آیین نامه اجرایی قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست در سال ۹۴ ابلاغ شد که طی آن تغییرات اساسی و تسهیل شرایط فرزندخواندگی ایجاد شد و سامانه فرزندخواندگی هم که امسال قرار است راه اندازی شود، اما هنوز هم بسیاری از مردم با شرایط فرزندخواندگی آشنایی ندارند.
به گزارش «تابناک» به نقل از ایرنا، شرایط فرزندخواندگی در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب سال ۹۲ آمده است و آیین‌نامه‌های ماده ۲۲ و ۳۶ این قانون نیز در سال ۹۴ ابلاغ شد؛ براین اساس زن و شوهر بدون فرزند، دختران و زنان بدون شوهر و زن و شوهر دارای فرزند می‌توانند متقاضی سرپرستی فرزند باشند.
ماده ۲۲ ـ. پس از صدور حکم قطعی سرپرستی، مفاد حکم از سوی دادگاه به اداره ثبت احوال و اداره بهزیستی مربوط ابلاغ میشود. اداره ثبت احوال مکلف است نام و نام خانوادگی کودک یا نوجوان تحت سرپرستی و همچنین مفاد حکم سرپرستی را در اسناد سجلی و شناسنامه سرپرست یا زوجین سرپرست وارد کند. همچنین اداره ثبت احوال مکلف است شناسنامه جدیدی برای کودک یا نوجوان تحت سرپرستی با درج نام و نام خانوادگی سرپرست یا زوجین سرپرست صادر و در قسمت توضیحات مفاد حکم سرپرستی و نام و نام خانوادگی والدین واقعی وی را در صورت مشخص بودن، قید کند. به گزارش بهزیستی، شرایط عمومی برای همه متقاضیان سرپرستی شامل انجام واجبات و ترک محرمات، دارا بودن صلاحیت اخلاقی، عقد دائم زوجین و تابعیت ایرانی است.
مطابق قواعد تابعیت ایران، زن خارجی که همسر مرد ایرانی شود، تابع ایران محسوب میشود. اما چنانچه زن ایرانی به زوجیت مردی با تابعیت خارجی درآید، تابعیت خود را نمی‌تواند به شوهر دهد؛ بنابراین صرفا، مرد ایرانی دارای همسر ایرانی و مرد ایرانی دارای همسر خارجی و دختر و زن بدون شوهر ایرانی می‌توانند تقاضای سرپرستی کنند.
حداقل یکی از زوجین باید بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد. دختر مجرد هم حداقل باید ۳۰ سال داشته باشد. متقاضیان کمتر از ۵۰ سال، در اولویت هستند. با افزایش سن بیشتر از ۵۰ سال احتمال واگذاری فرزندخواندگی کمتر میشود. متقاضیان باید محکومیت کیفری نداشته باشند و دارای تمکن مالی باشند. تمکن مالی با ابزار‌هایی مانند شغل پایدار با درآمد مکفی، خانه مسکونی اعم از ملکی یا استیجاری و ... توسط بهزیستی سنجیده خواهد شد. همچنین متقاضی باید دارای بیمه پایه اجتماعی و درمان باشد چرا که بعدا باید کودک را بیمه تکمیلی کنند. برای انجام بیمه تکمیلی داشتن بیمه پایه الزامی است. تمکن مالی یکی از زوجین در زمان ارائه تقاضانامه، برای حائز شرط بودن کفایت می‌کند. اما تملیک اموال یا حقوق یا تعهد به تملیک اموال یا حقوق در آینده به نفع کودک یا نوجوان و نیز بیمه عمر باید توسط زن و شوهر هر دو باهم انجام شود.
برای تقاضای فرزند زوجین باید شرایط سلامتی را داشته باشند، به آن معنا که سفیه یا مجنون نباشند، سلامت جسم و روان لازم و توانایی عملی نگهداری از کودک را دارا باشند. اعتیاد به مواد مخدر، روانگردان و الکل نداشته باشند. مبتلا به بیماری واگیر یا صعب‌العلاج نباشند. همچنین ماده ۳۶ ـ. به‌منظور انجام صحیح مسئولیت پذیرش، نگهداری و مراقبت، حضانت و سرپرستی کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست از سوی سازمان بهزیستی کشور و اختیار واگذاری سرپرستی آنان به خانواده‌های واجد شرایط و مؤسسات، آیین‌نامه‌های اجرایی این قانون با پیشنهاد وزارتخانه‌های تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دادگستری و کشور ظرف سه‌ماه از تاریخ تصویب این قانون تهیه میشود و به تصویب هیأت وزیران می‌رسد. متقاضیان فرزندخواندگی باید معتقد به یکی از ادیان مصرح در قانون اساسی باشند.
زن و شوهر برای تقاضای فرزندخواندگی باید شرایط اختصاصی را داشته باشند و پنج سال از تاریخ ازدواج آن‌ها گذشته باشد و از ازدواج فعلی خود فرزند نداشته باشند. اگر زوجین بنا به تشخیص پزشکی قانونی بچهدار نشوند نیاز به گذشت پنج سال نیست. همچنین اگر از ازدواج متقاضیان پنج سال گذشته باشد و آن‌ها بچه نداشته باشند، نیاز به اخذ گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان نیز نخواهند داشت.
در مورد شرایط اختصاصی برای دختران و زنان بدون شوهر نیز زن مجرد نباید فرزند داشته باشد. اما اگر زن مجرد بخواهد سرپرستی خواهران و برادران یا برادرزاده‌ها یا خواهرزاده‌ها یا نوه‌های خود را به عهده بگیرد، داشتن فرزند بلامانع است. قانون به زنان مجرد اجازه داده است که فقط کودک دختر را به سرپرستی بپذیرند. اما اگر زن مجرد واجد شرایطی بخواهد سرپرستی برادر یا پسر برادر یا پسر خواهر یا نوه خود را بپذیرد، بهزیستی موضوع را به دادگاه منعکس می‌کند. اگر دادگاه این امر را بپذیرد، بهزیستی فرایند انجام کار را ادامه خواهد داد.
دختران و زنان بدون شوهر باید دارای منزل مسکونی به صورت مستقل باشند. البته ملکی یا استیجاری بودن منزل تفاوتی ندارد. اگر متقاضی در منزلی به همراه اعضای خانواده خود زندگی می‌کند، منزل مذکور باید دارای امکانات رفاهی برای کودک باشد. همچنین اعضای خانواده نیز باید بررسی شوند.
شرایط اختصاصی برای زن و شوهر دارای فرزند نیز به اینگونه است که برای پذیرش درخواست زوجین دارای فرزند، رعایت تناسب سنی کودکان زیستی (بیولوژیک) متقاضی و کودک تحت سرپرستی الزامی است.
واگذاری کودک غیرهمجنس با کودکان زیستی متقاضیان بلامانع است. درصورتی که متقاضیان سه کودک زیستی داشته باشند که با متقاضیان زندگی می‌کنند، صرفا آن‌ها می‌توانند یک کودک دیگر را به سرپرستی بپذیرند. مگر آن که کودکان تحت سرپرستی خواهر و برادر باشند. اگر کودکان زیستی به دلیل ازدواج با خانواده زندگی نمی‌کنند شرط مزبور لازم نیست رعایت شود.
متقاضیان مقیم خارج کشور برای درخواست فرزندخواندگی الزاما باید به نمایندگی ایران در کشور خارج حسب مورد به سفارتخانه یا کنسولگری یا دفاتر حفاظت از منافع یا سفیر اکرودیته مراجعه کنند. منظور از نمایندگی، کنسولگری یا دفاتر حفاظت از منافع یا سفیر اکرودیته جمهوری اسلامی ایران در کشور محل اقامت یا کشوری دیگری است که امور اداری ایرانیان را انجام می‌دهد. از نظر قانون محل اقامت دائم متقاضی، خارج از کشور است بنابراین متقاضی نمی‌تواند در مدت سفر خود به ایران، فرآیند درخواست فرزندخواندگی را از ایران شروع کند. یعنی الزاما مدارک متقاضیان باید از طریق نمایندگی ایران در خارج از کشور و از سوی وزارت امور خارجه به سازمان بهزیستی ارسال شود.
چگونه کودکی را به فرزندی بپذیریم؟
اگر متقاضیان تمام شرایط را داشته باشند و تمام مدارک لازم را نیز تهیه کنند بازهم بهزیستی نمی‌تواند به تمام درخواست‌های فرزندخواندگی پاسخ دهد چراکه همواره تعداد متقاضیان نسبت به تعداد کودکان بیشتر است. علاوه برآن بیشتر متقاضیان، کودک شیرخوار حداکثر تا ۲ سال می‌خواهند. اگر سن شما متقاضی بالا است، کودک شیرخوار به او تعلق نخواهد گرفت.
همچنین بیشتر متقاضیان، کودک دختر و کودک بدون سرپرست می‌خواهند. در حالی که بیشتر کودکان تحت مراقبت سازمان بهزیستی بدسرپرست هستند. به این معنا که آن‌ها دارای پدر و مادر هستند و بهزیستی تا قبل از اظهارنظر مرجع قضایی نسبت به صلاحیت یا عدم صلاحیت والدین آن‌ها اجازه ندارد آنان را به متقاضیان بسپارد.
برخی کودکان تحت مراقبت سازمان بهزیستی دارای بیماری‌های جسمی و روانی یا دارای معلولیت هستند در حالی که اگر اصرار بر پذیرش کودک دارای سلامت کامل است، امکان پاسخ مثبت به درخواست متقاضی کاهش می‌یابد یا با تأخیر خواهد بود. علاوه بر همه اینها، ممکن است در زمانی که متقاضی درخواست می‌دهد، کودک متناسب با شرایط متقاضی در اختیار بهزیستی نباشد. در این صورت، اگر شرایط متقاضیان به صورت کلی مورد تأیید بهزیستی باشد، درصورت تمایل می‌توانند در لیست انتظار قرار بگیرند تا متعاقبا به آنان اطلاع داده شود.
سیستم کارشناسی بهزیستی سعی دارد از بین متقاضیان، بهترین والدین را برای سرپرستی از کودک انتخاب کند. برای انتخاب بهترین والدین، بهزیستی ویژگی‌های سنی، شغلی، تحصیلی و توان مالی را مدنظر قرار می‌دهد. زوجین بدون فرزند، دختران و زنان بدون شوهر، متقاضیان کمتر از ۵۰ سال، متقاضیان دارای رابطه خویشاوندی با کودک یا نوجوان تحت سرپرستی بهزیستی و متقاضیان دارای فرزندخوانده بیمار در اولویت هستند. همچنین متقاضیانی که سابقا کودکی را بنا به هر دلیل به صورت غیرقانونی تحت مراقبت قرار داده بودند و بتوانند دلیل این نوع مراقبت غیرقانونی را نزد مرجع قضایی اثبات کنند، نسبت به سرپرستی از کودک مزبور در اولویت هستند.
