آغاز آهسته گام دوم ایران و تکاپوی اروپا، پیشنهاد مکرون به روحانی چه بود؟، آمریکا به ۱+۴ اضافه میشود؟، راز و رمز چراغ های سبز امارات، پرستاران زیر تیغ پزشکان، واقعیت کاخ سفید در ایمیلهای لو رفته سفیر انگلیس، بازگشت لاریجانی به جبهه اصولگرایی!، دود ناکارآمدی ناوگان شهری در چشم مردم، ساز وحدت اصولگرایان کوک میشود؟ و سهراهی اصلاحات از مواردی است که موضوع گزارشهای خبری و تحلیلی روزنامههای امروز شده است.
به گزارش «تابناک»؛ روزنامههای امروز دوشنبه هفدهم تیرماه در حالی بر روی پیشخوان مطبوعات قرار گرفت که با رسیدن پایان ضرب الاجل ۶۰ روزه ایران و آغاز گام دوم ایران در داخل برجام با عناوین محتلفی در صفحات نخست روزنامههای امروز برجسته شده است. روزنامه ایران گزارشی با تیتر گام دوم، داخل برجام از فرآیند غنی سازی بالای ۳/۶۷ درصد خبر داد و روزنامه کیهان با تیتر کاهش میلیمتری تعهدات پاسخ لگد اروپا به جنازه برجام نیست به این موضوع واکنش نشان داد. روزنامههای جوان و وطن امروز با تیترهای درشت آغاز غنیسازی بدون محدودیت و آغاز آهسته گام دوم این موضوع را برجسته کردند. آفتاب یزد نیز برای بازتاب این خبر عنوان گام دوم ایران، تکاپوی اروپا را برگزیده است.
روزنامه ابتکار نیز با چاپ تصویری از عراقچی در نشست خبری روز گذشته سخنگوی دولت، عبارت توپ برجام در زمین ۱+۴ را به عنوان تیتر برگزید.
در ادامه تعدادی از یادداشتها و سرمقالههای منتشره در روزنامههای امروز که اغلب به موضوع داغ روز یعنی آغاز گام دوم ایران در برجام پرداخته اند مرور میکنیم؛
سه آمار غیرمنتظره اقتصادی
روزنامه خراسان در گزارشی با عنوان سه آمار غیرمنتظره اقتصادی ضمن مطرح کردن این پرسش که گزارش مرکز آمار از وضعیت اقتصادی زمستان ۹۷ چند نشانه مثبت غیرمنتظره را نشان میدهد، این سه اتفاق چیست، نوشت: مرکز آمار ایران گزارشی مفصل از وضعیت اقتصاد ایران در سال ۹۷ منتشر کرد که در آن رشد برخی بخشهای اقتصاد ایران با وجود رشد منفی ۴.۹ درصدی اقتصاد ایران در سال گذشته و رشد منفی ۸.۴ درصدی در زمستان سال گذشته، جالب توجه است. مروری بر این رشدهای جالب توجه و غیر منتظره با وجود شرایط رکودی اقتصاد ایران خالی از لطف نیست.
گزارش مرکز آمار در بخش ساختمان قابل توجه است. در حالی در اوج بحران ارزی کشور، تعداد پروانههای ساختمانی صادر شده برای بخش خصوصی در نقاط شهری کشور نسبت به زمستان ۹۶، ۲۱.۴ درصد افزایش یافته که مساحت زیربنای این پروانهها رشد ۲۹.۸ درصدی را نشان میدهد. این به معنای روی آوردن بخش خصوصی به احداث واحدهای بزرگ متراژ است. به نظر میرسد رشد نرخ ارز و ایجاد چشم انداز بسیار مثبت بخش ساختمان اقبال سرمایه گذاران به این بخش را رقم زده و موجب افزایش تقاضای احداث ساختمان شده است.
دادههای این گزارش ذیل بخشی با موضوع بررسی اجزای محصول ناخالص داخلی، نشان میدهد که در زمستان ۹۷ و در حالی که در بین ۱۳ بخش اقتصادی، بیشترین رشد ارزش افزوده منفی بود، بخشهای ماهیگیری توانست با رشد ۱۶.۱ درصدی، پدیده این فصل به شمار رود. پس از این بخش، «اداره امور عمومی و خدمات شهری، آموزش، فعالیتهای مربوط به سلامت انسان و مددکاری اجتماعی» با رشد ۶ درصدی شگفتی ساز شد و دیگر خدمات، حمل و نقل و انبارداری و تامین آب، برق و گاز در ردههای بعدی با رشد مثبت قرار گرفتند.
در بخش صنعت نیز آمارهای قابل تاملی در این گزارش دیده میشود که میتواند حاکی از اقبال و امید فعالان اقتصادی به آینده باشد. در زمستان گذشته، تعداد جواز تاسیس، پروانه بهره برداری ایجادی و پروانه بهره برداری توسعه ای، همگی با رشد مثبت ۱۲.۴، ۲.۷ و ۲۰.۲ درصدی نسبت به زمستان سال ۹۶ روبه رو بوده است. هر چند سرمایه و اشتغال پیش بینی شده در این پروانه و جوازها، گاهی افت نسبت به پروانههای سال قبل را نشان میدهد. این آمارها در بخش مجوز صنفی صادر شده نیز، حاکی از رشد تعداد مجوزهای صادر شده در هر سه بخش تولید، توزیع و خدماتی هستند.
آیا اروپاییها درباره برجام به بنبست رسیده اند؟
رحمان قهرمانپور، کارشناس مسائل استراتژیک طی یادداشتی در روزنامه ایران با عنوان بنبست اروپایی درباره فرصت ۶۰ روزه جدید ایران برای عملی کردن وعدههای اروپایی در رابطه با ادامه برجام نوشت: مهمترین برنامه اروپا طراحی و اجرای سازوکار موسوم به «اینستکس» بود که بر پایه آن مقرر شد ابتدا در زمره کالاهای غذایی و پزشکی که مشمول معافیت از تحریمها میشود، فعالیت کند و سپس تعاملات مالی در قالب این سامانه مالی به سایر حوزهها از جمله فروش نفت ایران و بازگشت درآمد حاصل از آن بهصورت نقد یا کالاهای اساسی مورد نیاز تسری پیدا کند. اینجا همان پاشنه آشیل اینستکس به شمار میآید یعنی به نظر میرسد اینستکس کاملاً به یکسری کالاهای اولیه محدود شده است و ایران خواهان برداشتن این قید است.
از این روی ایران در پایان ۶۰ روز نخست فرصت خود به اروپا به این نتیجه رسید که گام ابتدایی کافی و مؤثر نبوده است و برداشتن گام دوم و تمدید فرصت ضروری بهنظر میرسد. انتظار میرود اروپا در گام بعدی اعلام کند اینستکس علاوه بر کالاهای معاف شده میتواند روند فروش سایر کالاها و به طور مشخص نفت را نیز مهیا کند، اما تاکنون جوابی به این مسأله نداده است. به نظر میرسد جواب اروپا در این مورد منفی است بنابراین راه نجات برجام از نظر اروپا از مسیر اینستکس نمیگذرد. اروپا در چنین شرایطی خواهان گفتگو با ایران شده است و این در حالی است که جمهوری اسلامی به این نتیجه رسیده که به اندازه کافی مذاکره کرده و «اینستکس» حاصل شده است و اروپا باید در همین چارچوب کمک کند تا ایران بتواند نفت خود را بفروشد و پول آن را به کشور بازگرداند؛ بنابراین کشورهای اروپایی طرف برجام در اینجا به یک بنبست رسیدهاند این در حالی است که پیش از شکلگیری چنین فضایی، ایران دچار یک بنبست سیاسی شده بود که این بنبست با ماجرای سرنگون کردن پهپاد امریکایی شکسته شد.
ایران در خلال ماجرای پهپاد امریکایی قدرت بازدارندگی خود را با دو شاخص نشان داد؛ یعنی نشان داد هم میتواند پیام قاطع بفرستد و هم از منظر نظامی اثبات کند قابلیت اجرای پیام خود را دارد. از سوی دیگر ایران با متوقف کردن بخشی از تعهدات هستهای خود از جمله عبور از سطح مجاز برای غنیسازی اورانیوم که در برجام تعیین شده است، از وضعیتی که طرف مقابل برای ما ایجاد کرده بود، خارج شد و توپ را در زمین امریکا و اروپا انداخت. در همین حال ایران در زمینه تنشهای نظامی و غیر برجامی بیشتر با امریکا رو به رو است و مواجههای با هیچ یک از کشورهای اروپایی ندارد البته اقدام اخیر انگلیس و ورود این کشور به موضوع متوقف کردن نفتکش ایرانی ممکن است محاسبات منطقهای ایران را تغییر داده و دامنه آن به زمین برجام هم کشیده شود.
اینک از اروپا انتظار میرود اعلام کند قادر به تأمین چه میزان از خواستههای تهران است. واضح است انجام مذاکرات سیاسی در سطح وزرای خارجه ایران و ۱+۴ یا پیگیری طرح بازگشت امریکا به برجام باید در نهایت حول یک گزاره مشترک در دستور کار قرار گیرد و آن رفع کلیه تحریمهای امریکا علیه ایران و مسیر هموار کردن تبادلات مالی جمهوری اسلامی با جامعه بینالملل است.
امریکا و اروپا چه واکنشی نسبت به کاهش تعهدات برجامی خواهند داشت؟
غلامرضا صادقیان، سردبیر روزنامه جوان در بخشی از سرمقاله امروز این روزنامه با عنوان صبح روشن بدون محدودیت! نوشت: اگر دولت ایران در همان روزهایی که ترامپ پیدر پی میگفت: بهزودی از برجام خارج خواهد شد، در یک بیانیه رسمی با هدف بازدارندگی اعلام میکرد که «خروج امریکا از برجام دقیقاً و تماماً به معنای خروج ایران از برجام است» شرایط به گونه دیگری رقم میخورد، اما قضیه درست برعکس شد و رئیسجمهور ایران همان زمانها روزی نبود که اعلام نکند ایران حتی در صورت خروج امریکا از برجام، این معاهده را ترک نخواهد کرد و با طرفهای دیگر به آن ادامه خواهد داد و حتی در جملاتی عجیب گفت: امریکا مزاحمی بود که همیشه مزاحمت ایجاد میکرد و حالا این مزاحم رفته، چه بهتر!
حالا اروپاییها هم به نوعی مزاحم و دردسر ساز شدهاند. از فرانسه گرفته که پیامهای تهدید آمیز میدهد تا آلمان که وزیر خارجه اش در تهران، تهدید میکند تا انگلیس که نفتکش توقیف میکند و مدعی میشود که اگر ایران از برجام خارج شد (یعنی همین کاهش تعهدات در چارچوب برجام) انگلیس نیز خارج میشود. با این حساب دولت و رئیسجمهور ایران که دیگر نمیتوانند با همان منطق قبلی بگویند اگر این مزاحمها نیز خارج شدند ما به برجام بدون همه مزاحمها ادامه میدهیم، چاره را در کاهش تعهدات برجامی دیدهاند، هرچند که همچنان در مدح برجام قصیده هم میسرایند!
اما برای درک موقعیت برترایران به شرطی که خروج امریکا از برجام را مساوق و ملازم خروج ایران اعلام میکرد، باید دید امریکا و اروپا چه واکنشی نسبت به همین کاهش تعهدات برجامی نشان میدهند. اکنون روزی نیست که رئیسجمهور امریکا با جملاتی به ظاهر تهدید آمیز ایران را به خاطر کاهش تعهدات برجام خطاب قرار ندهد. تناقض موجود در این تهدیدات همه جهان را به تعجب و تمسخر واداشته است. اینکه چطور امریکا از یک معاهده خارج میشود، اما خروج طرف مقابل را نمیپذیرد! همین پارادوکس به لحاظ منطقی بهترین گواه آن است که امریکا خروج از برجام را با ریسک انجام داده است و انتظار خروج ایران را به خاطر قطعیتی که در سخنان دولتمردان ایرانی میدید، نمیداد و حالا برای مواجهه با شرایط جدید آماده نیست.
ترامپ انتظار داشت ایران خیلی سریع دست هایش را به نشانه تسلیم در برابر تحریمها بالا ببرد و حالا هر روز که به آغاز کارزار تبلیغاتی انتخابات نزدیک میشود، فشار روانی به روی ترامپ بیشتر میشود، زیرا در این موردی که هر روز برای آن نظر میدهد، دستاوردی نداشته است و رقبا این شکست را بر سرش خواهند کوبید.
رهبر انقلاب چندی پیش همین مقدار کاهش تعهد برجامی را برای مقطع کنونی کافی دانستند و بیشتر شدن آن را به مقتضیات زمانی محول کردند. بهترین مواجهه با امریکا و اروپا نیز همین است که بدانند ما نه آن قدر دستپاچه و عجولیم که از روزهای آینده و اثرگذاری تحریمها بیمناک شده باشیم و نه تضمین «ماندن در برجام تحت هر شرایطی» به کسی خواهیم داد. حالا ورق برگشته و فشار از سوی ایران است. هذیان گویی ترامپ و رهبران تروئیکای اروپایی و انفعال اروپا در تصمیمگیری مقابل اقدامات ایران نیز نشان از تصمیم درست ایران دارد. ترامپ این روزها فقط میگوید «خواهیم دید چه خواهد شد.» بله خواهیم دید چه خواهد شد!