«رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امروز (دوشنبه) در کنفرانس خبری خود در واکنش به اظهارات «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی که گفته بود، آژانس در مقابل ایران تسلیم شده است، گفت: «ما به اینگونه اظهارنظرات عادت داریم، کار آژانس بی‌طرفانه و فنی است. ما همواره وقایع را آن‌طور که هست، بیان می‌کنیم. برداشت آنها از این موضوعات به ما ارتباطی ندارد. ما در خصوص نقطه نظرات مقام‌های دولتی اظهارنظر نمی‌کنیم. ما استانداردهای خود را به دلایل سیاسی پایین نمی‌آوریم. ما استانداردهای خود را در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران پایین نیاورده‌ایم و ارزیابی‌های خود را به هیچ دلیل سیاسی مغرضانه نکرده‌ایم.»
ایران پاسخ قابل قبولی به آژانس داده است
وی با تأکید در خصوص همکاری ایران و آژانس گفت، موضع خود را در قبال فعالیت‌های هسته‌ای ایران تغییر نداده، ولی ما پاسخ‌های قابل قبولی از ایران دریافت کرده‌ایم و آنها را راستی‌آزمایی خواهیم کرد.»
گروسی سپس در خصوص فعال شدن دوربین‌های آژانس در ایران گفت: «ما به طرف ایرانی بر لزوم فعال سازی مجدد دوربین‌ها و دستگاه های نظارت الکترونیکی در سایت‌های هسته‌ای تأکید کردیم.»
آژانس نیازمند قابلیت نظارتی بیشتر بر تأسیسات ایران است
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه داد: «ما در ماه مارس بیانیه مشترکی با ایران داشتیم که پیش‌فرض آن بود که چندین اقدام نظارتی و راستی‌آزمایی داوطلبانه اضافی را اجرا کنیم که البته حقیقت این است که این روند کند پیش می‌رود. ما در حال انجام کار هستیم و وظیفه من این است که گزارش کاملی ارائه دهم؛ اما حقیقت این است که کارها کند پیش می‌رود. ما یکسری دوربین و ابزارالات الکترونیک نصب کردیم، ولی هنوز لازم است که اقدامات بیشتری انجام شود و به همین دلیل، می‌خواهم آژانس هر چه سریع‌تر قابلیت نظارتی بیشتری داشته باشد. به همین دلیل ما باید در محل باشیم و نظارت‌های بیشتری داشته باشیم و باید سریع‌تر پیش برویم.»
در بیانیه اسفند ۱۴۰۱ بین ایران و آژانس عنوان شده است: «تعاملات بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران با روحیه همکاری و با رعایت کامل صلاحیت‌های آژانس و حقوق و تعهدات جمهوری اسلامی ایران بر اساس موافقتنامه‌های جامع پادمانی صورت خواهد پذیرفت.
در خصوص مسائل پادمانی باقی مانده مربوط به سه مکان، ایران آمادگی خود را برای ادامه همکاری و ارائه اطلاعات و دسترسی بیشتر به منظور رسیدگی به مسائل پادمانی باقی مانده اعلام کرد.
ایران داوطلبانه به آژانس اجازه می‌دهد، چنانچه مقتضی باشد، فعالیت‌های راستی آزمایی و نظارت بیشتر را اجرا کند. روش اجرای آن طی یک نشست فنی که به زودی در تهران برگزار می‌شود، بین دو طرف مورد توافق قرار خواهد گرفت.»
گروسی در خصوص نصب مجدد دوربین‌های آژانس در تأسیسات هسته‌ای ایران توضیح داد: «دسترسی به اطلاعات مساله مهمی است که ما با مقام‌های ایران در میان گذاشته‌ایم. در حقیقت نصب مجدد تجهیزات آژانس و نصب دوربین‌های آژانس و تجهیزات الکترونیکی که برای کنترل سطح غنی‌سازی مورد استفاده قرار می‌گرفت و حذف شده بسیار مهم است.»
دو شکاف در دانش آژانس از فعالیت‌های غنی‌سازی ایران به وجود آمده است
مدیرکل آژانس سپس تصریح کرد، دو نوع شکاف در دانش آژانس وجود دارد: نخست اینکه همانطور که می‌دانید در سفر فوریه ۲۰۲۱ مقرر شد که تجهیزات نظارتی نصب شوند، اما اطلاعات آن مهر و موم شوند و آژانس به آن دسترسی نداشته باشد. این یک مساله است و زمانی که ایران در تابستان گذشته تصمیم به قطع سیستم‌ها گرفت، ما هرگز به این اطلاعات دسترسی نداشته‌ایم و از آن زمان یک شکاف وجود داشته و ما از آن زمان دسترسی به اطلاعات نداشیم.»
وی در این خصوص گفت: «ما دوباره دوربین‌ها را نصب می‌کنیم و سیستم‌ها دوباره وصل می‌شود، اما برای آن‌که بتوانیم تصویر کلی را بازسازی کنیم، باید با مقام‌های ایرانی نشست داشته باشیم و این پازل‌ها و نکاتی که به صورت معما در این دوران باقی مانده را بازسازی کنیم.»
گروسی در خصوص دومین شکاف گفت: «دومین شکاف در زمینه دانش آژانس، مربوط به ژوئن ۲۰۲۲ تا ژوئن ۲۰۲۳ می‌شود که رایزنی‌های دیگری در رابطه با دسترسی با فایل‌های ضبط شده، گفت‌وگو با افراد و مسائل دیگر باید صورت بگیرد. ممکن است بخش‌هایی باشند که کار بر روی آنها دشوارتر باشد. درباره شکاف نوع دوم ما به نوع متفاوتی از رایزنی‌ها نیاز داریم.»
مدیرکل آژانس در بخش پایانی کنفرانس خبری خود درباره ابهاماتی درباره مریوان (آباده) گفت: «پاسخ ایران به سؤالات بازرسان آژانس درباره منشأ آثار اورانیوم کشف شده، ممکن است صحیح باشد. آژانس در حال حاضر آن را رد یا تأیید نمی‌کند، اما با حسن نیت آنها ارزیابی خواهد کرد و بسته شدن موضوع یا پایان یافتن سؤالات بازرسان درباره این مرکز صحت ندارد. تأکید می‌کنم که همچنان باید مسائل پادمانی باقی مانده از تعهدات ایران در چارجوب پادمان حل و فصل شود.»
گروسی پیش از این نیز در بیانیه مقدماتی خود در جلسه شورای حکام در خصوص ابهامات مربوط به مریوان گفته بود: «ایران توضیح احتمالی برای وجود اورانیوم ضعیف شده در بخشی از محل معروف به مریوان ارائه کرده است. متذکر می‌شوم که ارزیابی ما برای این مکان همچنان پابرجاست و تکرار می‌کنم که مسائل پادمانی باقی مانده ناشی از تعهدات ایران ذیل توافقنامه پادمان جامع بین ایران و آژانس است و هنوز باید حل و فصل شود تا آژانس در موقعیتی قرار بگیرد که بتواند تضمین کند برنامه هسته‌ای ایران منحصراً صلح آمیز است.»
ایران و آژانس
جدیدترین گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، سازمان ناظر بر برنامه هسته‌ای تهران، می‌تواند نشان دهد که رویکرد پسا-برجامی ایران در قبال برنامه هسته‌ای‌اش چه خواهد بود.
وال استریت ژورنال، بر اساس ارزیابی‌های محرمانه‌ای که در هفته جاری در اختیار کشورهای عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفت، ادعا کرده است که ایران ذخایر اورانیوم غنی‌شده در سطوح بالای خود را در سه ماه گذشته ۲۷ درصد افزایش داده است و می‌تواند ظرف دو هفته یا کمتر سوخت کافی برای گریز هسته‌ای را به دست آورد.
به غیر از آن بر اساس این گزارش، ایران برای جلوگیری از تحریم‌های مکانیزم ماشه سازمان ملل متحد یا بدتر از آن، به خط قرمز اعلام شده آمریکا در مورد گسترش غنی‌سازی فراتر از ۶۰ به ۹۰ درصد یا درجه تسلیحات پایبند مانده است.
در همین حال، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پرونده‌های طولانی‌مدت مربوط به سؤالات درباره فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده تهران را بسته است و ایران با نصب دوباره دوربین‌ها و تجهیزات نظارتی در تأسیسات کلیدی موافقت کرده است.
مارک فیتزپاتریک، کارشناس استراتژی، فناوری و کنترل تسلیحات در موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک می‌گوید: «به طور کلی، گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با توجه به همکاری‌های جزئی ایران ممکن است دو گام کوچک به جلو باشد، و یک گام بزرگ به عقب، به دلیل گسترش مداوم ذخایر اورانیوم این کشور.»
گزارش آژانس حاکی است که ایران ممکن است در غیاب برجام، با فرض اینکه آژانس به کار خود در جهت بستن پرونده‌های پادمانی باقیمانده ادامه دهد، مایل باشد در چارچوب تعهدات خود به عنوان عضوی از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای یا NPT عمل کند. ذخایر غنی شده فعلی احتمالاً به‌عنوان ابزاری برای چانه‌زنی و حتی بازدارندگی مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ تا زمانی که نوعی تفاهم با ایالات متحده در مورد توافق کمتر در برابر کمتر به دست بیاید.
پیام اسرائیل به ایران
اسرائیل هم از گزارش‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی و هم از چشم انداز دیپلماسی مخفیانه ایران و آمریکا نگران شده است.
نخست وزیر بنیامین نتانیاهو گفت: «پیام بسیار روشنی برای ایران و جامعه بین المللی دارم. اسرائیل هر کاری که لازم باشد برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای انجام خواهد داد.»
در همین حال، حزب‌الله نمایش قدرت بی‌سابقه‌ای را در اواسط ماه می در جنوب لبنان به نمایش گذاشت، در شرایطی که تهدید‌های اسرائیل علیه ایران در حال افزایش است و اشاره‌هایی دوباره مبنی بر آمادگی اسرائیل برای حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران مطرح می‌شود.
به رغم نگرانی‌های اسرائیل، به نظر می‌رسد هماهنگی امنیتی آمریکا و اسرائیل در مورد ایران به قوت قبل باقی است.
ژنرال مایکل کوریلا، فرمانده سنتکام، که بر تمامی نیرو‌های نظامی ایالات متحده در منطقه نظارت دارد، در هفته گذشته سه روز را در اسرائیل گذراند. همچنین مقامات ارشد امنیتی اسرائیل - رونن بار، رئیس شین بت، ران درمر، وزیر امور استراتژیک و تزاچی هانگبی، مشاور امنیت ملی- همگی این هفته در واشنگتن بودند تا درباره ایران و سایر موضوعات با همتایان آمریکایی خود گفت‌وگو کنند.
به گفته علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین المللی بحران، «واکنش اسرائیل و جدول زمانی آنها ممکن است اغراق آمیز باشد. گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هیچ تغییر قابل‌توجهی را در توانایی ایران نشان نمی‌دهد و نگفته که ایران تصمیم به دنبال کردن سلاح گرفته است. آنها می‌خواهند هر ابتکار دیپلماتیکی را قبل از حرکت به جلو در نطفه خفه کنند.»
بلاتکلیفی در خلیج فارس، باد مخالف سیاسی در واشنگتن
دولت بایدن، در حالی که برجام را کنار گذاشته، همچنان رویکرد دیپلماتیکی را در قبال ایران ترجیح می‌دهد که تنش‌زدایی و درگیری‌زدایی را هم در منطقه و هم در مورد پرونده‌های هسته تهران در اولویت قرار دهد.
هرچند ایالات متحده موضع بازدارندگی کلی خود را تقویت کرده و از ابتکارات منطقه‌ای برای کاهش تنش با ایران، از جمله توافق عربستان و ایران برای ازسرگیری روابط در ماه مارس، حمایت کرده است، کشورهای خلیج فارس از آنچه به عنوان فقدان شفافیت در مورد سیاست ایالات متحده در منطقه تلقی می‌کنند، ناراحت هستند، به ویژه پس از توقیف دو نفتکش توسط ایران در ۲۷ آوریل و ۳ مه. وزارت امور خارجه امارات متحده عربی در ۳۱ ماه می گفت که از مشارکت در ائتلاف نیرو‌های دریایی ترکیبی (CMF) انصراف داده؛ هرچند آمریکا می‌گوید اطلاعیه رسمی درباره کناره‌گیری این کشور از این ائتلاف دریافت نکرده است.
دولت بایدن ممکن است با فشار‌ها و تهدید‌های اسراییل به استفاده از زور مشکلی نداشته باشد، تا بتواند ایران را تا زمان رسیدن به نوعی تفاهم دیپلماتیک تحت کنترل نگه دارد.
در حال حاضر، با توجه به مخالفت‌های سیاسی در واشنگتن و تهران و برخی نارضایتی‌ها از نیات آمریکا و ایران در منطقه، توافق «کمتر در برابر کمتر» ممکن است واقعی‌ترین احتمال باشد.
واعظ به المانیتور توضیح داد: «بایدن در یک چرخه انتخاباتی است و هرگونه لغو تحریم‌هایی که ایران به دنبال آن است، نمی‌تواند از سد کنگره بگذرد؛ بنابراین، شکاف بین ایران و ایالات متحده ممکن است در کوتاه مدت غیرقابل پل زدن باشد.»
واعظ می‌افزاید: «ایران نیز ممکن است ترجیح دهد سطح تنش‌ها را پایین نگه دارد، زیرا همچنان در حال کشمکش با یک اقتصاد بحران‌زده و پیامد‌های سیاسی و اجتماعی اعتراضات داخلی سال گذشته است. بهترین نتیجه ممکن، در حال حاضر، ممکن است دستیابی به یک تفاهم برای جلوگیری از از کنترل خارج شدن همه چیز باشد.»
ما باید همکاریمون رو با آژانس چندین برابر کنیم تا بهانه حمله به تاسیساتمون رو بگیریم .
