در صورت بهبود روابط آمریکا و روسیه، اقتصاد کشورهای خلیج فارس، که تا حدی از تحریمهای غرب علیه مسکو سود بردهاند، ممکن است با چالشهایی روبهرو شود.
به گزارش سرویس بین الملل تابناک، «میدل ایست آی» در مقالهای به بررسی تاثیرات بهبود روابط روسیه و آمریکا بر منطقه خاورمیانه پرداخته که در ادامه آمده است.
برخی آن را پایان نظم پس از جنگ مینامند، برخی دیگر یک تجدید آرایش بزرگ. اما صرفنظر از نامگذاری، خاورمیانه با پارادایم جدیدی روبهرو است: چه اتفاقی میافتد وقتی آمریکا دیگر روسیه را بهعنوان یک دشمن نمیبیند، بلکه بهعنوان یک شریک بالقوه یا حداقل یک بازیگر بیطرف در نظر میگیرد؟
دیپلماتها و تحلیلگران آمریکایی هنوز در تلاشند تا با این تغییر تاریخی احتمالی کنار بیایند.
وقتی از یکی از دیپلماتهای باسابقه آمریکایی در منطقه درباره گزارشی مبنی بر اینکه اسرائیل در حال رایزنی با دولت ترامپ برای پذیرش پایگاههای نظامی روسیه در سوریه است، سؤال شد، او پاسخ داد: «خب، این برخلاف منافع ملی ما خواهد بود.».
اما وقتی از او پرسیدند که چه میشود اگر رئیسجمهور آمریکا چنین نظری نداشته باشد، پاسخی نداد.
ترامپ گفته است که میخواهد با روسیه برای «فرصتهای باورنکردنی» همکاری کند.
ترامپ موضع خود را تقویت کرد
روز جمعه، ترامپ موضع خود را محکمتر کرد و گفت که تعامل با روسیه برای او آسانتر از اوکراین است، کشوری که ایالات متحده تا همین اواخر به آن سلاح و اطلاعات نظامی ارائه میکرد. هنگامی که از او درباره حملات گسترده روسیه به شبکه انرژی اوکراین سؤال شد، ترامپ گفت که پوتین «کاری را انجام میدهد که هر کس دیگری انجام میداد».
ترامپ، نیکسون و قیاس با چین
دیدگاه آمریکا نسبت به روسیه بهعنوان یک دشمن که علیه منافعش عمل میکند، از زمان پایان جنگ جهانی دوم تعریفکننده سیاست این کشور در خاورمیانه بوده است؛ زمانی که «فرانکلین روزولت» برای تأمین نفت خلیج فارس به عربستان سعودی نزدیک شد. در دهههای بعد، آمریکا تلاش کرد تا نفوذ اتحاد جماهیر شوروی را در سراسر منطقه مهار کند.
حمایت ایالات متحده از اسرائیل در جنگ ۱۹۷۳ در نهایت منجر به معاهده صلح (سازش) بین اسرائیل و مصر شد. در این فرآیند، انور سادات، رئیسجمهور مصر، مشاوران نظامی شوروی را که توسط جمال عبدالناصر دعوت شده بودند، از کشور بیرون کرد.
تا دسامبر ۲۰۲۴، ایالات متحده حکومت سرنگونشده خاندان اسد در سوریه را ابزاری برای قدرتنمایی بدخواهانه روسیه میدانست.
حامیان ترامپ که به دنبال توضیح سیاست او در قبال پوتین هستند، میگویند که او در تلاش است تا ائتلافی از کشورها، بهویژه روسیه، ایران و چین، را از هماهنگی علیه آمریکا بازدارد. آنها همچنین اضافه میکنند که رویکرد ترامپ بازتابی از دیپلماسی استراتژیک ریچارد نیکسون و هنری کیسینجر در دهه ۱۹۷۰ برای برقراری روابط با چین است.
اما چاس فریمن، دیپلمات پیشین آمریکایی که نزدیک به سه دهه در دستگاه دیپلماسی آمریکا فعالیت کرده است، در گفتوگو با میدل ایست آی این قیاس را «نادرست» دانست.
او گفت قیاس بهتر برای سیاست ترامپ در قبال پوتین، سفر سادات به بیت المقدس است.
فریمن در این زمینه منبعی معتبر محسوب میشود، چرا که در سفر نیکسون به چین نقش مترجم را داشت.
جهانبینی ژئوپلیتیکی ترامپ و نقش پوتین در خاورمیانه
در خاورمیانه، تلاش ترامپ برای همکاری با پوتین ممکن است نشاندهنده اولویتهای او و نگاه ژئوپلیتیکیاش باشد. برخی از افراد نزدیک به ترامپ نگرانیهایی درباره افزایش نفوذ ترکیه ابراز کردهاند.
جهانبینی استیو بنن و مایک فلین
استیو بنن، مشاور سابق ترامپ که پادکست War Room او به منبعی کلیدی برای درک دیدگاههای ترامپ تبدیل شده است، اخیراً اعلام کرد که رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه، «یکی از خطرناکترین رهبران جهان» است و قصد دارد «امپراتوری عثمانی را احیا کند.»
ترامپ خود نیز سقوط دولت اسد در سوریه را صرفاً یک «تصرف غیردوستانه» توسط ترکیه توصیف کرده است. او خواهان خروج نیروهای آمریکایی از شمال شرق سوریه است.
بر اساس گزارش رویترز، اسرائیل به دولت ترامپ پیشنهاد کرده که یکی از راههای کاهش نفوذ ترکیه در سوریه، همکاری با روسیه است.
رابرت فورد، سفیر پیشین آمریکا در سوریه، در گفتوگو با میدل ایست آی گفت: «دونالد ترامپ میخواهد از سوریه خارج شود. میتوان تصور کرد که روسیه و اسرائیل برای محدود کردن نفوذ ترکیه همکاری کنند و ترامپ فقط بگوید: برایم مهم نیست. شما با ترکیه کنار بیایید.»
جمهوریخواهان سنتی در دولت ترامپ؛ نفوذ محدود بر سیاست روسیه
ترامپ برای سمتهای کلیدی، جمهوریخواهانی را انتخاب کرده که بهطور سنتی مواضعی ضدروسی دارند، از جمله مارکو روبیو بهعنوان وزیر خارجه و مایک والتز بهعنوان مشاور امنیت ملی. بااینحال، دیپلماتهای باسابقه و مقامات دفاعی آمریکا میگویند که نفوذ آنها بر سیاست خارجی محدود است.
بهعنوان نمونه، وقتی ماه گذشته معاون رئیسجمهور، جیدی ونس، در کاخ سفید رئیسجمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی را به چالش کشید، روبیو سکوت کرد. در مقابل، استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ برای خاورمیانه، بهجای آنها با ولادیمیر پوتین در روسیه دیدار کرد و تقریباً سه ساعت با او گفتوگو داشت.
نکته مهم این است که افراد تصمیمگیرنده درباره انتصابات دولت ترامپ، افرادی با مواضع ضدروسی سرسخت نیستند، بلکه کسانی هستند که معتقدند آمریکا باید با مسکو تعامل کند.
مایک فلین؛ پلی برای ورود به کاخ سفید
برخی از مقامات که به دنبال دستیابی به جایگاهی در کاخ سفید هستند، به مایک فلین، مشاور سابق امنیت ملی ترامپ، نزدیک شدهاند. فلین در دولت اول ترامپ به دلیل گفتگوهایش با مقامات روسیه از سمت خود برکنار شد. اما ترامپ گفته که «حدود ۱۰ سمت مختلف» در دولت جدیدش به فلین پیشنهاد داده است.
آیا روسیه میتواند میانجی یک توافق آمریکا-ایران شود؟
ترامپ روابط خود با روسیه را به خاطر خاورمیانه احیا نکرده؛ او به دنبال آتشبس در اوکراین است. بااینحال، مسکو تلاش میکند تا در برخی حوزههای منطقهای، کاخ سفید را به تعامل بکشاند.
روز چهارشنبه، کرملین اعلام کرد که مذاکرات آینده بین روسیه و آمریکا شامل بحثهایی درباره برنامه هستهای ایران خواهد بود. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، به طور غیرمستقیم گزارشی را تأیید کرد که نشان میدهد روسیه پیشنهاد داده تا میان ایران و دولت ترامپ میانجیگری کند.
ترامپ بهدنبال توافق دیپلماتیک با ایران است
ترامپ میگوید که خواهان یک توافق دیپلماتیک با ایران بر سر برنامه هستهای این کشور است. روز جمعه، او اعلام کرد که نامهای به آیتالله علی خامنهای، رهبر ایران، ارسال کرده و خواستار مذاکره شده است.
امتیازات اوباما به روسیه در توافق هستهای ۲۰۱۵
دولت اوباما، که تلاش داشت روابط خود با روسیه را بازتنظیم کند، در مذاکرات هستهای ۲۰۱۵ به شدت بر کرملین تکیه کرد.
آنا بورشچفسکایا، کارشناس روسیه در اندیشکده واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، به میدل ایست آی گفت: اوباما امتیازات زیادی به روسیه داد تا در توافق هستهای ۲۰۱۵ میانجیگری کند.
او افزود که در عمل، «روسیه نقش وکیل ایران را ایفا کرد و نگرانیهای آمریکا درباره گسترش برنامه هستهای ایران را کماهمیت جلوه داد.»
در واقع، روسیه پس از امضای توافق نقشی کلیدی ایفا کرد؛ ایران مازاد اورانیوم غنیشده خود را به روسیه منتقل کرد تا نتواند از آن برای ساخت سلاح هستهای استفاده کند. در مقابل، روسیه از نظر اقتصادی سود برد و توافقی برای ساخت یک نیروگاه هستهای در ایران امضا کرد.
محدودیت نقش روسیه در مذاکرات هستهای ایران
رابرت فورد هشدار داده که نقش روسیه در مذاکرات هستهای ممکن است برای آمریکا محدود باشد. او یادآور شد که حتی در دوران اوباما، واشنگتن در مقطعی مسکو و قدرتهای اروپایی را کنار گذاشت و مستقیماً با ایران مذاکره کرد.
او گفت: کری مستقیماً با ظریف ملاقات میکرد و سپس اروپاییها را در جریان میگذاشت. تصور نمیکنم که آمریکا یا ایران بخواهند به روسیه متکی باشند. این یک مسئله مرگ و زندگی برای تهران است.
چاس فریمن: نزدیکی آمریکا و روسیه بعید است
چاس فریمن درباره یک آشتی بزرگ میان آمریکا و روسیه تردید دارد. او گفت: تحولات بهطرز غیرقابل پیشبینیای در حال تغییر هستند. مثل یک کالیدوسکوپ است؛ وقتی دو طرف را به هم میکوبید، هیچکس نمیداند که چه الگویی شکل خواهد گرفت.
بااینحال، او معتقد است که در خاورمیانه، آنچه محتملتر است، نه «همکاری فعال»، بلکه «سکوت آمریکا» خواهد بود.
رقابت برای سرمایههای خلیج فارس
اگر جنگ اوکراین پایان یابد و ترامپ تحریمهای روسیه را لغو کند، این میتواند بر فعالیتهای اقتصادی برخی از کشورهای خلیج فارس تأثیر بگذارد.
امارات متحده عربی و روسیه پیش از تحریمهای دولت بایدن در حال گسترش روابط خود بودند. اما پس از اعمال تحریمها، امارات به مرکزی برای صادرات مجدد کالاهای تحریمشده به روسیه تبدیل شد.
در صورت بهبود روابط آمریکا و روسیه، اقتصاد کشورهای خلیج فارس، که تا حدی از تحریمهای غرب علیه مسکو سود بردهاند، ممکن است با چالشهایی روبهرو شود.
تأثیر لغو تحریمها بر روابط روسیه و امارات
اگر ترامپ تحریمهای روسیه را لغو کند، مسکو دیگر نیازی به پرداخت هزینه به واسطههای اماراتی نخواهد داشت و میتواند مستقیماً از ایالات متحده خرید کند.
آنا بورشچفسکایا میگوید که روسیه ممکن است به دنبال جبران زمین از دسترفته در فروش تسلیحات به کشورهای خلیج فارس باشد، بهویژه اگر تحریمها برداشته شوند.
حتی در زمان جنگ، کشورهای عربی خلیج فارس مذاکراتی با روسیه درباره خرید تسلیحات داشتند. در سالهای اخیر، تولیدکنندگان اسلحه روسیه در کنار آمریکا محصولات خود را در نمایشگاههای تسلیحاتی امارات به نمایش گذاشتهاند.
مزیت آمریکا در رقابت با روسیه در خلیج فارس
مقامات آمریکایی که با میدل ایست آی گفتوگو کردهاند، معتقدند که برتری آمریکا در خلیج فارسِ غنی از نفت، رقابت را برای روسیه دشوار میکند.
کشورهایی مانند قطر، امارات و عربستان سعودی وابستگی عمیقی به سامانههای دفاع هوایی آمریکا، از جمله پاتریوت و تاد دارند. این موضوع، فروش تجهیزات نظامی روسیه به این کشورها را چالشبرانگیز میکند.
درعینحال، امارات همکاری خود با آمریکا را در حوزههای فناوری پیشرفته، از جمله هوش مصنوعی، که روسیه در آن ضعف دارد، افزایش داده است.
ترامپ، اروپا را تحریک میکند، اما به دنبال نفوذ در خلیج فارس است
درحالیکه ترامپ روابط پرتنشی با اروپا دارد، او روابط خود با کشورهای خلیج فارس را تقویت میکند.
روز جمعه، ترامپ اعلام کرد که اولین سفر خارجیاش بهعنوان رئیسجمهور به عربستان سعودی خواهد بود، پس از آنکه ریاض موافقت کرد طی چهار سال، ۱ تریلیون دلار در شرکتهای آمریکایی سرمایهگذاری کند.
ترامپ گفت: آنها با این کار موافقت کردهاند، پس من به آنجا خواهم رفت... احتمالاً در یک ماه و نیم آینده.
سایت تابناک از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.