حکایت شب یلدا از زبان نجوم

مدیر انجمن نجوم اهواز با بیان اینکه امشب، خورشید در پایین ترین میل مداری خود در آسمان قرار می گیرد، گفت: امشب می توان تا صبحگاه اکثر اجرام آسمانی همچون خوشه پروین را رصد کرد.

به گزارش مهر، خسرو جعفری زاده با بیان اینکه زمین طی ۳۶۵ روز یک دور کامل به گرد خورشید می چرخد، اظهار داشت: محور زمین ۲۳ و نیم درجه نسبت به صفحه منظومه شمسی انحراف دارد و این انحراف دلیل اصلی بوجود آمدن فصل‌ها است.

وی در ادامه خاطر نشان کرد: اگر محور زمین، کج نبود همیشه شمال زمین تاریک بود و آب و هوای مناطق مختلف زمین ثابت می ماند؛ انحراف مداری زمین باعث شده که در طول گردش خود به دور خورشید ۴ فصل را داشته باشیم.

این کارشناس نجوم با بیان اینکه زمین ۴ موقعیت اصلی در طول سال دارد، گفت: یک فروردین، یک تیر، یک مهر و یک دی ماه جزء اصلی تریین زمان های سال و موقعیت خورشید در آسمان هستند که تغییرات فصلی در آن روی می دهد. در واقع این زمانها اولین روزهای فصل های سال هستند.

جعفری زاده ادامه داد: این موضوع در تقویم ما ایرانی ها نشان می دهد که از دیر باز دقت نگارش تقویم در این منطقه تا چه حد دقیق و مهم بوده است.

به گفته وی، هندی ها هم از روی تقویم ایرانی تقویم خود را تنظیم کرده اند و در اصل ادامه راه تقویم شمسی ( خورشیدی ) است. تقویم های قمری و میلادی را ار نظر زمان و دقت به هیچ وجه نمی توان با تقویم خورشیدی مقایسه کرد.

وی افزود: یک فروردین روزی است که خورشید در آسمان به مکانی می رسد که آن را نقطه اعتدال بهاری می گویند؛ در این زمان میل و بعد خورشید صفر درجه است؛ همچنین در این زمان دقیقا خورشید از شرق طلوع و دقیقا در غرب غروب می کند.
وی با بیان اینکه همواره زمین به دور خورشید می چرخد و ما به ظاهر چرخش خورشید به دور زمین را می بینیم، خاطر نشان کرد: تقریبا ۳ ماه بعد از اول فروردین، یعنی در روز یک تیرماه است که خورشید در بالاترین میل مداری قرار می گیرد؛ در این روز خورشید در میل مداری ۲۳.۵ درجه شمالی قرار دارد و طولانی ترین روز و کوتاهترین شب برای زمین است. این روز برای زمین انقلاب تابستانی است.   

جعفری زاده خاطر نشان کرد: در یک مهر ماه خورشید از محور ۹۰ درجه شرق طلوع و از ۹۰ درجه غرب غروب می کند و در این زمان خورشید در نقطه اعتدال پاییزه قرار دارد.

شب یلدا از دیدگاه علم نجوم

جعفری زاده خاطر نشان کرد: به همین دلیل خورشید در این تاریخ که همزمان با اولین شب فصل زمستان است مدت زمان کمتری در آسمان می ماند؛ در این زمان روز کوتاه تر و شب طولانی تر خواهد بود.

وی با بیان اینکه تنها اختلاف زمان شب اول فصل زمستان یا شب یلدا، با ۲ شب قبل و بعد تنها یک دقیقه است، عنوان کرد: در همین راستاست که ایرانیان از دیرباز این شب را جشن می گرفتند.

رصد اکثر اجرام آسمان در شب یلدا

جعفری زاده در خصوص رصد دیگر اجرام آسمانی در اولین شب زمستان گفت: اولین سیاره ای که در آسمان جنوب غربی  خود را نشان می دهد سیاره زهره است؛ این سیاره از قدر منفی ۴ به صورت یک جسم بسیار  پرنور در آسمان دیده می شود.

وی ادامه داد: بعد از سیاره زهره و پایین تر از آن رنگ افق  کمی نارجی است ( البته بستگی به غبار و آلودگی هوای منطقه دارد )  و یکی دیگر از سیارات منظومه خورشیدی به نام عطارد قابل دیدن خواهد بود.

این کارشناس نجوم گفت: اگر یک ساعت بعد از غروب خورشید به سمت جنوب آسمان نگاه کنیم در بالای افق شرقی می توانیم خوشه پروین با تجمع ۷ ستاره را دید. با چشم غیر مسلح در شهرها تا ۶ ستاره از خوشه پروین قابل مشاهده خواهد بود.خوشه پروین تجمع ستاره ای کوچک آبی رنگ در بالای افق شرقی دیده می شود.

به گفته جعفری زاده، پایین تر از خوشه پروین، ستاره‌ای قرمز رنگ به نام چشم گاو یا ستاره الدبران قابل مشاهده است که صورت فلکی گاو ( ثور ) را می توان  در آن پیدا کرد.  بعد از آن در بالای افق شمال غربی  در حالتی به سمت جنوب بایستیم می توانیم ۳ ستاره نورانی و به رنگ آبی را به صورت مثلث رصد کنیم، که ستاره های دنب، نصرطایر و نصر واقع هستند.

وی افزود: تقریبا ۵ ساعت بعد از غروب خورشید اگر به سمت جنوب آسمان نگاه کنیم ستاره های زیادی را می بینیم؛ همچنین می توانیم صورت فلکی جبار را با چشم غیر مسلح رصد کنیم. پایین تر از آن پورنورترین ستاره آسمان شب به نام شباهنگ نیز دیده می شود.

جعفری زاده خاطر نشان کرد: نیمه شب ماه از افق شرقی طلوع  می کند. در این زمان ماه با درخشندگی ۶۲ و نیم درصد سوژه مناسبی برای رصدهای تلسکوپی است.

به گفته وی، بالاتر از ماه تک ستاره آبی رنگ قلب شیر وجود دارد که بعد از آن در ساعت یک و نیم بامداد از افق شرقی سیاره مشتری طلوع می کند که می توان چهار قمر آن را با ابزار رصدی مانند تلسکوپ و دوربین دوچشمی رصد کرد.

وی افزود: ساعت۷:۰۹:۴۰ خورشید طلوع می کند.