بر کسی پوشیده نیست که تقاضا برای گیاهان دارویی و داروهای گیاهی بدلیل آنکه با سلامت جسم و روان آدمی در ارتباط هستند، روز به روز در دنیا در حال افزایش است. بسیاری از داروها بویژه داروهای مرتبط با بیماری های بسیار مرگ آور از جمله سرطان، دارای فرمول های پیچیده ای بوده که یا سنتز آنها را غیر ممکن ساخته و یا آنکه بسیار پر هزینه می سازد، و این در حالیست که پیش ماده بسیاری از این داروها در گیاهان دارویی موجود بوده و پس از یکسری فرآوری ها میتوان از آنها داروی مورد نظر را سنتز کرد.
از طرفی دیگر گیاهان دارویی اغلب گیاهانی کم توقع بوده و در شرایط اقلیمی و زراعی بسیار نامناسب که سایر گیاهان قادر به رشد و نمو نبوده و یا اینکه از تولید نامناسبی برخوردارند، به راحتی رشد کرده و چرخه ی زیستی خود را تکمیل کرده و بازده مناسبی نیز خواهند داشت. بویژه در کشور ما که روز به روز مشکل کم آبی و شور شدن خاک های زراعی موجب محدود ساختن سطح زیر کشت محصولات زراعی رایج می گردد، این موضوع اهمیت بیشتری پیدا می کند.
کشت و کار گیاهان دارویی در بسیاری از مناطق کشورمان که دارای انواع مختلف و متفاوتی از اقلیم ها می باشد، امکانپذیر بوده و و می تواند زمینه اشتغال بسیاری از جوانان جویای کار را فراهم سازد. سود اقتصادی این محصولات در مقایسه با سایر گیاهان زراعی رایج، بیشتر بوده و حتی گاها گفته می شود که می تواند جایگزین مناسبی برای نفت از لحاظ ارز آوری برای کشور باشد. با وجود اهمیت بسیار بالای کشت و کار این گیاهان در کشور، متاسفانه هنوز آنطور که شایسته کشور ماست، کشت و کار آنها افزایش پیدا نکرده و اغلب مردم ترجیح می دهند که گیاهان دارویی مورد نیاز خود را از طبیعت برداشت کنند که دلیل آن را می توان به علت راحت و كم هزينه بودن برداشت از عرصه هاي طبيعي، درآمد زايي بدون سرمايه گذاري براي برخي از افراد بومي، عدم وجود اكثر گونه هاي دارويي بصورت اهلي سازي شده و كشت در مقياس وسيع، محدوديت زمين و منابع آبي براي كشت گياهان دارويي، عدم امكان اهلي كردن و كاشت بسياري از گياهان دارويي بدليل نياز هاي خاصي كه دارند، عدم اطلاع مردم در مورد روش هاي كاشت و داشت بسياري از گياهان دارويي و نيز نبود بازار مورد اعتماد براي فروش محصولات برداشت شده ذکر کرد كه خطرات جبران ناپذيري از جمله انقراض گونه ها، تخريب زيستگاهها، كاهش تنوع ژنتيكي و حتي نابودي گونه ها را در پي دارد.
البته ناگفته نماند که کشت و کار گیاهان دارویی در ایران با مشکلاتی نیز روبرو است که نمی توان از آنها چشم پوشی کرد، از جمله این مشکلات می توان به عدم حمایت دولت از گیاهان دارویی در مقایسه محصولات زراعی رایج، نبود بازار مطمئن برای فروش این گیاهان، فقدان اطلاعات لازم برای خیلی از کشاورزان در زمینه کشت و کار این گیاهان، نبود ارقام اصلاح شده در مورد اغلب گیاهان دارویی، کمبود عرضه بذر مناسب و قابل اعتماد، کمبود آفت کش های و بیماری کش ها در مورد بسیاری گیاهان دارویی و ... اشاره کرد که البته برای حل این مشکلات راه حل هایی نیز مفید و موثر واقع خواهند شد که می توان به ایجاد تعاونی هایی برای خرید تضمینی گیاهان دارویی، بالابردن اطلاعات کشاورزان در زمینه کشت و کار این گیاهان، ایجاد ارقام اصلاحی با عملکرد کمی و کیفی بالاتر مواد موثره یا وارد کردن ارقام اصلاحی، ایجاد مراکزی برای در اختیار دادن بذور مناسب و مطمئن به تولید کننده ها، تولید و یا وارد کردن سموم لازمه در زمینه تولید این محصولات، حمایت های بیشتر دولت در این رابطه (مثلا بیمه کردن محصولات)، کم کردن شعارها و عملی کردن حتی درصد کمی از تعهدات، پهنه بندی و شناسایی مناطق مناسب کشت و کار هر کدام از گیاهان دارویی، هدفمند کردن تحقیقات و طرح های پژوهشی و پایان نامه ها و... اشاره کرد. به امید روزی که شاهد کشت و کار وسیع گیاهان دارویی در ایران بوده و از این طریق بتوانیم نه تنها حلال بسیاری از مشکلات باشیم بلکه ارز آوری بالایی نیز برای کشور به ارمغان بیاوریم.
فرستنده: جلال خورشیدی دانشجوی فیزیولوژی و اصلاح گیاهان دارویی دانشگاه تهران
