بورس و ارز قربانی تناقض‌های سیاست‌گذاری/ آیا ناگفته‌های ظریف برگ‌های برنده اوست؟ / آخرین مانع‌تراشی‌های ترامپ در مسیر بایدن

به گزارش «تابناک»؛ روزنامه‌های امروز سه شنبه سی ام دی ماه در حالی چاپ و منتشر شد که ریزش ادامه دار شاخص کل بورس و نوسانات شدید در بازار ارز و طلا از یک سو و چهارمین سالگرد حادثه پلاسکو و واکنش‌ها به اظهارات ظریف در مصاحبه با همدلی در کنار آخرین گمانه زنی‌ها درباره حضور شخصیت‌های سیاسی در انتخابات ۱۴۰۰ از سوی دیگر در صفحات نخست روزنامه‌های امروز برجسته شده است.

در ادامه تعدادی از یادداشت‌ها و سرمقاله‌های منتشره در روزنامه‌های امروز را مرور می‌کنیم؛

بورس و ارز قربانی تناقض‌های سیاست‌گذاری

مهدی حسن زاده در یادداشت روز روزنامه خراسان با عنوان بورس و ارز قربانی تناقض‌های سیاست‌گذاری نوشت: استفاده از ادبیاتی که القای بیمه کردن بورس توسط دولت را می‌داد و عرضه سهام دولتی مثل دارایکم و پالایشی یکم این برداشت را مطرح می‌کرد که دولت از بورس حمایت می‌کند و اجازه ریزش شاخص را نمی‌دهد، اما زمانی که جرقه ریزش بازار زده شد، بازار حدود هفت هزار هزار میلیارد تومانی (هفت میلیون میلیارد تومانی) با دخالت حقوقی‌ها و خرید چند هزار میلیارد تومانی سهام توسط آن‌ها قابل مهار نبود و چنین ریزشی رقم خورد. اکنون بحث بر سر این است که در دو راهی دلار ارزان و همزمان ریزش بورس و دلار گران و حفظ وضعیت فعلی بورس و رشد تدریجی آن چه باید کرد؟

دقیقا بحث بر سر این است که حمایت از رشد شتابان بورس در ماه‌های نخست سال با هر انگیزه‌ای از جمله جبران کسری بودجه، باید با این ملاحظه همراه می‌شد که بخش قابل توجهی از این رشد معلول جهش نرخ ارز است و اگر ورق بازار ارز برگردد نمی‌توان بورس را صعودی نگه داشت. این یک گزاره اثبات شده در اقتصاد ایران است که شاخص کل بورس به میزان قابل توجهی به طور مستقیم و غیرمستقیم، تحت تاثیر رشد نرخ ارز است و در صورت افت نرخ ارز نیز، بورس با ریزش مواجه می‌شود. وقتی چنین واقعیت تاریخی تکرار شده‌ای در اقتصاد ایران وجود دارد و مشخص است که دلار بالای ۳۰ هزار تومان به دلایل سیاسی و اقتصادی پابرجا نیست و از آن مهم تر، رئیس جمهور به امید گشایش منابع بلوکه شده، وعده دلار ۱۵ تومانی را می‌دهد، ریزش شدید بورس هم گریزناپذیر است.

مهم‌ترین وظیفه دولت به عنوان متولی اجرایی کشور این است که در شرایط کلان اقتصادی بتواند شرایط نسبتا پیش بینی پذیری را برای سرمایه گذاری فراهم کند چرا که ثبات قیمت ارز چه بسا مهم‌تر از کاهش هیجانی باشد. وعده دلار ۱۵ و حتی ۱۲ هزار تومانی اگر تاریخ مصرف کوتاه مدت داشته باشد و پس از چند ماه مثلا به حدود ۱۸ تا ۲۰ هزار تومان بازگردد، خیلی بدتر از این است که برای یک دوره مثلا یک ساله نرخ ارز روی بازه‌ای در حد ۱۸ تا ۲۰ هزار تومان تثبیت شود. واقعیت این است که جهش‌های شدید و سقوط‌های بزرگ چه در نرخ ارز و چه در بورس هم به معیشت مردم بیشتر از همه چیز آسیب می‌زند و هم به سرمایه گذاری. اگر با وجود جهش نرخ ارز، سیاست گذار با استفاده از ابزار‌های قانونی، جلوی جهش شدید بورس را می‌گرفت و ورود نقدینگی به این بازار را کنترل می‌کرد و یک رشد تدریجی‌تر را رقم می‌زد، با چنین ریزش سنگینی مواجه نمی‌شدیم. اکنون نیز بر سر نرخ ارز و بورس همین مسئله رقم می‌خورد. زمانی که وعده دلار ۱۵ تومانی مطرح می‌شود باید بورس زیر یک میلیون واحد و زیان گسترده‌تر سهامداران، از جمله خریداران سهام دولتی پالایشی یکم و دارایکم را هم در نظر بگیریم. نگارنده به هیچ وجه مخالف کاهش نرخ ارز نیست بلکه بحث بر سر تناقض سیاست‌هایی است که مردم را آزار می‌دهد. سیاستی که بورس را با جهش نرخ ارز به عرش اعلا می‌برد و با افت نرخ ارز بر زمین می‌زند! شاید جهش نرخ ارز و افت امروز آن گریزناپذیر و بلکه بسیار خوب باشد و همه از رسیدن نرخ ارز به مثلا ۱۵ هزار تومان و حتی ۱۸ هزار تومان خوشحال هم بشویم، اما کاش روزی که بورس را با موتور نرخ ارز حرکت می‌دادید، فکر امروز را هم می‌کردید و با چنین تناقضی در سیاست گذاری، مردم را حیران نمی‌کردید. کاش ...!

آخرین مانع‌تراشی‌های ترامپ در مسیربایدن

امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل امریکا طی یادداشتی که در شماره امروز ایران چاپ شده است نوشت: کمتر از ۲۴ ساعت دیگر، دوره چهار ساله ریاست جمهوری دونالد ترامپ، چهل و پنجمین رئیس جمهوری امریکا به پایان می‌رسد و جو بایدن به عنوان چهل و ششمین رئیس جمهوری امریکا سوگند یاد می‌کند. بر‌ اساس متمم قانون اساسی امریکا، این جابه‌جایی قدرت رأس ساعت ۱۲ ظهر روز بیستم ژانویه با سوگند رئیس جمهوری جدید در برابر رئیس دیوان‌عالی فدرال و با حضور میهمانان عالی‌مقام برگزار می‌شود. با این حال، جدال بی‌سابقه انتخاباتی بر سر نتایج انتخابات ریاست جمهوری نوامبر ۲۰۲۰ موجب شده است، روند انتقال قدرت با اخلال مواجه شود. طی دو ماه پس از روز سوم نوامبر ۲۰۲۰ که در آن، جو بایدن توانست اکثریت آرای مردمی را در انتخاباتی پر هرج‌و‌مرج کسب کند، دونالد ترامپ به هر شیوه‌ای متوسل شد تا نتیجه انتخابات را تغییر دهد. وی ابتدا، شکایات فراوانی را در دادگاه‌ها مطرح کرد، سپس از ایالت‌ها خواست اعضای الکترال کالج را برای نادیده گرفتن نتایج آرای مردمی تحت فشار قرار دهند؛ آنگاه از معاون خود، مایک پنس خواست در نشست ششم ژانویه کنگره، مانع اعلام پیروزی رقیب شود و سرانجام هواداران خود را دعوت کرد تا با «حرکت به سمت کنگره» اجازه ندهند آنچه وی «دزدیده شدن انتخابات» می‌نامید، تحقق یابد. با این حال، هیچ کدام از این تلاش‌ها مؤثر واقع نشد و ترامپ نتوانست صندلی خود را در اتاق بیضی کاخ سفید حفظ کند.

اکنون ترامپ باید شاهد تحلیف جو بایدن باشد. با وجود این، ترامپ قصد دارد برخلاف اغلب رؤسای جمهوری پیش از خود، در مراسم تحلیف جانشین خود شرکت نکند. البته قانون، انتقال قدرت از یک رئیس جمهوری به رئیس جمهوری بعدی را به موافقت رئیس جمهوری قبلی مشروط نکرده است. اما بر اساس یک سنت دیرپا، رئیس جمهوری مستقر، رئیس جمهوری منتخب را مدتی قبل از انتقال قدرت، در کاخ سفید پذیرا می‌شود و به همراه همسرانشان، از کاخ سفید بازدید می‌کنند. همچنین سنتی در امریکا وجود دارد که رئیس جمهوری مستقر دقایقی پیش از ترک کاخ سفید برای شرکت در مراسم تحلیف رئیس جمهوری بعدی، یک نامه محبت‌آمیز برای جانشین خود می‌نویسد و روی میز کاخ ریاست جمهوری در اتاقی بیضی کاخ سفید می‌گذارد. در مقابل نیز رئیس جمهوری جدید پس از سوگند، به همراه رئیس جمهوری قبلی به کاخ سفید برمی گردد تا رئیس جمهوری قبلی را برای خروج از این بنا که حکم محل زندگی و کار رؤسای جمهوری امریکا را دارد، بدرقه کند. اما با تصمیم ترامپ برای شرکت نکردن در مراسم تحلیف بایدن، تقریباً تمامی این سنت قدیمی کنار گذاشته می‌شود. ترامپ نخستین رئیس جمهوری طی حدود ۱۸۰ سال اخیر است که قصد ندارد در مراسم تحلیف جانشین خویش شرکت کند. همچنین مشخص نیست که آیا ترامپ نامه محبت‌آمیز برای جانشین خود خواهد نوشت یا خیر. نکته مهم‌تر اینکه برخی از رسانه‌های امریکایی خبر داده‌اند که گویا ترامپ قصد ندارد در زمان ادای سوگند بایدن، کیف هسته‌ای حامل کد‌های مربوط به شلیک موشک‌های اتمی امریکا را به جانشین خود تحویل دهد و به نظر می‌رسد مقامات نظامی مسئول مجبور هستند کیف دیگری را برای بایدن مهیا کنند. با این حال، هیچ کدام از این مانع‌تراشی‌ها موجب نخواهد شد که ترامپ ظهر بیستم ژانویه ۲۰۲۱، هر کجا که باشد؛ چه در واشنگتن و چه احتمالاً در ویلای مجلل خود در فلوریدا، اختیارات و مسئولیت‌های ریاست جمهوری را از دست ندهد.

آیا ناگفته‌های ظریف برگ‌های برنده او است؟

سیدشهاب‌الدین طباطبایی طی یادداشتی در شماره امروز روزنامه شرق با عنوان ظریف و ناگفته‌های آن‌ بار‌های دیگر نوشت: وزیر امور خارجه در گفتگو با روزنامه همدلی گفته «آن‌باری» که استعفایم را اعلام کردم، به خاطر این بود که اعتقاد داشتم وزیر خارجه‌ای که در ملاقات یک رئیس کشور حضور نداشته باشد و این را به‌صورت علنی اعلام کنند، دیگر در هیچ‌جای دنیا به‌عنوان وزیر خارجه تحویلش نمی‌گیرند. او از «آن‌بار»‌ی نام می‌برد که استعفا را اعلام کرده، محمدجواد ظریف دیپلمات است، حرف‌هایش را پیش از گفتن می‌سنجد، بار معنایی آن‌ها را هم می‌داند. «آن‌بار» اعلام کردم، یعنی «بار یا بارها» یی هم بوده که اعلام نکرده‌ام؟ آن‌بار‌ها گلایه و انتقادش به چه کسی یا کسانی بوده؟ او در همین مصاحبه می‌گوید اگرنامه‌نگاری‌هایم منتشر شود، می‌بینید که گاه از برخی منتقدین هم تندتر انتقاد کرده‌ام.

معنای این جمله هم روشن است، او به کسی نامه می‌نویسد که منتقدین انتقاد‌های تندی به او می‌کنند و ظریف گاهی از آن‌ها هم تندتر انتقاد می‌کند. شاید انتقادش به ناهماهنگی‌هایی است که بار‌ها نه از بیرون دولت که در داخل دولت بر تلاش‌هایش سایه انداخته است. واقعیت‌هایی که او قول داده پس از پایان دولت بگوید. البته با یک جست‌وجوی ساده در حوزه اخبار مرتبط با سیاست خارجی ایران می‌شود یکی از «آن‌بار‌ها که به اعلام استعفا کشیده نشده» را یافت. ۳۰ تیر امسال وزارت خارجه روسیه از سفر ظریف به مسکو خبر می‌دهد. اول مرداد ظریف در گفتگو با ایرنا از صحبت امن تلفنی یک‌ساعته با پوتین می‌گوید.
۱۲شهریور لاوروف، وزیر خارجه روسیه در جمع استادان و دانشجویان دانشگاه روابط بین‌الملل مسکو از آمادگی کشورش برای میانجیگری بین ایران و آمریکا خبر می‌دهد.
۱۴شهریور رئیس‌دفتر رئیس‌جمهوری ایران در گفتگو با تسنیم میانجیگری روسیه برای انجام مذاکره بین ایران و آمریکا را رد می‌کند و می‌گوید ما با آمریکایی‌ها بنای مذاکره نداریم.
درست بعد از این مصاحبه برخی منابع خبری از عدم حضور وزیر امور خارجه در جلسات دولت خبر دادند....
غیبتی که گویا دو هفته ادامه پیدا می‌کند و بالاخره با پادرمیانی اعضای ارشد دولت ختم به خیر می‌شود.
محمدجواد ظریف به همدلی گفته بعد از پایان مسئولیتش واقعیات را خواهد گفت و نامه‌نگاری‌ها و انتقادات تندش درمورد سیاست خارجی را منتشر خواهد کرد. به نظر می‌رسد بتوان مخاطب این واقعیات و نامه‌نگاری‌ها و انتقاد‌های تند را جایی نزدیک وزیر، شاید در جلسات دولت پیدا کرد. او می‌داند اگر آن‌طور‌که خودش گفته بنایش بر نیامدن در انتخابات باشد، گفتن این واقعیات قبل از اتمام مسئولیتش برگ‌های برنده زیادی برای رقبای دولت خواهد داشت، اگر در دقیقه ۹۰ تصمیم به آمدن بگیرد، آن‌وقت ممکن است قبل از پایان دولت از آن واقعیات و از آن بار یا بار‌ها رونمایی کند.