شیب تند آموزش عالی کند شد

ترمز شیب تند سال های اخیر در افزایش ظرفیت های پذیرش دانشجو در تحصیلات تکمیلی کشیده شد و وضعیت آماری ظرفیت در مقطع تحصیلی دکتری نشان از برخی محدودیتها دارد.

در سال های اخیر با وجود کاهش تعداد داوطلبان در آزمون های تحصیلات تکمیلی ارشد و دکتری، ظرفیت این مقاطع در رشته های مختلف در دانشگاه های آزاد، پیام نور، دانشگاه های دولتی و دوره های شهریه پرداز دانشگاه های دولتی افزایش چشمگیری داشت و این موضوع تا حدی پیش رفت که نگرانی بسیاری از صاحبنظران آموزش عالی را به دلیل بیکاری این طیف از فارغ التحصیلان برانگیخته است.

بسیاری از صاحبنظران معتقد هستند که آموزش عالی با افزایش بی رویه جمعیت دانشجوی تحصیلات تکمیلی از کیفیت فاصله گرفته و شیب تندتری را در کمی گرایی طی می کند. پذیرش در دوره دکتری در سال های اخیر به یکی از مهمترین دغدغه های آموزش عالی بدل شده است.

تغییرات پی در پی نحوه پذیرش از سال ۹۰ به این سو، اعتراضات دانشگاه ها نسبت به فرآیند پذیرش، تغییرات میزان استقلال دانشگاه ها در پذیرش دانشجوی دکتری موجب شده است که هر نوع تغییری در این موضوع به یک مسئله مهم بدل شود.

از سوی دیگر دوره دکتری بر اساس تعریف استاندارد، دوره ای است که دانشجو به منظور حرکت در مسیر علم و دانش و به مدت حدود ۵ سال به صورت تمام وقت در یک موضوع تحقق و تدبر می کند. اما اینکه واقعیت موجود چقدر با تعریف استاندارد تطابق دارد نیز جای بحث دیگری می طلبد.

با این حال دانشگاه های دولتی با ایجاد دوره های شهریه پرداز سعی کرده اند به نحوی به تقاضای بالای داوطلبان برای ورود به دکتری پاسخ دهند و از همین رو یکی از دوره های پرطرفدار در دکتری پردیس های خودگردان است.

از سال ۹۵ با توجه به یکی شدن آزمون دکتری در دانشگاه های دولتی و آزاد، موضوع پذیرش در این دانشگاه ها رنگ و بوی دیگری گرفت و ظرفیت های بالای دانشگاه آزاد و پیام نور مورد انتقاد برخی داوطلبان قرار گرفت. برخی معتقد بودند که این ظرفیت بالا باعث شده است که کیفیت آموزش در این دانشگاه ها صدمه ببیند و فلسفه پذیرش محدود و وقت گذاشتن اساتید برای دانشجویان دکتری زیر سئوال برود.

در سال ۹۶ حدود ۲۶۰ هزار نفر در آزمون دکتری ۹۶ ثبت نام کردند و در نهایت ۱۴ هزار نفر در دانشگاه های دولتی پذیرفته شدند اما در سال ۹۷ با توجه به اعمال سیاست محدود سازی پذیرش در دوره های دکتری دانشگاه های دولتی و آزاد تعداد ۲۳۴ هزار نفر ثبت نام کردند که این تعداد نسبت به سال گذشته با ۳۰ هزار نفر کمتر همراه بود و میزان ظرفیت پذیرش نیز کاهش یافت.

این در حالی است که ظرفیت دانشگاه آزاد نیز از سال ۹۶ به سمت کاهش پیش رفته است.

پیش از این دکتر امیررضا شاهانی رئیس مرکز سنجش و پذیرش دانشگاه آزاد در سال ۹۶ گفته بود که تعداد پذیرش دانشجویان در دوره دکتری نسبت به سال ۹۵ ظرفیت دکتری حدود یک چهارم شده است زیرا دانشگاه آزاد ملزم شده است کیفیت را ارتقاء داده و با دفتر گسترش وزارت علوم هماهنگ باشد.

رئیس مرکز سنجش و پذیرش دانشگاه آزاد اسلامی ظرفیت پذیرش دکتری در این دانشگاه را در سال ۹۷ حدود ۹ هزار و ۸۰۰ نفر اعلام کرد و یادآور شده است: با توجه به برگزاری آزمون ورودی دکتری نیمه‌ متمرکز سال ۹۷ با حضور ۲۳۴ هزار و ۴۵۴ داوطلب، افرادی که پس از اعلام نتایج اولیه آزمون دکتری از سوی سازمان سنجش علاقمند به انتخاب کدرشته های دانشگاه آزاد هستند می توانند ثبت‌ نام کرده و بعد از آن ما از دانشجویان برای مصاحبه دکتری دانشگاه آزاد دعوت خواهیم کرد. 

وضعیت ظرفیت ها در دانشگاه های دولتی نیز به صورتی است که ظرفیت پذیرش کدرشته های امتحانی دوره دکتری «Ph.D» سال ۱۳۹۷ دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی به جز دانشگاه آزاد اسلامی حدود ۱۳ هزار و ۹۰۰ نفر است این آمار در مقایسه با ۱۴ هزار و ۲۰۰ نفر پذیرفته شده سال گذشته با کاهش مواجه شده است.

تغییرات ظرفیت در گروه دکتری تخصصی دانشگاه های دولتی نشان می دهد که دانشگاه پیام نور با کاهش ظرفیت مواجه شده است و در مقابل دوره های روزانه و پردیس های خود گردان در برخی از رشته ها با کمی افزایش روبرو بوده اند.

جدول میزان ظرفیت بر اساس گروه های علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی، کشاورزی، هنر، دامپزشکی، زبان

آمار پذیرش در دوره های مختلف

بررسی میزان ظرفیت در گروه ها و دوره های مختلف نشان می دهد که دوره های روزانه 8هزار و ٩٢٢ نفر ظرفیت دارند که از مجموع ظرفیت ۱۳ هزار و ۹۳۷ نفر است. دوره های شبانه نیز در ردیف دوم قرار دارند.

دوره های دانشگاه پیام نور نیز ٢٦٧ ظرفیت دارند. همچنین میزان ظرفیت در دوره های پردیس خودگردان از دوره های غیرانتفاعی بیشتر است.

در عین حال بررسی دوره های روزانه، نوبت دوم (شبانه)، غیرانتفاعی، خودگردان و پیام نور در کنکور دکتری سال ۹۷ نشان می دهد که در برخی رشته ها با افزایش ظرفیت در دوره های روزانه و در برخی رشته ها با افزایش ظرفیت در دوره های خودگردان مواجه هستیم.

تغییرات ویژه در پذیرش دکتری دانشگاه آزاد و حذف پردیس های بین الملل

در دانشگاه آزاد تغییرات ظرفیت پذیرش به دلیل عدم درج میزان ظرفیت در هر کدرشته، مشخص نیست اما با توجه به دفترچه انتخاب رشته دانشگاه آزاد می توان دریافت که واحدهایی که دارای پردیس بین المللی، مجتمع بین المللی و مرکز بین المللی هستند امسال پذیرش دانشجو ندارند. این تغییر به دلیل عدم مجوز پذیرش دانشجوی دکتری در این دسته از مراکز دانشگاه آزاد است.

ضمن اینکه واحد امارات متحده عربی و واحد افغانستان دانشگاه آزاد نیز در سال ۹۷ پذیرش دانشجو ندارند و تنها یک رشته حقوق بین الملل در واحد امارات پذیرش دارد.

دلیل این کاهش را نیز می توان در میان سیاست های وزارت علوم یافت.

کاهش ظرفیت به دلیل هدفمند شدن دوره

مجتبی شریعتی نیاسر معاون آموزشی وزیر علوم در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به بررسی رشته های دکتری دانشگاه آزاد اسلامی در جلسه ای با مسئولان این دانشگاه یادآور شد: در این جلسه تمام رشته های دکتری دانشگاه آزاد بررسی و ظرفیت پذیرش در مقطع دکتری این دانشگاه محدود شد.

معاون آموزشی وزارت علوم با اشاره به انتقادی که به وزارت علوم وارد می شود و گفته می شود که برخی از مجوزها به صورت بی رویه بوده اند، خاطرنشان کرد: از امسال به بعد دیگر نه تنها دانشگاه آزاد بلکه هیچ دانشگاه دیگری، با فشار قرار نیست ورود پیدا کند، امیدواریم بتوانیم کنترل کمیت را همراه با ارتقاء کیفیت داشته باشیم.  

شریعتی نیاسر درباره محدود شدن ظرفیت های دکتری در سال ۹۷ گفت: ظرفیت های دکتری دانشگاه پیام نور از سال قبل کاهش یافته بود امسال هم در مجموع ظرفیت دوره دکتری کاهش یافته است تا دوره های دکتری هدفمند شود.

ظرفیت کلی پذیرش دانشجوی دکتری با اندکی محدودیت

همچنین ابراهیم خدایی رئیس سازمان سنجش آموزش کشور در گفتگو با خبرنگار مهر درباره ظرفیت پذیرش خاطرنشان کرد: حدود ۲۴ هزار نفر ظرفیت دولتی و آزاد برای پذیرش دکتری پیش بینی شده است‌. سال گذشته ظرفیت پذیرش دولتی در دکتری ۱۴ هزار و ۵۰۰ نفر بود که امسال با کمی محدودیت، حدود ۱۴ هزار نفر پیش بینی شده است.

وی گفت: دانشگاه آزاد نیز حدود ۱۰ هزار نفر ظرفیت برای دکتری تعیین کرده است بنابراین پیش بینی می کنیم حدود ۲۴ هزار نفر در این دوره پذیرفته شوند.

جزئیات آماری شرکت کنندگان در آزمون دکتری امسال

به گزارش مهر، تعداد ۲۳۴ هزار و ۷۰۶ داوطلب در آزمون دکتری «Ph.D» (نیمه‌متمرکز) سال ۹۷ دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی ثبت نام کردند که از این تعداد، ۱۸۷ هزار و ۸۲۱ داوطلب در جلسه آزمون حاضر بودند.

از تعداد حاضرین در جلسه آزمون، تعداد ۱۷۳ هزار و ۷۶۳ داوطلب مجاز به انتخاب رشته شدند که از این میان تعداد ۷۳ هزار و ۶۸۰ داوطلب مجاز به انتخاب رشته کدرشته های محل های دوره روزانه و سایر دوره ها و تعداد ۱۰۰ هزار و ۸۳ داوطلب منحصرا مجاز به انتخاب کدرشته محل های غیر روزانه یا به عبارت دیگر سایر دوره ها هستند.از تعداد حاضرین در جلسه آزمون، تعداد ۱۷۳ هزار و ۷۶۳ داوطلب مجاز به انتخاب رشته شدند که از این تعداد، ۱۲۵ هزار و ۸۷۲ داوطلب و یا به عبارت دیگر ۷۲.۵۶ درصد مجازین در روزهای سوم تا دهم اردیبهشت نسبت به انتخاب کدرشته محل های تحصیلی خود اقدام کردند.

با توجه به میزان داوطلبانی که انتخاب رشته کرده اند و میزان ظرفیت پذیرش در دانشگاه های دولتی، شانس کمی برای قبولی داوطلبان دوره دکتری پیش رو است. ضمن اینکه در روزهای پیش رو حدنصاب علمی دانشگاه های مختلف برای مرحله دوم (مصاحبه و آزمون و ... ) اعلام می شود و تعدادی از افرادی که انتخاب رشته کرده اند موفق به کسب حدنصاب نخواهند شد.