ماه محرم در جمهوری آذربایجان

دیباچه:

یک هزار و سیصدو هفتادمین محرم الحرام حسینی از راه رسیده و شیعیان گیتی؛ دیگر بار در حزن و اندوه فرو رفته اند؛ شیعه که تاریخ آن سراسر با مظلومیت عجین گشته در ماه محرم با الهام از مکتب سرخ حسینی خود را برای پیوستن به مکتب سبز مهدوی آماده می کند که همین آمادگی رمز و راز ماندگاری شیعه در طول تاریخ می باشد؛ علیرغم اینکه در طول قرنهای گذشته تلاشهای زیادی صورت گرفته تا نام و نشانی از شیعه و آرمانهای بلند او باقی نماند اما امروز؛ شیعه سربلندتر از همیشه حضور دارد و همچنان در انتظار موعود خویش بسر می برد.

واقعه حزن انگیز روز عاشورا و مصائبی که در این روز بر اهل بیت (ع) روا داشته شد و نیز ستم هایی که پس از آن در حق اسرای کربلا انجام گرفت و نیز همه بی حرمتی هایی که حتی در مورد قبر شریف امام حسین(ع) صورت پذیرفت و آن قبر مطهر بارها توسط عباسیان شخم زده شد و نیز همه سخت گیری هایی که از سال 61 هجری تاکنون در خصوص شیعیان بکار گرفته شده،همگی برای از بین بردن آرمانخواهی تشیع بوده چرا که آموزه های مکتب تشیع همواره یکی از بزرگترین چالش های فراروی باندهای نامشروع قدرت و ثروت بوده است.

چنانچه بخواهیم این موضوع را در تاریخ معاصر شیعه مورد بررسی قرار دهیم، بی شک یکی از مهمترین مواردی که بایستی مورد اشاره قرار گیرد سرنوشت شیعیان سرزمینی است که امروزه جمهوری آذربایجان نامیده می شود.این شیعیان که بر خلاف میل باطنی خود؛به موجب قراردادهای گلستان(1192ش/1813م)وترکمنچای(1206ش/1828م) از تابعیت ایران خارج شده و به تابعیت روس در آمدند طی سال ها زندگی تحت حاکمیت تزارها و کمونیست ها بیشترین محدویت ها،شکنجه ها،تبعیدها و اعدام ها را به دلیل پافشاری بر اعتقادات مذهبی خود متحمل شدند؛ به ویژه پس از سال 1920 که حاکمیت کمونیست ها بر مردم شیعه این سامان شروع گردید اوضاع اسفناکی بر آنان حاکم شد به گونه ای که مساجد،حسینیه ها و مدارس دینی تعطیل شدند و روحانیون و عالمان دینی به روش های مختلف مانند حبس ،تبعید و اعدام از تبلیغ آموزه های دینی محروم گشتند ؛ دوران حکومت استالین بر مردم مسلمان این دیار را می توان یاد آور رفتارهای ظالمانه حجاج بن یوسف ثقفی در دوران حکومت خود با مسلمانان به ویژه شیعیان دانست.

 بررسی سرنوشت شیعیان جمهوری آذربایجان پس از جدایی از ایران -به ویژه آنگاه که مصیبت هایی مانند به دریا انداخته شدن بیش از سیصد تن از روحانیون آذری توسط کمونیست ها به جرم برپایی مراسم عزادرای برای امام حسین (ع) و تبلیغ آموزه های دینی در ذهن آدمی متبادر می گردد- و مشاهده عشق و علاقه کنونی شیعیان جمهوری آذربایجان به امام حسین (ع) این اعتقاد را در ذهن آدمی راسخ تر می نماید که مشعل تابناک تشیع خاموش شدنی نیست که نقش عزاداری های ماه محرم در این خصوص نقشی بی بدیل می باشد؛ البته اوضاع کنونی جمهوری آذربایجان مبین این حقیقت نیز هست که مبارزه با آموزه های شیعی در این کشور خاتمه نیافته بلکه پس از استقالال این جمهوری تنها شکل مبارزه با آرمانگرایی تشیع عوض شده است.

واقعیت این است آمريكا، صهيونيسم، غرب و نيز سران وهابي برخي كشورهاي عربي آگاهند كه تنها خطري كه ثروت و قدرت نامشروع و اهداف ظالمانه شان را در مقابل مستضعفين جهان تهديد مي كند، موج اسلام خواهي مردم جهان است كه الگوي فكري و سياسي خود را از عقايد و تجارب منطبق بر ظلم ستيزي و عدالت طلبي يگانه مذهب رهايي بخش اسلام يعني شيعه كسب مي كند. لذا آنها با تشكيل يك مثلث شوم كه داراي ابزار مشترك قدرت، مذهب و ثروت هستند، درصددند تا با مقابله با اصل اين آرمانخواهي شيعه كه ريشه در قیام امام حسین ( ع) و اعتقاد به ظهور منجي عالم، مهدي موعود - عج – دارد از گسترش اين فرهنگ در افكار عمومي مسلمانان جهان مخصوصا در بين مردم جمهوري آذربايجان، كه بعد از ايران دومين كشور شيعي جهان است جلوگيري كنند .

با لحاظ آنچه گفته شد این قلم خواهد کوشید به بررسی اجمالی اوضاع جمهوری آذربایجان در ماه محرم پرداخته و گوشه هایی از رفتار اجتماعی شیعیان این کشور دراین ماه و مشکلات و موانع موجود دراین خصوص را بررسی نماید.

عزاداری مردم جمهوری آذربایجان قبل از استقلال مردم جمهوری آذربایجان که در زمان ورود اسلام به ایران تابعیت ایران بزرگ را داشتند همچون اکثریت ساکنان مناطق ایران به دلیل برخی سیاست های غلط حکومت مرکزی و حاکمان محلی خود و نیز به دلیل انحرافاتی که درآئین زرتشت رسوخ کرده بود و نیز با توجه به انطباق اکثریت معارف اسلام با هویت اصیل ایرانیان با آغوش باز اسلام را پذیرفتند. تاسیس دولت صفویه توسط شاه اسماعیل در ایران و رسمیت مذهب تشیع موجب گردید مردم ساکن در منطقه آران(جمهوری آذربایجان )بیش از پیش با معارف رفیع اهل بیت آشنا گردند و از همان زمان مراسم عزاداری امام حسین(ع) و بزرگداشت ایام تاسوعا و عاشورای حسینی به جزئی از باورها و سنتهای عمومی مردم آن دیار تبدیل گردید .

از جمله برنامه هایی که در دوران تسلط تزارها بر آذربایجان( آران ) اجرا می گردید این بود که روس ها تلاش می نمودند همانگونه که منطقه فوق را از لحاظ جغرافیایی ازایران جدا کرده بودند؛ مردمان آن را ازلحاظ هویتی و دینی نیز از ایران و اسلام جدا نمایند، چرا که به خوبی می دانستند تا زمانی که مردم خود را ایرانی و شیعه بدانند نخواهند توانست سیاست های خود را پیش ببرند .

در زمان تسلط تزارها بر آران به دلیل مراودات فراوان مردم آن منطقه با وطن اصلی خویش–ایران– و نیز به دلیل سیاست محتاطانه تزارها در برخورد با شیعیان؛عزاداری ماه محرم همچون گذشته و به سبک موجود در ایران با رونق قابل توجه ادامه داشت لیکن با روی کار آمدن کمونیست ها و ایجاد اتحاد جماهیر شوروی مرزهای آهنین بین مردم دو سوی ارس جدایی افکند و مردم آن سوی ارس با فشارهای بی امان کمونیست ها از انجام مراسم و آئین های دینی و مذهبی منع شدند و مساجد،حسینیه ها و تکایا تعطیل گشتند.علیرغم اینکه کمونیست ها مبارزه جدی با ادامه حیات هنجارهای مذهبی در بین شیعیان جمهوری آذربایجان را در راس برنامه هاي خود قرار داده بود، ولي مردم مسلمان اين منطقه با الهام از قیام اباعبدالله الحسين (ع) آن را سينه به سينه و نسل به نسل منتقل مي کردند و به اين خاطر بلشویک ها هرگز موفق به جلوگيري کامل از برگزاری مراسم ديني و به خصوص عزاداري حسيني در ماه محرم نشدند و حتي مردم به صورت خود جوش مراسم ويژه تاسوعا و عاشوراي حسيني را در برخي محل ها و مناطق انجام مي دادند که در اين جريان مورد تهاجم و آزار و اذيت ماموران قرار مي گرفتند.

دراین دوره با وجود تمام فشارهای دولت که حتی با شکنجه ،حبس ،تبعید و اعدام همراه بود عاشقان امام حسین (ع) به صورت مخفیانه عشق و ارادت خود را ابراز می کردند .در زمان شوروی سابق در برخی مناطق جمهوری آذربایجان از جمله در مناطق همجوار با ایران از جمله لنکران ، آستارا ، ياردملي ، بيله سوار ، جليل آباد، ماساللی و نيز در نخجوان ؛ عزاداری ماه محرم هرچند محرمانه ولي با حضور تعداد زياد مردم برگزار مي شد كه نقش مهمی در حفظ ارزش های اسلامی ومذهبی در میان مردم این كشور داشت. در آن دوره مردم مراسم هاي عزاداري را در منازل خود و با حضور همسايگان از اول ماه محرم تا روز عاشورا برگزار مي کردند.

لازم به توضیح است مبارزه کمونیست ها با آموزه های دینی تنها در قالب برخورد فیزیکی انجام نمی گرفت بلکه آنها از طرق مختلف مانند تهاجم فرهنگی و آوردن استدلال های به ظاهر علمی مارکسیستی و الحادی تلاش داشتند مسلمانان ایرانی تبار قفقاز به ویژه شیعیان جمهوری آذربایجان را از اعتقادات و ارزش های دینی خود دور نموده و اسلام را در نظر آنان عامل عقب ماندگی و ارتجاع جلوه دهند.در اتحاد جماهیر شوروی تبلیغات ضد مذهبی «وظایف اخلاقی» تمام «شهروندان صادق شوروی» و مخصوصاً اعضای حزب كمونیست بود. سازمان جوانان حزب، اتحادیه‎های كارگری، تمام موسسات آموزشی از مهد كودك تا سطوح عالی دانشگاهی، همه و همه بر ضد مذهب فعالیت می نمودند.در چنین فضایی،تنها عاملی که باعث می گردید حداقل نام اسلام و مذهب تشیع از اذهان مردم فراموش نگردد عزاداری های مخفیانه برخی مردم در ماه محرم بود.

عزاداری ماه محرم در جمهوری آذربایجان بعد از استقلال

با فرو پاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوری آذربایجان در سال 1991 م ؛مردم جمهوری آذربایجان دوره نوینی را شروع کردند و آنانی که سال های متمادی در کنج خانه ها و به صورت مخفیانه عشق خود را به امام حسین و سایر شهدای کربلا ابرازمی نمودند توانستند با حضور دوباره درمساجد و حسینیه ها علاقه قلبی خود را به خاندان رسالت نشان دهند. دوران پس از فرو پاشی اتحاد جماهیر شوروی را می توان دوران حیات مجدد اسلام در بین مردم جمهوری آذربایجان دانست که البته هنوز به مانند طفلی تازه پا گرفته در مراحل اولیه بازیابی جایگاه واقعی خویش می باشد .

بعد از استقلال جمهوری آذربایجان به دلیل سیاست های فرهنگی گذشته و باتوجه به عدم همخوانی منافع شخصی وحزبی سران این کشور با دین اسلام و مذهب تشیع و نیز به دلیل فشار قدرت های خارجی مخصوصا آمریکا؛بدون توجه به مذهب اکثریت مردم این جمهوری؛قانون اساسی این کشور بر اساس دو اصل لائیسم (دنیوی بودن) وسكولاریسم (جدایی‌ دین از سیاست) وضع گردید.

بندهای 2،3،4 اصل 48 قانون اساسی جمهوری آذربایجان که به موضوع دین اختصاص یافته است سیاست دولت آذربایجان در قبال مذهب بیش از 80 درصد مردم آذربایجان را به خوبی نشان می دهد :

بند 2- «هركس حق نگرش مستقل به دین، اعتقاد به هر دینی به صورت فردی و یا جمعی، عدم اعتقاد به هیچ دینی و همچنین بیان و انتشار اعتقاد دینی خود را دارد.»

بند 3- «انجام مراسم دینی در صورتی كه قواعد و انضباط اجتماعی را برهم نزند و یا در ضدیت با اخلاق عمومی نباشد آزاد است.»

بند 4- «عقیده و اعتقاد دینی موجب برائت برهم زدن حقوق جمعی نمی‌شود.»

چنانچه ملاحظه می‌شود قانون اساسی جمهوری آذربایجان نه تنها از اسلام و مذهب تشیع كه دین و مذهب اكثریت مطلق مردم این كشور است، سخنی به میان نیاورده بلكه با بیان اینكه عدم اعتقاد به هیچ دینی آزاد است بی‌دینی را نیز تائید كرده است.درحال حاضر حق نگرش آزاد به دین(بند2 ماده 48) صرفا در خدمت یهودیان وابسته به صهیونیست قرار گرفته که با اهداف خاصی در جمهوری آذربایجان حضور دارند.آنان با ساخت کنیسه های متعدد و فعالیت هایی از قبیل جذب جوانان آذری و... در صدد افزایش تاثیر گذاری صهیونیست ها بر دولتمردان باکو هستند این در حالی است که حدود 80 درصد از مردم آذربایجان ( شیعیان ) علیرغم خواست قلبی نمی توانند به نحو دلخواه خود؛مراسم ماه محرم را برگزار نمایند .

امروزه بندهای 3 و 4 ماده اخیر الذکر به دستاویز دولت باکو برای برخورد با مراسم عزاداری ماه محرم در سطح خیابان ها تبدیل شده است .این در حالی است که در اولين سال هاي استقلال جمهوري آذربايجان مراسم عزاداري حسيني و به خصوص روز عاشورا در سطح گسترده تري در معابر عمومي اين کشور برگزار مي شد که برخي محافل لاييک و وابسته به غرب با ابراز نگراني از اين وضعيت و با استناد به قانون اساسی موصوف محدوديت هايي را ايجاد و در زمان حاضر مراسم عزاداري در سراسر اين کشور در مساجد و حسينيه ها برگزار مي شود و حضور گسترده و پرشور جوانان از ويژگي هاي اين آيين ها است.

در جمهوری آذربایجان اکثر شیعیان به ماه محرم اعتقاد قلبی ویژه ای دارند. در مناطق شیعه‌نشین معمولا تا اربعین حسینی به موسیقی گوش نمی‌دهند و تلاش می نمایند کارهای غیرشرعی انجام ندهند. در این مناطق مراسم عروسی در ماه محرم و صفر برگزار نمی‌شود..تا پايان ماه محرم و اربعين حسيني، معمولا خانم ها موهايشان را رنگ نمي‌كنند و لباس هاي نو نمي‌دوزند و خانواده ها، تغيير مكان نمي‌دهند. مردم در روزهای تاسوعا و عاشورا لباس هاي رنگارنگ مخصوصا لباس قرمز نمي‌پوشند .خانواده هاي مذهبي که توان مالی دارند سفره های احسان را می گسترانند و در خانه‌ها، مراسم مرثيه برگزار مي‌كنند. اکثر مردم آذربایجان از اسامي نظير علي، حسن، علمدار، عباس، علي عباس، ذوالفقار، فاطمه، زينب، زهرا و سكينه، براي كودكان متولد شده در ماه محرم استفاده می کنند.

 در اکثر مراكز فروش نوارهای موسیقی، به جای نوای موسیقی، صدای نوحه‌سرایی، مرثیه و روضه می‌آید. مردم در مساجد جمع می‌شوند و مساجدی كه روحانیان آن فعال‌اند، دارای برنامه‌های متنوع عزاداری‌اند. در این ایام مردم به خصوص در رایون های جنوبی (جلیل‌آباد، نفت‌چالا، ماساللی، لنكران، یاردیلمی، لریك و آستاراو...) مراسم عزاداری امام حسین را بر پا می کنند. همچنین در شهر باكو، مخصوصاً روستاهای باكو برنامه های عزاداری برگزار می گردد. در شهر باكو پایتخت جمهوری آذربایجان آئین های عزاداری در مساجد تازه‌پیر، حاجی سلطانعلی، گوی مسجد،مشهدی داداش،حاج جواد و نیز در اکثر حسینیه‌ها با شركت قابل توجه شیعیان و دوستداران اهل بیت (ع) به ویژه جوانان مومن آذری برپا می شود؛ یکی از برنامه هایی که در ایام ماه محرم به ویژه در روزهای تاسوعا و عاشورا در جمهوری آذربایجان صورت می گیرد اهداء خون توسط عزاداران می باشد ؛ در روز عاشورا؛ روستای نارداران در نزدیکی شهر باکو به سبب وجود زیارتگاه امامزاده معروف ،حضرت رحیمه خاتون؛خواهر امام رضا ( ع) به مرکز برگزاری مراسم عزاداری تبدیل می شود .

 بیش از بیست هزار نفر که اکثر آنان را جوانان سیاه پوش تشکیل می دهد خود را به زیارتگاه مجلل خواهر امام رضا می رسانند و با تشکیل دستجات سینه زنی و زنجیر زنی به عزادارای سرور و سالار شهیدان می پردازند.به غیر از نارداران در سایر مساجد و اماکن مقدس به ویژه امامزاده بی بی هیبت و امامزاده محسن نیز برنامه های مشابه برگزار می گردد. در اين ميان مراسم عزاداري ايرانيان در باکو همواره مورد توجه بوده وعزاداران عاشق و دلباخته اباعبدالله الحسين (ع) با شور و شوق وصف ناپذير با حضور گسترده در حسينيه ايرانيان مقيم باکو آيين هاي سوگواري ويژه اي را برگزار مي کنند و جمع زيادي از مردم آذري نيز که اغلب آنان را جوانان تشکيل مي دهند با علاقه وافری در اين مراسم شرکت مي کنند؛ حضور مداحان و خطيبان برجسته ايراني نيز نقش مهمي در برگزاري گسترده اين مراسم ها و آگاه سازي مردم از واقعه کربلا و مصيبت هاي اين روز دارند.

از دیگر شهرهای جمهوری آذربایجان که مراسم عزاداری ماه محرم در آنجا به صورت ویژه ای برگزار می گردد شهر گنجه است؛ هنوز در گنجه آداب و سنن ایرانی – اسلامی و اعتقادات مذهبی کم و بیش به چشم دیده می شود.در گنجه مانند ایران از اول ماه محرم مراسم عزاداری شروع می شود و مردان و زنان در قالب دسته های عزاداری در امامزاده شهر عزاداری می نمایند در روزعاشورا محوطه امامزاده شهر گنجه مملو از جمعیت می شود و مردم نذرهای خود را دراین محل ادا می کنند.

 علاوه بر شهرهای مختلف جمهوری آذربایجان از قبیل باکو و گنجه ؛جمهوری خودمختار نخجوان نیز از جمله مناطقی است که مردم آن در حد وسع و توان عاشورا را از هر لحاظ بزرگ می دارند؛ نوحه خوانی مرثیه سرایی،زنجیر زنی، سینه زنی ،کشتن قربانی، گستردن سفره احسان ، پخش خرما و نذورات دیگر ، نمایش صحنه قتال در کربلا و استمداد مظلومانه امام حسین(ع)؛ مراسم شاخسی و واخسی ، گریه بر مصائب اهل بیت و تعطیل کردن محل کار و کوشش و بازار و... از جمله برنامه هایی است که در این جمهوری در ماه محرم صورت می گیرد . در «نهرم»، «بنني يار»، «يتوي» و ديگر روستاهاي منطقه نخجوان جمهوري آذربايجان، اين مراسم به شكل دسته جمعي برگزار مي‌شد و هميشه، توجه اهالي ديگر مناطق را به خود جلب مي‌كند.

در سال های قبل مراسم قمه زنی در جمهوری نخجوان صورت می گرفت که پس از فتوای رهبر انقلاب اسلامی ایران در خصوص حرمت موضوع فوق در حال حاضر در روز عاشورا به جای این مراسم برنامه اهدای خوان از سوی عزاداران انجام می گیرد. نوحه ها و مرثیه هایی که در این جمهوری مورد استفاده مداحان و ذاکرین قرار می گیرد عموما از اشعار مرحوم قمری دربندی،دخیل مراغه ای ،راجی تبریزی ،قاسم بیک ذاکر و حاج سید عظیم شیروانی است. البته اخیرا ازنوارهای مداحی مداحان تبریزی و اردبیلی نیز در برنامه های عزاداری استفاده می شود. روز عاشورا درپایتخت جمهوری خود مختار نخجوان بدون اینکه از طرف دولت مرکزی(باکو ) اعلام شود تعطیل می گردد و سیمای شهر در غم و اندو ه فرو می رود .

نکاتی پیرامون بزرگداشت ماه محرم در جمهوری آذربایجان :

1- مساله ای که درعزاداری های این ماه در جمهوری آذربایجان مشهود است اینکه این برنامه ها به دلیل سال ها فعالیت کمونیست ها و عدم وجود مدارس و حوزه های علمیه از عمق و غنای لازم برخوردارنیستند و دراین عزاداری ها آنگونه که شایسته قیام امام حسین (ع)می باشد واقعه عاشورا تبیین و تشریح نمی گرددکه این موضوع تربیت جوانان عالم و آگاه به معارف اهلبیت را بیش از پیش ضروری می سازد .

2 - عدم آشنایی مردم این جمهوری با معارف اصیل شیعی صحنه هایی را به وجود می آورد که باعث تعجب افرادی است که با تاریخ و سرگذشت این مردم آشنایی ندارند.به طور مثال خانم هایی که دارای حجاب اسلامی نیستند با حضور در امامزاده ها و تکایا به شیوه خاص خود به امام حسین (ع) و یا حضرت ابوالفضل (ع) ابراز ارادت می نمایند که این موضوع از یک طرف مبین علاقه قلبی آنها به مذهب تشیع و از سوی دیگر بیانگر نیاز ضروری آنها به یاد گیری هنجارهای دینی و مذهبی است.

3- موضوع دیگری که در ارتباط با عزاداری مردم جمهوری آذربایجان قابل بیان است اینکه هنوز بعد از نزدیک به دو قرن که از انفکاک جمهوری آذربایجان از ایران می گذرد سبک عزاداری و نوع اشعار و مرثیه هایی که در عزاداری ها مورد استفاده قرار می گیرد شباهت های زیادی با عزاداری مرسوم در ایران به ویژه مناطق آذری نشین دارد .

4- ويژگي دیگر عزاداری در جمهوری آذربايجان اين است كه اقليت سني هم در مراسم عاشورا شركت مي‌كند. احتمالاً فرمانروايي طولاني روسي و شوروي باعث يكپارچگي اين دو جريان اسلام شده است كه طي مدت زيادي با هم دشمني مي‌ورزيدند ولي بعداً مشتركا با استعمارگران مقابله كردند. البته در سال های اخیر وهابیت با حمایت و پیگیری برخی دولت های عربی فعالیت های چشمگیری داشته است که در نتیجه فعالیت های فوق تعدادی از مردم آذربایجان جذب این فرقه انحرافی گردیده اند که این افراد نه تنها در برنامه های مربوط به ماه محرم شرکت نمی کنند بلکه با انواع روش ها سعی دارند عزاداری شیعیان را موضوع خرافاتی جلوه دهند.

5- در اوایل استقلال جمهوری آذربايجان مطبوعات این کشور تمايلي چندانی به پوشش مراسم عزاداري حسيني نداشتند، ولي اکنون به دليل افزايش روز افزون توجه جامعه به اين رويدادها و ارزش های معنوي، مطالبي را در خصوص قیام امام حسین (ع) درج می کنند.

ویژگیهای محرم امسال

1- تقارن ماه محرم امسال با کریسمس بیش از هر زمانی سیاست های ضد شیعی دولت آذربایجان را به تصویر می کشد.امسال از سوی دولت باکو به منظور بزرگداشت عید کریسمس در کشور مسلمان نشین آذربایجان پنج روز تعطیلی رسمی اعلام شده در حالی که روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی در تقویم این کشور که بیش از 95 درصد آن را مسلمانان و حدود هشتاد درصد آن را شیعیان تشکیل می دهد جایی ندارد - که البته امسال به دلیل واقع شدن عاشورا در روز یکشنبه که روز تعطیل رسمی در جمهوری آذربایجان است پیش بینی می شود مردم این جمهوری بیش از سال های قبل امکان حضور در مراسم عزاداری را داشته باشند- همچنین در حالی که همه ساله به مناسبت کریسمس؛ جشن ها ، کنسرت ها و نورافشانی های مجللی توسط نهادهای دولتی برگزاری می شود هیچ اقدام خاصی از سوی دولت جهت بزرگداشت ماه محرم به ویژه روز تاسوعا و عاشورا به عمل نمی آید.

2- آنچه ماه محرم امسال را از سال های قبل متمایز می نماید تشدید سیاست دین ستیزی به ویژه مسجد ستیزی در جمهوری آذربایجان می باشد. امسال که باکو به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام معرفی شده بود انتظار می رفت که از بی مهری دولت باکو نسبت به ارزش های مذهبی کاسته شود که متاسفانه عکس آن حاصل گردید. از ابتدای امسال تاکنون تعدای از مساجد آذربایجان از جمله مسجد حضرت محمد(ص) و مسجد منطقه نفت داشلاری باکو تخریب و نیز تعدای دیگری از مساجد تعطیل شده اند و در حال حاضر نیز تخریب مسجد حضرت فاطمه زهرا (س) که حتی دادگاه تجدید نظر نیز حکم تخریب آن را تائید نموده به مهمترین مساله شیعیان آذربایجان تبدیل شده است،به گونه ای که طی روزهای گذشته تعداد زیادی از معترضین به حکم تخریب مسجد حضرت فاطمه زهرا که در مقابل این مسجد تجمع نموده بودند توسط پلیس بازداشت شدند. علاوه بر این بحث ممنوعیت پخش اذان از مساجد که چند سال قبل با مقاومت شیعیان باکو متوقف شده بود ،در حال حاضر بدون هیچ گونه استناد قانونی در حال اجراست و پلیس باکو هر روز به بهانه ای سعی در تحقق این موضوع دارد که مجموع این مسائل موجب گردیده دینداران جمهوری آذربایجان با شرکت بیش از پیش در عزاداری های ماه محرم ،اعتراض خود به سیاست های ضد دینی را اعلام نمایند.

3- دستگاه های امنیتی دولت باکو امسال نیزهمچون سال های قبل؛پیش از فرا رسیدن ماه محرم اقدام به جمع آوری کتاب های مذهبی از کتابفروشی های دینی نموده اند و دستگاه های امنیتی و پلیس جمهوری آذربایجان در آستانه ماه محرم برخی فعالان اموردینی شهرهای مختلف از جمله باکو ، گنجه و نخجوان را احضار و سیاست های خود مانند ممنوعیت عزاداری در خیابان ها و نیز پرهیز سخنرانان از اعتراض به سیاست های دولت و انتقاد از رابطه دولت با رژیم صهیونیستی را به آنان تفهیم نموده اند .ضمن اینکه رسانه های تصویری جمهوری آذربایجان در این ایام نیز به پخش برنامه های غیر اخلاقی و... مشغول می باشند .

سخن آخر:

با نگاهی به اوضاع جمهوری آذربایجان در ماه محرم و سیاست های دولت باکو ؛ایران قبل از انقلاب در ذهن تداعی می گردد؛ قبل از انقلاب اسلامی ایران از سوی رژیم پهلوی اقدامات زیادی برای کم کردن عشق و علاقه مردم به واقعه عاشورا انجام گرفت که درنهایت برای آنان نتیجه معکوس داشت و مردم مسلمان ایران با الهام از مکتب عاشورای حسینی به پا خواسته و حکومت مبتنی بر ارزش های الهی به وجود آوردند؛امروزه در جمهوری آذربایجان نیز که علی رغم فشارهای 70 ساله کمونیست ها و نیز با وجود سیاست های ضددینی حاکمیت ؛عشق و علاقه مردم به امام حسین(ع) زنده و در حال رشد و نمو است نشانه هایی از جریان مبتنی بر ارزش های الهی و مبارزه باسیاست های ضد دینی مشاهده می گردد که نارضایتی شدید و مخالفت مردم آذربایجان با تخریب مساجد و نیز مقاومت در برابر مسائلی مانند ممنوعیت پخش اذان از مساجد و...نمونه هایی از جریان یاد شده می باشند که جملگی در سایه تعالیم مکتب نجاتبخش عاشورا حاصل شده اند؛ دولتمردان جمهوری آذربایجان بایستی ازاین موارد عبرت بگبرند و بیش ازاین درمقابل خواسته های برحق مردم شیعه آذربایجان به ایجاد مانع نپردازند و خود نیز همراه با مردم و بصورت عملی درمسیرگسترش فرهنگ حسینی گام بردارندچرا که دولت و مردم جمهوری آذربایجان می توانند با بهره برداری صحیح از آموزه های مکتب امام حسین (ع) که ذلت ناپذیری و ایستادگی در برابر ظلم و ستم ازآن جمله است سرزمینهای اشغالی خود را آزاد نمایند .


حسن گلی- کارشناس مسائل قفقاز


منابع :

- فصلنامه تحقیقی مطالعاتی آران
- خبرگزاری آران