دانشگاه گذرگاه بهتری از فرهنگستان برای واژه‌گزینی نیست؟

با توجه به آنکه دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها، دروازه ورود بسیاری از این واژه‌ها هستند، عملاً نخستین مواجهه بخش وسیعی از کاربران ایرانی با این واژه‌ها، ترجمه‌شان خواهد بود که در محیط‌های علمی ایران به عنوان معادل در نظر گرفته شده و در نهایت فرهنگستان زبان و ادب فارسی در مقام دیده‌بان و دروازه‌بان، این واژگان را به عنوان معادل در ساختار رسمی نیز قرار داده است.
کد خبر: ۱۰۷۱۳۲۹
|
۲۸ شهريور ۱۴۰۰ - ۱۴:۵۷ 19 September 2021
|
10078 بازدید
|

دانشگاه گذرگاه کارآمدتری از فرهنگستان برای واژه‌گزینی نیست؟کوشش برای پاسداری از زبان فارسی از طریق فرهنگستان زبان و ادب فارسی در شرایطی برای بیش از نود سال در جریان است که با شتاب گرفتن توسعه علم و واژه سازی پرتعداد روزانه، مکانیزم کنونی کارکرد پیشین را برای واژه گزینی موثر و فراگیر ندارد و همین مساله، اهمیت در نظر گرفتن سازوکارهای تازه برای تداوم حفاظت از ادبیات فارسی را مشهود می‌سازد.

به گزارش «نابناک»؛ فرهنگستان ایران از ۲۹ اردیبهشت ۱۳۱۴ برای اصلاح زبان و خط فارسی پایه گذاری شد و سپس فرهنگستان دوم از ۱۳۴۷ با عنوان فرهنگستان زبان ایران این مسیر را ادامه داد و در نهایت فرهنگستان سوم با نام فرهنگستان زبان و ادب فارسی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و سال ۱۳۶۹ فعال شد و تاکنون با هدف حفظ زبان و ادبیات فارسی و حفظ قلمرو این زبان با توسعه واژگانی و مناسب سازی قواعد با در نظر گرفتن ریشه‌های تاریخی و ملاحظات روزمره برپاست.

کوشش‌ها برای واژه گزینی به خصوص در دهه‌های نخست عمر فرهنگستان موثرتر بود، چون سرعت خلق واژه‌ها و گردش واژگان در افواه عمومی به مراتب کندتر از دوران معاصر بود و فرصت کافی برای خلق و رواج واژه‌ها پیش از جاافتادن‌شان فراهم باشد. اکنون، اما این روش کارکرد موثری ندارد و علی رغم کوشش‌های فرهنگستان ادب و زبان فارسی، سرعت خلق واژگان به ویژه واژگان انگلیسی و ورود آن‌ها به زبان فارسی، آنچنان بالاست که فرصت کافی برای خلق واژه جایگزین را ـ پیش از آنکه واژه‌ها مذکور در فضای ایران جا بیفتد ـ نمی‌دهد.

دانشگاه گذرگاه کارآمدتری از فرهنگستان برای واژه‌گزینی نیست؟

بر اساس برخی برآوردها، فقط در زبان انگلیسی روزانه دو کلمه جدید خلق می‌شود و این دو کلمه به جز کلمات و عباراتی است که از دیگر زبان‌های خارجی وارد زبان فارسی می‌شوند. بزرگ‌ترین منشاء ورود کلمات انگلیسی کالاهای مصرفی است اما حتی واژگان این کالاها نیز قبل از عبور از دروازه گمرک کشورها، در جای دیگری ثبت می‌شود: مراکز علمی. دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها منشاء اصلی بخش عمده واژگان تازه‌ای است که در این عصر خلق می‌شوند و با توجه به سرعت بالای رشد علم، شمار واژگان تازه نیز پرتعداد است.

یک روش این است که فرهنگستان همچون اورژانس تغییر وضعیت دهد و روزانه هزاران منابع را بررسی و تازه‌ترین واژه‌ها را شناسایی و در لحظه واژه گزینی کند. این روش هم بودجه بسیار کلانی را می‌طلبد و هم نیازمند منابع انسانی فراوانی است. با این حال نکته مهم‌تر این است واژه‌های خلق شده در این بستر -با وجود برخی از شماری کارگروه تخصصی- لزوماً کارآمدی لازم را نخواهد داشت و فراگیر نخواهد شد، چون لزوماً از دل فضای مرتبط درنیامده است. این فرآیند محدود به ایران نیست و در برخی کشورها از جمله فرانسه نیز شیوه مشابهی در جریان است که به قدر کفایت موثر واقع نشده است.

از این منظر شاید بتوان راه دیگری در پیش گرفت و آن هم سپردن واژه گزینی به نهادهای دانشگاهی است. در این شیوه همه دانشجویان و اساتید باید یکی از دروس عمومی که مطالعه می‌کنند، واژه گزینی باشد. بدین ترتیب از دانشجویان خواسته می‌شود همه مقالاتی که در محیط دانشگاه یا پژوهشگاه ترجمه و تنظیم می‌کنند، با خلق واژه‌های فارسی به جای واژه‌های انگلیسی یا فرانسه همراه باشد. سپس از میان واژگان خلق شده، فرهنگستان بهترین و مصلح ترین واژگان جایگزین را به عنوان واژه برتر و مناسب تایید و ترویج نماید.

با توجه به آنکه دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها دروازه ورود بسیاری از این واژه‌ها هستند، عملاً نخستین مواجهه بخش وسیعی از کاربران ایرانی با این واژه‌ها، ترجمه‌شان خواهد بود که در محیط‌های علمی ایران به عنوان معادل در نظر گرفته شده و در نهایت فرهنگستان زبان و ادب فارسی در مقام دیده‌بان و دروازه‌بان، این واژگان را به عنوان معادل در ساختار رسمی نیز قرار داده است. آیا این ایده که سرعت جایگزینی واژه فارسی با واژه‌های انگلیسی را به شدت افزایش خواهد داد، ارزیابی و اجرایی خواهد شد؟

اشتراک گذاری
تور پاییز ۱۴۰۳ صفحه خبر
بلیط هواپیما
برچسب ها
مطالب مرتبط
نظرات بینندگان
غیر قابل انتشار: ۵
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۲۴
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۵:۱۲ - ۱۴۰۰/۰۶/۲۸
مدیریت هوش می خواهد نه مدرک. مدرکی معتبر است که بیانگر میزان هوش باشد.
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۸:۳۹ - ۱۴۰۰/۰۶/۲۸
این واژه ساختن ها مثل تولید پراید شده اگه واژه سازی نشود همون واژه اصلی رو مث بقیه دنیا بکار ببریم با دنیا هماهنگ میشیم وقتی برای هر واژه معادلسازی بشه باید هم بچه هامون و هم خودمون دوباره بشینیم اینا رو حفظ کنیم ببینیم ترجمه چی هست این. مثلا ما الان همه مون می دونیم تلوزیون یعنی چی ولی اگه اونموقع اسمشو مثلا میزاشتن دیدنیو باید الان دانش آموز ما دانشجوی ما میرفت ببینه دنیا به دیدنیو چی میگن. یعنی این واژه سازی ها دو دور پیچوندن لقمه دور سر هست
ناشناس
| Japan |
۲۰:۳۳ - ۱۴۰۰/۰۶/۲۸
فرهنگستان فارسی
توهین به بیش از نصف کشور است
هومن
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۵:۲۱ - ۱۴۰۰/۰۶/۲۸
به نظر من اساتید علوم تجربی و یا انسانی می توانند با فرهنگستان همکاری کنند و نظرشان مهم باشه نه اینکه دانشگاه کارش باشه واژهسازی به هر حال واژه سازی کار یک استاد ادبیات فارسی می باشد که اشراف به زبان فارسی قدیم و میانه و جدید و همچنین زبان عربی باشد و فنون ادبی و صنایع ادبی را آگاه باشد تا به زبان هم آسیب وارد نشود و هم کلمه و بار معنای را برساند و هم از ارزش ادبی آن کم نشود .
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۵:۳۴ - ۱۴۰۰/۰۶/۲۸
واژه ی " کش لقمه " از کدام دانشگاه وارد ایران شد و الان در کدام کتب دانشگاهی تدریس میشود ؟
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۲۱:۵۶ - ۱۴۰۰/۰۶/۲۸
امثال شما عادت دارید یک یا دو واژه را برای مسخره کردن انتخاب کنید و صدها واژه ساخته شده در فرهنگستان راکه امروزه در کتاب ها به کار می روند نادیده بگیرید. امروزه واژگانی مانند گسل، جلبک، بزهدیده شناسی، آبرفت، یاخته، گرده افشانی و .... به سادگی به کار گرفته می شوند و همه توسط فرهنگستان ایجاد شده اند.
آریو
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۵:۳۵ - ۱۴۰۰/۰۶/۲۸
مشکل محل انجام کار نیست.
مشکل سواد و تخصص انجام دهنده است.
با تغییر محل هم درست نمی شود.
بیاد زحمات بزرگانی همچون فردوسی ، دهخدا ،...
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۶:۲۳ - ۱۴۰۰/۰۶/۲۸
یکی از واژه های نادرستی که جایگزین شده "رزمایش" به جای "مانور" است.
رزمایش ریشه در رزم و جنگ دارد یعنی جنگ آزمایشی درحالیکه مانور فقط مربوط به جنگ نیست.
بنابراین کاربرد رزمایش برای اموری مثل کمک های مومنانه یا امور غیرنظامی واقعا مسخره است.
جالب است که همه هم استفاده می کنند و اعتراضی ندارند و تازه افتخار هم می کنند که بله واه ایرانی به کارمی بریم.

وقتی کسانی که تخصص ادبیات دارند و قرار است در این موارد تصمیم بگیرند این حداقل ها را در نظر نمی گیرند، چه انتظاری از این ساختار می توان داشت؟
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۷:۱۰ - ۱۴۰۰/۰۶/۲۸
با زبان فارسی با این وضعیت معادل سازی هیچ علمی را نمیتوان به دانشجویان آموزش داد
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۷:۲۲ - ۱۴۰۰/۰۶/۲۸
بحث این نیست که دانشگاه کلمات و جایگزین های بهتری پیدا میکنه یا نه. اگه دانشگاه متولی لغات جایگزین بشه، اون بودجه میلیاردی که هرسال به فرهنگستان میدن رو چجوری بگیرن؟ کل مساله سر اون پوله هست
خویی
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۷:۳۰ - ۱۴۰۰/۰۶/۲۸
مهم خود فرهنگ جامعه است که به قهقرا رفته است نه کلمات ونوشته ها
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۷:۵۹ - ۱۴۰۰/۰۶/۲۸
من که عین آدم با همون تعریف معقول بین المللی یاد میگیرم
ناشناس
|
Malaysia
|
۱۸:۳۵ - ۱۴۰۰/۰۶/۲۸
الان ما هزاران دانشگاه داریم و یک فرهنگستان! الان حریف یکعدد فرهنگستان نمی شویم، اونوقت چطور قراره هردانشگاهی که واژه ای تولید کرد با بقیه منافات نداشته باشه؟! یا هر واژه ای صدتا معادل نداشته باشه؟ اگر تقسیم کارهم بشه و هر دانشگاهی هم یک گروه از واژه ها را بدهد، میشود لحاف 40 تکه (درواقع 1000 تکه)؛ هر سری واژه براساس قوانین من درآوری یک دانشگاه (یا حتی یک استاد در یک دانشگاه؛ که می تونه سبکش با استاد دیگر همان دانشگاه متفاوت باشد!!) ساخته می شود. البته اگر منظور واژه های تخصصی باشد، که آنرا می تواند کمیسیونهای تخصصی فرهنگستان بدهد که اعضایش ممکنه در دانشگاهها باشند، ولی اعتبارشان بهمان تعداد محدود عضو کمیسیون تخصصی فرهنگستان است. درمورد واژه های عمومی هم که ابدا این روشها قابل قبول نیست و باید متمرکز باشد.
چطور اینجور پیشنهادها اصلا به فکر کسی می رسد که اینجا مطرح کرده است؟؟؟
برچسب منتخب
# مهاجران افغان # حمله ایران به اسرائیل # قیمت دلار # سوریه # دمشق # الجولانی
الی گشت
قیمت امروز آهن آلات
نظرسنجی
تحولات اخیر سوریه و سقوط بشار اسد چه پیامدهایی دارد؟