار اتاق فکر اقتصادی، بنزین دو نرخی در راه است؟، گردش به راست کابینه، گلایه «بهارستان» از بی توجهی «پاستور» به مجلس و تلاش نهاد‌های موازی برای جایگزینی با دولت از مواردی است که موضوع گزارش‌های خبری و تحلیلی روزنامه‌های امروز شده است.
به گزارش «تابناک» روزنامه‌های امروز دوشنبه سی ام مهرماه، تایید حکم اعدام دو تن از مفسدان اقتصادی و معرفی ۴ گزینه وزارت توسط رئیس جمهور به مجلس با عناوینی همچون آرایش جدید کابینه و گردش به راست کابینه در صفحات نخست تعدادی از روزنامه‌ها برجسته شده است. سخنان جهانگیری در روز گذشته در همایش روز ملی صادرات که شامل برخی انتقادات او می‌شد با عناوینی همچون رونمایی از اختلافات در پاستور، گفت: وگوی صریح دولتی‌ها و خصوصی‌ها، سوپرمن هیچکاره، نمی‌توانم وزیر برکنار کنم و از این دست در صفحات نخست روزنامه‌های امروز دیده می‌شود.
روزنامه جوان عنوان سکه مفسدان اقتصادی ضرب شد را تیتر یک کرد و در صفحه نخست خود با چاپ تصویری از محمد شریعتمداری عنوان «وصله پینه کابینه با وزیری که می‌خواهد نباشد» برای آن تیتر کرد.
روزنامه خراسان عنوان دور زدن تحریم با «نفتکش‌های ارواح» را تیتر یک امروز خود کرد و با اشاره به تحلیل فایننشال تایمز به رشد صادرات نفت ایران به ۲.۲ میلیون بشکه در روز و روایت رسانه‌های غربی از صادرات نفت ایران پرداخت. این روزنامه در گزارشی دیگر با عنوان رونمایی از اختلافات در پاستور به انتقاد صریح جهانگیری، اختلاف‌های پشت پرده کابینه اشاره کرده است.
روزنامه آفتاب یزد نیز تصویری از اسحاق جهانگیری را در کنار عنوان اعترافات تلخ اسحاق سخنان او در روز گذشته را مورد توجه قرار داده است. این روزنامه در گزارشی دیگر با عنوان شگفتی و گلایه از اقدام دولت گزینه‌های جدید دولت برای ۴ وزارتخانه را تحلیل کرده است.
روزنامه همدلی عنوان گردش به راست کابینه را با توضیح ادامه سریال جابه‌جایی‌های وزیران منجر به دورتر شدن کابینه از اصلاح‌طلبان می‌شود در صفحه نخست امروزش برجسته کرد و در گزارشی دیگر با اشاره به استعفای عباس آخوندی عنوان وزیر‌ها رفتند مسکن مهر ماند را تیتر کرد.
در ادامه تعدادی از یادداشت‌ها و سرمقاله‌های منتشر شده در روزنامه‌های امروز را مرور می‌کنیم:
جهانگیری می‌ماند یا می‌رود؟
روزنامه قانون در بخشی از گزارشی با عنوان دو راهی جهانگیری در شماره امروز خود نوشت: جهانگیری در روزی عدم اختیار و قدرت خود در کابینه روحانی را مطرح می‌کند که پس از مدت‌ها بالاخره روحانی، وزرای جدید را به جای دو وزیر استیضاح شده و دو وزیر مستعفی اعلام کرده است. هر چند یکی از وزرای پیشنهادی همچنان محمدشریعتمداری وزیر مستعفی وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده است و اتفاقا در همایش دیروز نیز جهانگیری به این موضوع اشاره کرده است، اما شاید بتوان اشاره معاون رییس جمهور به عدم اختیارش در حد یکی منشی را تعبیر به این موضوع کرد که جهانگیری در جریان انتخابات وزرای تازه هیچ تاثیری نداشته است.
طبق آنچه تاکنون گفته شده است، آقایان محمد اسلامی برای تصدی پست وزارت راه، فرهاد دژپسند برای تصدی پست وزارت اقتصاد، رضا رحمانی برای وزارت صنعت، معدن و تجارت و محمد شریعتمداری برای تصدی پست وزارت کار از سوی رییس‌جمهور انتخاب شده اند و البته بر اساس شنیده‌ها هر سه عضو تازه‌ای که روحانی امیدوار است پس از رای اعتماد از مجلس به کابینه خود اضافه کند، به جریان مشهور واعظی-لاریجانی نزدیک هستند. به نظر می‌رسد با جدایی‌های رخ داده در کاروان دولت و از ابتدای تشکیل کابینه دولت دوم روحانی، گردش رییس این کاروان به سمت اصولگرایان معتدل بوده و باعث قدرت گرفتن واعظی در پاستور شده است. این در حالی است که پایگاه اصلی اجتماعی که روحانی از آن طریق به کرسی ریاست جمهوری رسیداز طریق اصلاح‌طلبان بوده که نماینده اصلی خود در کابینه را اسحاق جهانگیری می‌دانستند.
با توجه به آنچه دیروز جهانگیری بیان کرد که گلایه‌ای تلویحی از انتخاب وزرای تازه هیات دولت محسوب می‌شد، حال به نظر می‌رسد باردیگر بخشی از بدنه اصلاح طلبان و بخشی از سیاسیون کارکشته‌تر معتقد هستند جهانگیری باید از دولت جدا شود. بسیاری از این بدنه اجتماعی معتقد هستند جهانگیری بار‌ها خود را هزینه دولتی کرده است که به وی تقریبا هیچ اختیاری طبق گفته خودش نمی‌دهد و حالا زمان آن رسیده است که جهانگیری از دولت خارج شود و حتی برخی معتقد هستند در صورت خروج جهانگیری از دولت دو اتفاق خوب برای اصلاح طلبان رخ خواهد داد. اول اینکه جهانگیری امتیاز و توان آن را دارد که به راحتی ردای شهردار تهران که به نظر می‌رسد با حکم دیروز مجلس باید عوض شود، را بر تن کند.
این گروه معتقد هستند، اما و اگر‌ها در مورد جهانگیری برای رسیدن به کرسی شهرداری بسیار کمتر و اجماع بر وی بیشتر از هر گزینه دیگری است و همچنین آنان اعتقاد دارند دولت روحانی کمترین نسبت با اصلاحات و بیشترین هزینه را بر دوش اصلاح‌طلبان و پایگاه اجتماعی آنان تحمیل کرده است و خروج اسحاق جهانگیری در این برهه می‌تواند بخشی از این هزینه را کم کند چرا که جهانگیری که خود از عدم اختیارش در دولت سخن می‌گوید وحداقل با خروج از دولت می‌تواند به شائبه و خطای اینکه دولت روحانی را دولت اصلاح طلبان می‌دانند، پایان دهد.
حال باید منتظر بود و دید پس از سخنان دیروز معاون اول رییس جمهور که واکنش‌های بسیاری برانگیخت، اخبار پشت پرده از چه حکایت خواهدکرد؟ آیا همان واکنش‌های بین سیاسیون و شبکه‌های اجتماعی در بدنه دولت نیز دیده می‌شود یا خیر؟ و در نهایت آیا پس از همه، اما واگر‌های حضور جهانگیری در کابینه دولت دوازدهم که از همان ابتدای تشکیل کابینه وجود داشت، در نهایت منجر به جدایی معاون اول خواهد شد؟ جدایی‌ای که شاید برای دولت، سنگین باشد، اما احتمال آنکه بالاخره شهرداری تهران را به ثبات و سامان برساند نیز پس از آن وجود دارد.
گروه اقتصادی منسجم دولت با گرایش نامشخص
محمدصادق جنان صفت در سرمقاله امروز روزنامه ابتکار با عنوان گروه اقتصادی منسجم دولت با گرایش نامشخص نوشت: مسعود نیلی به طور ضمنی و با نوشتن یک مقاله انتقادی نسبت به گروهی از اقتصاددانان نهادگرا خبرداد که دیگر در دولت حضور ندارد و از تصمیم‌های دولت درباره نرخ ارز و سیاست‌های ارزی حمایت نمی‌کند. این اقتصاددان طرفدار آزادی اقتصادی با سکوت طولانی خود از زمستان پارسال تا همین چند روز پیش نارضایتی خود را از سیاست‌های اقتصادی دولت دوازدهم نشان داده بود. از سوی دیگر عباس آخوندی وزیر راه و شهرساز‌ی دولت دوازدهم نیز با وفاداری نسبت به علم اقتصاد و با گلایه ضمنی از رئیس دولت از وزارت کناره گیری کرد. به این ترتیب دو عضو ارشد کابینه دوازدهم که به کارآمدی بازار در برقراری اقتصادی رشد یابنده و مبتنی بر عدالت واقعی ایمان داشتند از دولت کنار رفتند. حالا و با معرفی فرهاددژپسند برای تصدی وزارت اقتصاد و ریاست عبدالرضا همتی بر بانک مرکزی و ابقای محمدباقر نوبخت و حذف مسعود نیلی از روند و فرآیند تصمیم گیری اقتصاد در سطح کلان و سیاست‌گذاری‌های راهبردی اقتصادی به نظر می‌رسد فرماندهان اقتصادی ایران باهم سازگاری فکری دارند و به ویژه این سازگاری بین رئیس دخل و رئیس خرج یعنی وزارت اقتصاد و سازمان برنامه و بودجه فراهم شده است.
این رخداد شاید برای رئیس دولت یک اتفاق دوست داشتنی باشد و از اینکه به یک اندیشه در درون دولت رسیده است، خرسند باشد، اما باید دید این گروه منسجم در عمل چه خواهندکرد. اکنون، اما یک چیز آشکار شده است و آن زعامت و برتری سازمان برنامه و بودجه که سیاستگذاری بودجهای به‌مثابه یکی از ارکان سیاستگذاری راهبردی است بر وزارت اقتصاد است. فرهاد دژپسند که به مدت ۵ سال با نوبخت همکار و از مدیران وی بوده است به لحاظ تجربه فعالیت اجرایی که بسیار اندک است و به لحاظ آمادگی ذهنی برای اثربخشی کامل و تمام عیار بر سیاستگذاری مالی در اندازه‌ای نیست که خواستار مقاومت دربرابر نوبخت باشد. اما حالا اقتصاد ایران یک تنگنای اصلی دارد و آن نامشخص شدن بیشتر راهبرد‌ها برپایه اندیشه اقتصادی حاکم بر دولت است. نوبخت، دژپسند و همتی در همه دوران فعالیت خود آشکار نکرده‌اند به کدام اندیشه اقتصادی گرایش دارند. طورمثال آیا آنها به آزادی اقتصادی و الزام‌های این اندیشه گرایش دارند یا اینکه به اندیشه اقتصاد مبتنی برتمرکز بیشتر و دخالت گسترده‌تر دولت باور دارند. این ناپیدایی اندیشه اقتصادی البته می‌تواند مزیت باشد؛ به این معنی که حالا افراطیون سیاسی نمی‌توانند بگویند این دولت در سیاستگذاری اقصادی مرعوب اندیشه‌های اقتصادی غرب گرایانه است و فشار از این ناحیه بردولت کمتر خواهد شد که البته می‌تواند به کمتر شدن محدودیت‌ها کمک کند. از سوی دیگر با کنار رفتن تنها دو مدیری که به اقتصاد آزاد وفادار بودند اقتصاددانان نهادگرا نیز شاید حالا با دولت مهربان‌تر و نزدیک‌تر شوند و از حجم فشار‌های انتقادی خود بکاهند. اکنون دوره راستی‌آزمایی فرا ریسده است و باید دید در غیاب اندیشه اقتصاد آزاد، روند‌های سیاستگذاری بهبود پیدا می‌کند یا در میان‌مدت با دشواری‌های تازه‌ای مواجه می‌شود. فرماندهی اقتصاد ایران در حوزه سیاستگذاری مالی و بودجهای حالا دراختیار کسانی است که اندیشه‌های غیر شفاف دارند.
دور زدن تحریم با «نفتکش‌های ارواح»
روزنامه خراسان در گزارشی با عنوان دور زدن تحریم با «نفتکش‌های ارواح» نوشت: برخی رسانه‌ها طی ماه‌های گذشته از افت شدید صادرات نفت کشورمان و سقوط به سطح ۱.۶ میلیون بشکه در روز خبر داده بودند، با این حال برخی شواهد این موضوع را تکذیب می‌کند و نشان می‌دهد که صادرات نفت ایران با افت اندکی نسبت به اوج خود همچنان بیشتر از دومیلیون بشکه در روز است. در این باره، روزنامه فایننشال تایمز در گزارشی با عنوان «نفتکش‌های ارواح» که حاکی از توانایی ایران در دور زدن تحریم هاست، نوشت: گزارش‌ها نشان می‌دهد، ایران با انواع روش‌ها، از جمله خاموش کردن سیستم سیگنال ردیابی نفتکش‌ها، تعویض محموله‌های کشتی‌ها در نیمه راه و ...، مقادیر چشمگیری نفت راهی بازار می‌کند که از چشم بسیاری از شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها پنهان می‌ماند. پیشتر برخی دیگر از منابع مثل پالانیش انرژی نیز رشد قابل توجه صادرات نفت ایران را تایید کرده بودند. این منبع نوشته بود که صادرات نفت ایران به بیش از ۲.۲ میلیون بشکه در روز رسیده و ایران توانسته است طی دو هفته ۲.۵ میلیارد دلار درآمد نفتی کسب کند.
این در حالی است که برخی منابع دیگر مثل خبرگزاری بلومبرگ و اداره اطلاعات انرژی آمریکا صادرات نفت ایران را حدود ۱.۶ میلیون بشکه در روز تخمین زده بودند. به گزارش خراسان، فایننشال تایمز حدود یک ماه قبل (۲۲ سپتامبر) هم در گزارشی به این موضوع اشاره کرده و نوشته بود که یک نفتکش غول پیکر به نام هپینس بعد از عبور از تنگه هرمز ردیاب‌ها را خاموش کرده و به مقصد نامعلومی رفته است. در این مقاله هم این نفتکش‌ها با عنوان نفتکش‌های ارواح (ghost tankers) معرفی و تاکید شده است که حداقل هفت نفتکش بزرگ مشابه هپینس وجود دارند که نفت ایران را به مقاصد نامعلوم صادر می‌کنند.
«تانکر ترکرز» هم در گزارش جدیدی در سایت رسمی خود گزارشی مفصل و عکس‌های هوایی از نفتکش‌های ایران منتشر کرده که نشان می‌دهد ایران با راه‌های گوناگونی صادرات نفت را با جدیت ادامه می‌دهد. این گروه می‌نویسد که آنها متوجه شده‌اند، چندین نفتکش ایران که زمان بارگیری و خروج آنها از پایانه‌های نفتی ایران مربوط به ماه سپتامبر بوده، در آب‌های بین‌المللی ظاهر شده‌اند که با احتساب بار این کشتی‌ها، در واقع میزان صادرات روزانه نفت ایران در ماه سپتامبر بیش از ۱.۸ میلیون بشکه بوده است. به گزارش انرژی امروز، این گزارش اضافه می‌کند که کار این جا خاتمه نمی‌یابد و آنها متوجه شده‌اند که سه نفتکش عظیم ناشناس نیز طی ماه سپتامبر ایران را ترک کرده‌اند که مقصد آنها دقیقا روشن نیست و اگر محموله‌های آنها را نیز حساب کنیم، صادرات نفت ایران در ماه گذشته دو میلیون بشکه بوده است.
این گزارش همچنین یادآور شده که ماه گذشته در شرق جزیره خارک چندین نفتکش ایرانی با محموله‌های خود لنگر انداخته بودند.
بر اساس عرف بین‌المللی، معمولا نفتی که برای یک ماه در نفتکش ذخیره شود، در آمار‌های نفت ذخیره شده جای می‌گیرد. ایران درست در آخرین روز ماه، برخی از این نفتکش‌ها را راهی بازار کرده و هدف از این کار، به اشتباه انداختن شرکت‌های ردیابی نفتکش‌هاست تا محموله آنها را به جای نفت صادراتی، در آمار‌های نفت ذخیره شده در همان ماه قرار دهند.
جهانگیری بای بای.