چرا اقتصاد ایران در برابر شوک‌های سیاسی انعطاف ندارد؟ /درخواست مدیرمسئول کیهان از شورای نگهبان درباره FATF/مخالفت با FATF در تضاد با منافع کشور است

هشدار‌های تورمی رئیس مرکز آمار، اختیارات سه قوه به بانک مرکزی برای اصلاح نظام بانکی، روحانی در دانشگاه تهران، درخشش تاریخی کاروان پاراآسیایی‌های ایران، سرنوشت خاشقچی و آینده روابط واشنگتن – ریاض، هزینه‌های لاکچری برای فوق‌برنامه در مدارس، تغییر مبنای کرایه حمل بار جاده‌ای، انهدام یک تیم تروریستی را در کرمانشاه، دست درازی به جنگل‌های هیرکانی، تله آمریکا برای چین، هشدار مهاجرت از جنوب به شمال، چند شغله‌ها علیه اقتصاد، شکواییه عباس آخوندی و حکم طلایی در گاوصندوق وزارت خارجه از مواردی است که موضوع گزارش‌های خبری و تحلیلی روزنامه‌های امروز شده است.

به گزارش «تابناک»؛ روزنامه‌های امروز یکشنبه ۲۲ مهرماه در حالی چاپ و منتشر شدند که اختیار ویژه به رئیس‌کل بانک مرکزی، مأموریت سخت ربیعی ترمیم رابطه دولت و جامعه، هشدار‌های تورمی رئیس مرکز آمار و آتش اژد‌ها بر تعرفه‌های ترامپ از عناوینی است که در صفخات نخست تعدادی از روزنامه‌ها برجسته شده است. موضوع سرنوشت جمال خاشقچی، ادامه بحث‌ها و تحلیل‌ها در رابطه با FATF و خرد شدن مصرف کننده زیر چرخ‌های مافیای توزیع نیز از دیگر عناوینی است که مورد توجه روزنامه‌های امروز قرار گرفته است.

روزنامه ایران در ویژه نامه اقتصادی امروز خود ثبات، حلقه مفقوده در سیاست‌های اقتصادی را از نگاه اقتصاددانان کشور بررسی کرده است. این روزنامه با چاپ تصویری از همتی رئیس کل بانک مرکزی عنوان اختیار ویژه به رئیس‌کل را برای خبر مجوز سران قوا به رئیس کل بانک مرکزی برای اصلاح نظام بانکی تیتر کرده است.

روزنامه کیهان عنوان کنایه آمیز احترام پاسپورت ایرانی پیشکش، امنیت دیپلمات‌هایمان را تأمین کنید! را تیتر یک امروز خود کرده و در سرمقاله اش که به قلم حسین شریعتمداری مدیرمسئول این روزنامه نوشته شده در مطلبی با عنوان من به لبخند گرگ بد‌بینم! از شورای نگهبان خواسته شده از تأیید مصوبه مجلس در رابطه با لایحه CFT خودداری کند.

روزنامه ابتکار عنوان آتش اژد‌ها بر تعرفه‌های ترامپ را از گزارشی درباره رکورد صادرات چین به آمریکا علی رغم وجود تعرفه‌های سنگین آمریکا، در ماه گذشته میلادی انتخاب و در صفحه نخست برجسته کرده است. حمیده زرآبادی نماینده مجلس نیز در یادداشتی با عنوان مخالفت با FATF در تضاد با منافع کشور است از این مصوبه حمایت کرده است.

روزنامه اعتماد که در شماره امروز خود گفت وگویی با محمدرضا باهنر چاپ کرده در کنار تصویری از او، در نیم صفحه نخست خود عنوان فقط عزراییل می‌تواند بعضی‌ها را از میزشان جدا کند را به نقل از او تیتر کرده است. همچنین در گزارشی زیست محیطی امروز این روزنامه با عنوان دست‌درازی به جنگل‌های هیرکانی؟ کارشناسان جنگل‌داری دستور وزیر جهاد کشاورزی را برای خروج درختان شکسته و افتاده از جنگل‌ها نقد کرده اند.

در ادامه تعدادی از یادداشت‌ها و سرمقاله‌های منتشره در روزنامه‌های امروز را مرور می‌کنیم:

چرا اقتصاد ایران در برابر شوک‌های سیاسی انعطاف ندارد؟
علی مزیکی اقتصاددان طی یادداشتی که روزنامه ایران در بخش ایران اقتصادی امروز خود منتشر کرده نوشت: اغتشاش‌ها یا به یک معنا شوک‌های سیاسی در هر کشوری ممکن است رخ دهد و ایران هم مستثنا از این وضعیت نیست. اتفاقات اخیر اقتصادی در کشور، معلول شوک‌های سیاسی هستند و طبیعی است که این شوک‌ها می‌توانند وضعیت هر کشوری را تحت‌الشعاع قرار دهند، همچنان که در ترکیه و برخی کشور‌های دیگر هم روی داد.
آنچه در این وضعیت مهم به نظر می‌رسد این که ما در برابر ریسک‌های غیرسیستماتیک که از کشور‌های دیگر وارد می‌شود و قابل انکار هم نیست چطور رفتار کنیم یا چطور می‌توان وقتی یک شوک سیاسی به اقتصاد می‌رسد اثر آن را به حداقل رساند.

مسأله ما در واقع این است که مدیریت شوک‌ها در ایران بخوبی صورت نمی‌گیرد و این شوک‌ها خیلی راحت بخش‌های مختلف اقتصادی از نرخ تورم تا ارزش پولی ملی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در واقع مسأله این است که چه سیاست‌هایی باید اتخاذ شود تا درجه انعطاف‌پذیری اقتصاد کشور در برابر شوک‌های سیاسی بالاتر رود و اثر شوک‌ها را کوچک کند. پرسش جدی این است که چرا اقتصاد ما در برابر شوک‌های سیاسی غیرقابل انعطاف است؟
شاید برخی بگویند نفت، اما نفت بخشی از ماجراست. انعطاف‌پذیری یک اقتصاد مؤلفه‌های مختلفی دارد. به‌عنوان مثال چقدر قیمت‌ها در بازار ایران منعطف است؟
با اتفاقاتی که افتاد و نرخ ارز به شکل تصاعدی بالا رفت شاهد هستیم که عملاً قیمت فعلی سوخت یک قیمت بی‌معنی شده است، در حالی که ما زمانی با هدف واقعی شدن قیمت‌ها و هدفمندی یارانه‌ها قیمت سوخت را تا حدودی اصلاح کردیم، اما شوک قیمت ارز، عملاً همه چیز را سر خانه اول خود بازگرداند.
از طرفی برخی تحلیل‌ها نشان می‌داد که با شوک ارزی روی داده صادرات به نفع کشور خواهد بود، اما دیدیم که دولت در جایی حتی به ممنوعیت صادرات هم روی آورد به خاطر اینکه انعطاف‌ناپذیری قیمت‌ها منافع شوک ارزی را از بین می‌برد. این انعطاف‌ناپذیری در جنبه‌های نهادی و قوانین کشور هم وجود دارد و، چون قوانین و نهاد‌های ما سیالیت لازم در مواجهه با شرایط جدید را ندارند واحد‌های اقتصادی براحتی در برابر نوسانات ارز قفل می‌شوند و در چنین وضعیتی حتی در بر پاشنه صادرات که ظاهراً به نفع ماست نمی‌چرخد.
در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی هم می‌توان به‌گونه‌ای گام برداشت که اثرات شوک‌های سیاسی را به حداقل رساند.
دولت در این زمینه گام‌هایی برداشته، اما آنچه بازار با علامت‌ها و نشانگرهایش به ما می‌گوید این است که این اقدامات آنچنان انعطاف پذیر نبوده که بتواند علیه شوک سیاسی رفتار کند.
در چنین شرایطی سخن گفتن از راهکار‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت در صورتی صحیح است که متوجه پیوستگی درونی این راهکار‌های چندگانه زمانی باشیم، چرا که سرنوشت راهکار‌های کوتاه مدت را هم مکانیسم‌های بلندمدت روشن می‌کنند، طبیعی است وقتی مکانیسم‌های بلندمدت موجود نباشد رفتار چابک و هدفمند در کوتاه مدت هم ناممکن می‌شود. از این زاویه امروز اگر نمی‌توانیم سریع، چابک و درست تصمیم بگیریم برای این است که آن مکانیسم‌های چندگانه بدرستی تعریف نشده است. چقدر طول کشید که بانک مرکزی اعتماد مردم را برگرداند و حباب قیمت‌ها بشکند.
در حالی که بسیاری از کشور‌ها نظام ارزی منسجم و سیاست روشنی در این باره دارند و بانک مرکزی هم آنقدر آبرو دارد که وقتی موضعی می‌گیرد و سخنی را اعلام می‌کند مردم به موضع و نظر بانک مرکزی اعتماد کنند، در حالی که ما در یک دوره‌ای دیدیم که بانک مرکزی ادعایی را درباره نرخ ارز مطرح کرد، اما نتوانست ادعای خود را عملی کند. پس نکته اینجاست که اگر می‌خواهیم بر بحران فعلی غلبه کنیم نیازمند مکانیسم‌های اثرگذاری بلندمدت هستیم تا بتوان بموقع، چابک و درست واکنش‌های لازم را اتخاذ کرد.

درخواست مدیرمسئول کیهان از شورای نگهبان درباره FATF
حسین شریعتمداری در بخشی از سرمقاله امروز روزنامه کیهان با عنوان من به لبخند گرگ بد‌بینم! که در آن شورای نگهبان را خطاب قرار داده نوشت: چرا دشمنان ایران اسلامی این همه اصرار دارند که رسما و با تصویب لوایح ۴‌گانه تعهدات خود به FATF را قانونی کنیم؟! پاسخ این سؤال را می‌توان در برخورد ترامپ با برجام جستجو کرد. ترامپ اصرار داشت که محدودیت صنایع موشکی و ممانعت از حضورمان در منطقه نیز به متن برجام اضافه شود؛ و این در حالی بوده و هست که آمریکا و متحدانش هیچ فرصتی را برای مقابله با برنامه‌های موشکی کشورمان و مخالفت با حضورمان در منطقه از دست نداده و نمی‌دهند و سؤال این است که وقتی با همه توان به مقابله با این برنامه‌ها برخاسته‌اند دیگر چه اصراری به وارد کردن این خواسته‌ها در برجام دارند؟! پاسخ بسیار روشن است، آمریکا درپی آن است که مخالفت‌ها و مقابله خود و متحدانش با برنامه موشکی و حضورمان در منطقه را به یک «قانون» با پشتوانه شورای امنیت سازمان ملل تبدیل کند! یعنی دقیقا همان انگیزه‌ای که امروزه با اصرار بر قانونی‌شدن پذیرش تعهدات FATF از سوی ایران اسلامی دارند!

«فرض کنیم (موضوع) مبارزه با تروریسم یا با پولشویی است، خیلی خب، مجلس شورای اسلامی یک مجلس رشید و عاقل و بالغی است و پشتوانه‌های کاری خیلی خوبی هم دارد، بنشینند یک قانون بگذرانند، این قانون، قانون مبارزه با پولشویی است، هیچ مشکلی هم ندارد، شرایط زیادی هم ندارد و همان کاری که خود شما‌ها می‌خواهید بکنید، در این قانون مندرج است، این مهم است. هیچ لزومی ندارد که ما برویم چیز‌هایی را که نمی‌دانیم ته آن چیست یا حتی می‌دانیم که مشکلاتی هم دارد، به خاطر آن جهات مثبت و جنبه‌های مثبت، قبول بکنیم».

به آنچه حضرت ایشان در دیدار نمایندگان فرموده‌اند توجه کنید. می‌فرمایند؛ «هیچ لزومی ندارد که ما برویم چیز‌هایی را که نمی‌دانیم ته آن چیست یا حتی می‌دانیم که مشکلاتی هم دارد، به خاطر آن جهات مثبت و جنبه‌های مثبت، قبول بکنیم». حالا با فرض اینکه نقل قول مورد اشاره از رهبر معظم انقلاب صحت داشته باشد، باید گفت که ایشان نیز در سودمند یا زیان‌آور بودن این لوایح به نتیجه نرسیده‌اند.

بنابر این به قول حضرتش در دیدار با نمایندگان لزومی ندارد لوایحی را تصویب کنیم که «نمی‌دانیم ته آن چیست». از این روی رد لایحه مورد اشاره از سوی شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام، اقدامی عقلایی، منطقی، ضروری و لازمه تبعیت از رهنمود حکیمانه رهبر معظم انقلاب است. گفتنی است که نقل قول منتسب به حضرت آقا توضیح دیگری بر بیانات یاد شده ایشان در جمع نمایندگان است.

- انتظار از شورای محترم نگهبان این است که با دعوت از صاحبنظران موافق و مخالف FATF و شنیدن نظرات و استدلال‌های آنان درباره پذیرش یا رد مصوبه مجلس تصمیم بگیرد و توصیه می‌شود که موافقان را از میان دولتمردان دست‌اندر‌کار که در این خصوص حرف آخر را می‌زنند انتخاب کند. بی‌تردید با مقایسه نظراتی که از دو سوی ماجرا مطرح می‌شود به عمق موضوع و تبعات خسارت‌آفرین مصوبه مجلس پی خواهد برد و از تکرار برجام ۲ که تحمیل فاجعه‌ای دیگر به ملت است خودداری خواهد شد.

مخالفت با FATF در تضاد با منافع کشور است
حمیده زرآبادی طی یادداشتی در تأیید مصوبه FATF و با عنوان مخالفت با FATF در تضاد با منافع کشور است در روزنامه ابتکار نوشت: - نمایندگان مجلس شورای اسلامی پس از بررسی‌های فراوان و با در نظر گرفتن نظرات کارشناسانه در جلسه علنی لایحه الحاق ایران به کنوانسیون مقابله با تأمین مالی تروریسم را مورد بررسی قرار دادند که در نهایت با آنکه حواشی مختلفی ایجاد شد، به تصویب رسید. برخی معتقدند پس از توافق هسته‌ای و دوری چندین‌ساله بانک‌های کشور از سیستم بین‌المللی، برای بازگشت به این عرصه رعایت استاندارد‌های مدنظر FATF جزو اصول اولیه است؛ اما برخی از افراد و جناح‌های سیاسی با پیوستن به این سیستم به بهانه افشای اطلاعات محرمانه مالی کشور مخالفت می‌کنند. در روابط بین‌الملل یکسری از کنوانسیون‌ها و تفاهم‌نامه‌ها وجود دارد که نیاز است هر کشوری برای مراوده‌های بین‌المللی خود به آنها تن دهد. پیوستن ایران به FATF که کارکرد آن برای استاندارد‌هایی برای مقابله با پول‌شویی، تأمین مالی تروریسم و سایر جرائمی است که سلامت نظام مالی را تهدید می‌کند، در شرایط کنونی ضروری و بر اساس قوانین بین‌المللی بود. اکثر کشور‌های جهان پیوستن به کنوانسیون CFT را پذیرفته‌اند و ایران برای آنکه بتواند در مجامع بین‌المللی بدون محدودیت حضورداشته باشد، تصویب آن در مجلس به رای گذاشته شد و اکنون باید منتظر نظر نهایی شورای نگهبان بود.

در شرایط فعلی که آمریکا در تلاش است که کشور ما را منزوی کند و نشان دهد که ایران علاقه‌ای به شفافیت‌های مالی در قبال تروریست‌ها ندارد، تصویب FATF ضروری بود. اگر به CFT نمی‌پیوستیم اهرمی به آمریکا داده می‌شد که اگر نتوانست با خروج از برجام مبادلات بانکی ما را ممنوع کند، حداقل با نپیوستن ما به CFT و FATF بتواند از این اهرم برای جلوگیری از مبادلات بانکی یا فشار بر کشور ما استفاده کند. ایران یکی از کشور‌هایی است که سال‌ها در جدال با تروریسم اقدام کرده است و آمریکا در تلاش است که نشان دهد ایران مدافع تروریسم است، تصویب FATF در این موقعیت برنامه‌ریزی آمریکا علیه ایران را به هم‌ریخت و بی‌شک نتایج خوبی برای کشور به همراه خواهد داشت. برخی بر این باورند که با تصویب FATF تمامی مشکلات کشور حل خواهد شد درحالی‌که راهکار مشکلات ما پیوستن به آن نیست، اما قطعاً اگر آن را انجام نمی‌دادیم مشکلات بسیاری برای ما ایجاد می‌شد. دفتر مقام معظم رهبری در پاسخ به نامه رئیس مجلس درباره بررسی کنوانسیون‌های مرتبط با FATF اعلام کردند که ایشان با بررسی این لوایح در مجلس مخالفتی ندارند. در حالی‌ که بسیاری از مخالفان تصویب FATF در مجلس دلیل مخالفت خود را نظر رهبری می‌دانستند و اکنون باید انتقادات خود را منطقی و در چارچوب بیان کنند.

در شرایط فعلی مخالفت با FATF مخالفت با منافع کشور است. پیوستن به FATF اقبال کشور‌های دنیا به برقراری رابطه اقتصادی با ایران را بیشتر می‌کند. بدون شک مسئله FATF نباید تا این حد پیچیده می‌شد، اما در چند ماه گذشته به یک مسئله حیاتی در اقتصاد کشور تبدیل و اظهارنظر‌های متفاوتی درباره آن بیان شد. حتی برخی از این اظهارنظر‌ها این شائبه را ایجاد کرد که برخی از اهمیت پذیرش قوانین بین‌المللی در ارتباطات اقتصادی مطلع نیستند. در این لوایح آمده که مصادیق تروریسم را شورای عالی امنیت ملی تعریف می‌کند، پیوست تفصیلی هم به آن اضافه‌ شده تا همه در‌های تخریب این لوایح را ببندند، چون این لوایح مشکلی را ایجاد نخواهد کرد.