نگاه شما: محرم و عاشورا در هند

بر خلاف باور عموم، محرم یک روز خاص نیست، بلکه نام یک ماه است. این ماه یکی از چهار ماه مقدس است و سه مورد دیگر، ذی‌القعده، ذی‌الحجه و رجب هستند.

خداوند جهان و آسمان و زمین را در این ماه پر برکت آفرید. جدا از واقعه غم‌انگیز کربلا، این ماه در تاریخ اسلامی، با بسیاری از رویداد‌های فرخنده و قابل توجه در ارتباط است:

ـــ خداوند حضرت آدم را در این ماه آفرید و توبهٔ او را پذیرفته و او را عفو کرده است.

ــــ کشتی نوح چندین قرن پیش در چنین زمانی با موفقیت در کوه جودی لنگر انداخت.

ـــ همچنین این اعتقاد بین مسلمانان هست که در این ماه، خداوند حضرت ابراهیم را از آتش نمرود در امان داشت و حضرت موسی و یارانش را از خشم فرعون و تعقیب همراهانش در امان نگه داشت.

در واقع، شهادت امام حسین، ادامه‌ای است برای بحث جانشینی حضرت پیامبر. همه فرقه‌های اهل سنت بر این باورند که پیامبر به صراحت نام هر جانشین را نگفته‌اند، در حالی که شیعیان آن را رد می‌کنند و بر این باورند، او نام جانشین را اعلام کرده که حضرت علی بود.

شیعه و اهل سنت، این حادثه غم‌انگیز، جامعه اسلامی را برای همیشه به دو فرقه تقسیم کرده است. شیعیان علی، حسن و حسین را ائمه و خلفای بر حق در نظر می‌گیرند و آشکارا به خاطر قتل وحشیانه آنها سوگواری می‌کنند. مسلمانان سنی نیز بزرگداشتی به خاطر شهادت امام حسین دارند، اما به شیوه نمایشی کمتر، به جای آن بیشتر بر جنبه‌های معنوی آن تمرکز می‌کنند. (۱و۲)

محرم

محرم یک تعطیلی رسمی در هند است که آغاز سال اسلامی است. این روز برای بسیاری از کارمندان تعطیل است و برخی از مردم، آغاز سال جدید اسلامی را با آتش بازی جشن می‌گیرند.

برخی از مردم همچنین در روزهای نهم و دهم، یا دهم و یازدهم ماه محرم، روزه می‌گیرند. {بنا به گفته‌های یک کار‌شناس ارشد در رشتهٔ آموزه‌های اسلامی در هند (از فرقهٔ اهل حدیث)، اهل سنت روز هشتم و نهم محرم را روزه می‌گیرند، زیرا دستوری است که از سوی پیامبر داده شده است.

ماجرا از این قرار است که یهودیان روزه بودند. وقتی پیامبر علت را جویا می‌شوند، می‌گویند به خاطر رهایی حضرت موسی از فرعون، ما با روزه گرفتن این مناسبت را جشن می‌گیریم. سپس پیامبر (ص) امر می‌فرمایند که ما مسلمان‌ها باید روزه بگیریم، نه آن‌ها. پس علیه آن‌ها روزه بگیرید. یهودیان یک روز روزه می‌شوند و اهل تسنن دو روز}

آن‌ها ممکن است جلسات مخصوص دعا در منازل یا مساجد داشته باشند. همهٔ مسلمانان این مراسم را اجرا نمی‌کنند و در این مناسبت رفتار مشابه ندارند. برخی از مسلمانان ماه محرم را به خاطر جنگ و حادثهٔ کربلا، ماه عزاداری می‌دانند.

پولیکالی که با نام رقص ببر هم معروف است، گوشه‌ای از مراسم محرم در ایالت کرالا ست. بعضی از مسلمان‌ها بدنشان را به شکل ببر نقاشی می‌کنند و ماسک می‌زنند و در خیابان رژه می‌روند، می‌خوانند و می‌رقصند و حرکات ببر را تقلید می‌کنند. آن‌ها با این کار می‌خواهند به صورت خیالی، تصویری از شجاعت امام حسین را به نمایش بگذارند! {به نظر می‌رسد منظور اعتقاد به این واقعه باشد که حتی حیوانات عزادار حادثهٔ کربلا بودند. در شهرستان مهریز یزد شاهد گونه‌ای از این عزاداری هستیم که مردی در جلد شیر فرو می‌رود و با ماشین دور تا دور حسینیه چرخانده می‌شود، در حالی که کاه بر سر می‌پاشد. باید در نظر گرفت واژهٔ رقص الزاما به معنای آیینی برای شادمانی نیست}.

رویدادهای دیگر که در ده روز نخست محرم رخ می‌دهند، عبارتند از:

ـــ رژه همراه ماکتی از آرامگاه امام حسین
ـــگردهمایی که در آن مردان جوان برای سوگواری، خود را با زنجیر و چوب می‌زنند {مراسم سینه زنی، زنجیر زنی و قمه زنی شیعیان}
ــ  پخش کردن خوراکی بین فقیران
ـــ وعده‌های خوراکی در مساجد و مراکز اجتماعی {نذری}
ـــ نمایش آتش بازی

برخی از این رویداد‌ها در جهان اسلام مورد بحث است. محرم {ممکن است منظور روز عاشورا باشد. چون در تقویم هند تعطیل است؛ اما مردم برای روز عاشورا نیز از واژهٔ محرم استفاده می‌کنند}، عمدتا یک تعطیلی اسلامی است، ولی مردم از سایر ادیان نیز ممکن است در این مراسم شرکت کنند و یا شاهد فعالیت‌ها باشند.

روز نخست محرم در هند تعطیلی رسمی است؛ بنابرین ادارات دولتی، دفا‌تر پست و بانک‌ها تعطیل هستند. ممکن است مغازه‌ها و کار و بار و سایر نهاد‌های اسلامی، تعطیل باشند یا ساعات کار را کاهش دهند. مردمی که مایل به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی هستند، ممکن است نیاز باشد که جدول زمانی را با مسئولان محلی هماهنگ کنند. نماز جماعت و مراسم دعا، رژه و راهپیمایی در این روز ممکن است باعث ترافیک شدید به ویژه در مناطق مسلمان نشین شود. (۲)

در میان شیعیان هند مراسمی معمول است که شاید در نواحی مختلف، جزییاتی متفاوت داشته باشند. به محض ظاهر شدن ماه جدید، مردم هر سال در مکان‌های دایمی ـ که در جنوب هند به عاشور خانه معروف است ـ گرد هم می‌آیند. آن‌ها پس از خوردن شربت (نوشیدنی شیرین و خنک)، یا برنج {منظور نذری است} با نام حسین فاتحه می‌خوانند. نوشیدنی خنک به معنای یادآوری مومنان از تشنگی وحشتناک حسین و خانواده و همراهانش هست که رنج برده‌اند. بعد خوراک و نوشیدنی بین مردم خصوصا فقرا پخش می‌شود. در بعضی مکان‌ها هر روز غروب مردم گودالی حفر می‌کنند و درونش آتش روشن می‌کنند و دورش با چوب یا شمشیر حفاظ می‌سازند. یا دور تا دور این گودال می‌دوند و فریاد می‌زنند.

عاشور خانه معمولا با پارچه‌های سیاهی که روی آن آیات قرآن نوشته شده تزیین می‌شود. درون عاشور خانه تابوت‌ها و سازه‌های چوبی است که با ورق‌های نقره‌ای، کاغذ‌های رنگی و زرق و برق دار پوشش داده شده. آن‌ها با تخیل و احساس هنری ساخته شده است و به منظور نشان دادن آرامگاه حسین، در دشت کربلا و یا مقبره پیامبر در مدینه و یا حتی تاج محل در اگرا بنا شده. در کنار آن‌ها وسایل جنگی قرار دارد که متصور هستند امام حسین در کربلا از آن‌ها استفاده کردند؛ مثل عمامه (از طلا)، یک شمشیر، سپر، تیر و کمان.

همچنین تعدادی علم یا علامت در اشکال گوناگون وجود دارد که هر کدام معنی مخصوص خود را دارند. بیشتر علم‌ها شکل یک دست را در رأس خود دارند. این علامت از آنجایی محبوب است که به پنج تن از اعضای خانوادهٔ پیامبر اشاره دارد: محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین

به یاد کربلا

هر روز عصر مردم در عاشور خانه یا منازل خود گرد هم می‌آیند. این مجالس، یادآور قدم به قدم وقایع کربلاست. از زمانی که امام حسین دعوت کوفیان را دریافت کرد تا زمانی که شهید شد. ذاکر خطابه‌ای را برای اعضای مجلس می‌خواند و مرثیه گو‌ها اشعاری را که حوادث کربلا را به یاد می‌آورد، می‌‌خوانند. این رویدادها به طور هنرمندانه‌ای بی‌رحمی یزیدیان که امام حسین، خانواده و همراهانش را کشتند روایت می‌کنند. این مراثی شامل نوحه (اشعار درد و رنج) همراه با سوز خوانده می‌شوند تا احساسات شنوندگان را برای ندبه و گریه تحریک کنند. مومنان از جا برمی‌خیزند و با اندوه سینه می‌زنند و فریاد می‌زنند: یا حسن، یا حسین. در عین حال یزید، خلیفه‌ای که باعث کشته شدن امام حسین شد، نفرین می‌شود.

دسته‌ها و مراسم دیگر

از هفتم تا دهم محرم مراسمی برگزار می‌شود که در بزرگداشت پسر امام حسن، قاسم هست. قاسم، در حالی به شهادت رسید که تازه داماد بود. همراه با هیأتی که در صفوف منظم می‌روند، اسب سفیدی (دلدل یا ذوالجناح) می‌رود که نشانهٔ مرکب امام حسین هست. یا اشاره به اسب عروس قاسم دارد. قاسم دقیقا پیش از حادثهٔ کربلا با دختر امام حسین (فاطمه صغرا) ازدواج کرده بود. به خاطر همین مردم بارها فریاد می‌زنند: عروس! داماد! عروس! داماد!

در روز هشتم نیزه‌ای به حرکت درمی‌آید، در حالی که سر امام حسین را حمل می‌کند. این کار اشاره به واقعه‌ای دارد که به دستور یزید سر‌ها را بر نیزه کردند.

به علاوه تابوت‌هایی از امام حسن، امام حسین و قاسم حمل می‌شوند. تمام مدت مردم سینه می‌زنند و می‌گویند: حسن، حسین. گاه این کار متوقف می‌شود و گروهی از مردان و پسران با نیم تنهٔ برهنه و با دسته‌های تیغ خودشان را می‌زنند که خون از پشتشان جریان می‌یابد {قمه زنی} یا گروهی بزرگ تشکیل می‌شود که در حالی که به شدت بر سر و سینه می‌کوبند، همراه هم داد می‌زنند: یا حسن! یا حسین!

رسم است که تابوت‌ها و علم‌های سبز (علامت‌های ارتش امام حسین، تزئین شده با نقره، طلا و برنج) در صفوف منظم توسط مردان پا برهنه که سینه می‌زنند، مرثیه می‌خوانند و گاه برای ابراز غم و اندوه خود، خودزنی می‌کنند، حمل می‌شوند. این پروسه در ماه محرم ادامه دارد و در روز دهم ماه، که روز عاشورا نام دارد، به اوج خود می‌رسد.

روز دهم، عاشوراست. در این روز، تابوت‌ها را در آب می‌اندازند یا در گودالی که به این منظور و به نام کربلا حفر کرده‌اند، دسته جمعی دفن می‌کنند. در غروب دوازدهم مردم تمام شب را بیدار می‌مانند و برای بزرگداشت امام حسین قرآن و مرثیه می‌خوانند.

روز آخر مقداری خوراکی تهیه می‌شود و پس از خواندن فاتحه آن را به فقرا می‌دهند. با این امور خیر، مراسم محرم پایان می‌یابد. (۳، ۴)

-----------------------------------
منابع:
1.http://www.indiawijzer.nl/
2. http://www.timeanddate.com/
3.http://www.aryabhatt.com/
4. http://www.journeymart.com/

فرستنده: مریم وزیری از هند

---