مدارک هویتی برای شهروندان ایرانی، در مرحله اول شامل شناسنامه و کارت ملی هستند اما این مدارک اعتبار داخلی داشته و قابلیت استفاده و ارائه برای مراجع بین‌المللی و یا خارج از ایران را ندارند. حتی برای خرید بلیط‌های خارجی که مبدا یا مقصد سفر ایران باشد هم نمی‌توان به شناسنامه یا کارت ملی استناد کرد.
به همین سبب کشورها اسناد هویتی نسبتا واحد الشکلی به نام پاسپورت یا گذرنامه برای اشخاص متبوع خود صادر می‌کنند.
این سند هویتی، علاوه بر اینکه قابل ارائه در مراجع بین‌المللی است و در هر نقطه‌ای از جهان به عنوان مدرک هویتی تابعه ایرانی پذیرفته می‌شود، به نوعی سند حمایتی دولت از شهروند متبوع خود است. این سند یعنی شخص دارند در حمایت دیپلماتیک من قرار دارد.
با توجه به اهمیت گذرنامه، به موضوع گم کردن گذرنامه و اقداماتی که پس از این واقعه ناگوار باید انجام شود و پاسخ به پرسش پرتکرار در جلسات مشاوره حقوقی رایگان می‌پردازیم.
پس از گم شدن گذرنامه چه باید بکنیم؟
همانطور که اشاره شد، گذرنامه یکی سند هویتی است که اعتبار بین‌المللی دارد. در اختیار داشتن گذرنامه نه تنها برای سفر به خارج از کشور ضروری است، بلکه در کشور مقصد نیز دارنده گذرنامه را تحت تابعیت دولت متبوع و در نتیجه تحت حفاظت دیپلماتیک دولت متبوع معرفی می‌نماید.
به همین سبب نیز گم شدن گذرنامه و احتمالا افتادن آن به دست اشخاص نااهل، می‌تواند اثرات سویی همچون انواع سواستفاده‌ها را به همراه داشته باشد.
اقدامات لازم پس از گم شدن گذرنامه منقضی
گذرنامه منقضی اعم از آن که در دست مالک باشد و یا به دلیل گم شدن به دست ثالث افتاده باشد، امکان استفاده ندارد و در نتیجه مسیر سواستفاده نیز بسته خواهد بود.
به همین سبب در خصوص گذرنامه مفقودی منقضی، اقدامات خاصی لازم نیست که انجام شود بلکه تنها کافی است که با مراجعه به مرجع صالح یعنی یکی از دفاتر پلیس +10 درخواست صدور گذرنامه جدید خود را ارائه نمایید.
فرمهایی در اختیار شما قرار خواهند گرفت که مشخصات خود و نیز درخواست خود مبنی بر صدور گذرنامه جدید را باید اعلام نمایید. در این حالت گذرنامه المثنی صادر نمی‌شود، زیرا گذرنامه مفقودی فاقد اعتبار بوده است.
هزینه تمدید تعرفه نیز مطابق با تعرفه‌های مصوب زمان درخواست شما دریافت خواهد شد. تکمیل فرم، عکس گرفتن در دفتر پلیس +10، مراحل اداری و ارسال گذرنامه صادر شده به محل اقامت شما، همچون حالتی است که برای اولین بار درخواست صدور گذرنامه داده باشید.
اقدامات لازم پس از گم شدن گذرنامه معتبر
برخلاف گذرنامه منقضی، گذرنامه‌ای که هنوز اعتبار دارد، نه تنها گم شدن می‌تواند با اثرات سو و مخربی برای شما به همراه باشد بلکه تعهدات بیشتری نیز به عهده شما بوده و صدور گذرنامه المثنی با گذرنامه تمدیدی، تفاوت‌هایی دارد.
اولین اقدامی که در برخورد با گم شدن گذرنامه معتبر خود باید انجام دهید، اعلام مفقودی گذرنامه به مراجع صالح است. مراجع صالح در این باب، اداره گذرنامه شهر محل اقامتگاه دارنده است.
اداره گذرنامه یکی از ادارات زیر مجموعه وزارت امور خارجه بوده و امور مرتبط با گذرنامه‌های ایرانی را مدیریت می‌کند.
پس از آن که اعلام مفقودی انجام شد باید علاوه بر فرم‌های تکمیلی که در اختیار شما قرار گرفته است، مدارکی را نیز تهیه و ارائه نمایید.
مدارک یاد شده عبارتند از:
- دو برگ فرم صدور گذرنامه
- ارائه رونوشت از صفحات ۲ و ۳ گذرنامه و نیز رونوشت صفحه دارای مهر آخرین خروج از کشور.
- اصل و کپی شناسنامه متقاضی
- کارت ملی متقاضی به همراه رونوشت آن
- سه قطعه عکس ۴*۳ جدید تمام رخ، عکس‌های مربوط به این امور در حال حاضر توسط دفاتر پلیس +10 و در محل انجام می‌گیرد.
- اعلام کتبی شرح کامل چگونگی مفقودی گذرنامه در دو نسخه
- ارائه نامه اعلام و تایید پلیس محلی
پس از تهیه مدارک لازم میتوانید درخواست صدور گذرنامه المثنی خود را ثبت کرده و با پرداخت هزینه‌های قانونی منتظر طی شدن مراحل اداری و صدور و ارسال گذرنامه المثنی به محل اقامت خود باشید.
اقدامات لازم پس از گم شدن گذرنامه در داخل ایران
چنانچه گذرنامه خود را در داخل ایران گم کرده باشید، در هر یک از حالت‌هایی که گذرنامه هنوز اعتبار داشته باشد و یا آن که مدت اعتبار آن خاتمه یافته باشد، اقداماتی به ترتیب باید انجام می‌شد که در بندهای پیش اشاره کردیم.
در نتیجه در گذرنامه‌ای که اعتبار نداشته و داخل ایران گم شده است، کافی بود که با مراجعه به یکی از دفاتر پلیس +10 درخواست صدور گذرنامه جدید خود را ارائه نموده، فرم‌های مربوطه را پر کرده و هزینه لازم را مطابق با تعرفه بپردازید.
اما درباره گذرنامه‌ای که تاریخ اعتبار داشت، لازم بود که نخست اعلام مفقودی صورت گرفته و در درجه بعدی فر‌م‌ها و مدارک صدور گذرنامه المثنی تنظیم و تکمیل شده و درخواست صدور گذرنامه المثنی ارائه گردد.
صدور گذرنامه المثنی در دوره‌های قانونی پیشین تا 6 ماه هم به طول می‌انجامید و لازمه آن مواردی همچون انتشار آگهی در روزنامه کثیر الانتشار بود، حال آن که در حال حاضر این مراحل تقریباً ظرف 20 روز تکمیل شده و تشریفاتی همچون انتشار آگهی لغو شده‌اند.
اقدامات لازم پس از گم شدن گذرنامه در خارج از ایران
افراد ایرانی که در خارج از کشور اقامت داشته و یا در حال سفر در خارج از مرزهای کشور هستند و گذرنامه خود را گم می‌کنند، تعهداتی را نسبت به کشور میزبان و نیز نسبت به قوانین داخلی ایران بر عهده دارند.
در واقع این اشخاص نیز باید گذرنامه معتبر در اختیار داشته باشند و در نتیجه در صورت مفقودی، باید سلسله‌ای از اقدامات را در خاک کشور میزبان انجام دهند.
از آنجا که در حین حضور در کشور خارجی گذرنامه معتبر باید به همراه داشت، طبیعی است که در صورت گم شدن گذرنامه برای شما گذرنامه المثنی صادر خواهد شد.
برای این امر باید مراحل زیر را به ترتیب انجام داد:
- اعلام به پلیس محلی: اولین گام آن است که پلیس محل اقامت و یا حضور خود مفقودی گذرنامه را اعلام نمایید. طبیعتا هر کشوری با توجه به قوانین داخلی خود ممکن است که فرمهایی در اختیار شما قرار داده یا پرسش‌های تکمیلی داشته باشد که باید انجام دهید.
- اعلام آنلاین مفقودی گذرنامه در سامانه میخک: در حال حاضر یک سامانه برای اعلام مفقودی گذرنامه برای ایرانیان پیش‌بینی شده است. خدمات این سامانه برای اشخاصی است که در داخل ایران حضور ندارند. همچنین این سامانه امکان ثبت درخواست صدور گذرنامه جدید را نیز دارد. سامانه میخک در آدرس mfa.gov.ir قابل دسترس است.
- ثبت درخواست صدور گذرنامه در سامانه میخک: در این سامانه تصاویر مدارکی همچون صفحات شناسنامه از شما خواسته خواهد شد که باید برای ثبت درخواست صدور گذرنامه جدید، آن‌ها را بارگذاری نمایید.
- مراجعه به نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران: در این گام ضروری است که درخواست خود مبنی بر صدور گذرنامه جدید را به صورت حضوری به اطلاع یکی از نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خاک کشور میزبان برسانید. طبیعتا اعلام درخواست معطوف است به ارائه مدارک که این مدارک شامل همان مواردی است که در گام قبلی به صورت آنلاین بارگذاری شده بود. همچنین باید کد رهگیری که از سامانه میخک دریافت کرده‌اید را نیز به نمایندگی مذکور اعلام نمایید.
- گام نهایی، طی شدن مراحل اداری و بررسی اسناد، مدارک و درخواست شما و صدور گذرنامه المثنی است که این مرحله توسط نمایندگی‌های اشاره شده در گام پیشین صورت خواهد گرفت.
