فتاوای آیت الله العظمی امام خمینی (قدس سره)
احکام مَهریّه
سؤال 1 : مسأله ای که اکثر جوانان در موقع ازدواج با با آن رو به رو هستند گرفتن مهریۀ زیاد از طرف والدین دختر می باشد، با توجه به اینکه کراراً از وعاظ و سخنرانان مذهبی شنیده ایم که گفته اند« گرفتن مهریۀ زیاد بر خلاف اصول اسلامی است» نظر حضرت عالی در مورد زیاد بودن مهریه چیست؟
جواب:در إسلام حدی برای مهریه به نحو لزوم معین نشده، ولی مستحب می باشد که مخارج ازدواج و همچنین مهریه را کم کنند . و نیز مستحب است مقدار مهریه از مهر السنُة که پانصد درهم است زیاد تر نباشد.
سؤال 2 : آیا مرد می تواند به قولی که به همسرش داده ( علی رغم توانائی بر انجام آن) عمل نکند؟ البته به این استناد به این مسأله که « اگر مرد در عقد نکاح قصد داشته باشد مهریه را ندهد عقد صحیح است».
جواب:از صفات مؤمن وفاء به عهد است، و در هر صورت شوهر نمی تواند از أصل پرداخت مهریه امتناع ورزد.
سؤال3 : اینجانب به علت ناسازگاری همسرم جدا زندگی می کنم ولی او را طلاق نداده ام، وی برای جدا شدن از من مبلغی ده برابر مهر مطالبه می کند تا راضی به طلاق گردد، آیا می توان زوج را در هنگام طلاق محکوم و مجبور نمود که بیش از مبلغ صداقیه به زوجه پرداخت نماید؟ و آیا إمکان دارد حق طلاق زوج را با عواملی از قبیل پرداخت فی المجلس صداقیه و یا پرداخت چندین برابر صداقیه محدود و یا دچار تزلزل نمود؟
جواب:اختیار طلاق در دست شوهر است، و زن بیش از صداق خود نمی تواند مطالبه کند.
سؤال 4 : اگر به زور و تزویر و ضرب و شتم طلاق زنی را از شوهرش بگیرد آیا این طلاق صحیح است؟
جواب:طلاقی که با وکالت از طرف شوهر یا با إذن حاکم شرع نباشد باطل است .
سؤال 5 : شخصی حدود ی سال قبل با زنی ازدواج کرده و مبلغ دویست تومان مهر قرار داده الان می خواهد طلاق بدهد، در مدت مزبور زن به خیال اینکه خانه مال خود و شوهر می باشد زحمت فراوانی را متحمل شده، آیا زوج می تواند بدون حق الزحمه با پرداخت مهر تعیین شد زنش را مطلقه نماید یا باید حق الزحمۀ زوجه را بپردازد؟
جواب:زن بیش از مهر تعیین شده حق ندارد، و در مقابل خدمت که انجام داده چنانچه با دستور زوج بوده و قصد تبرع نداشته اجرةالمثل را می توان مطالبه کند.
سؤال 6 : طبق فتوای حضرت عالی زن در ابتداء أمر حق دارد تمکین نکند تا مهر خود را بگیرد، آیا بعد از تمکین هم زن این حق را دارد که تمکین نکند تا مهر خود را بگیرد یا خیر؟
جواب: بعد از تمکین، حق امتناع ندارد.
سؤال 7 : در مهرنامۀ زنی نوشته شده است که زوج مبلغ هفتاد تومان پول بابت ملک و خانه به عنوان مهریه به زوجۀ خود بدهکار است، اکنون بعد از گذشتن سال های متمادی آیا همان هفتاد تومان را بدهکار است یا ملک و خانه را؟
جواب:با فرض اینکه پول خانه و ملک ، مهریه شده همان پول را حق دارد، ولی اگر ملک و خانه مهر شده و به مبلغ مذکور تقویم نموده اند باید ملک و خانه داده شود.
سؤال 8 : پدر اینجانب موقعی که برای من مجلس عقد برگزار کرده، مقداری اراضی و مجاری و خانه به عنوان صداقیه همسرم قرار داده است، و عیال اینجانب در ازاء ارقام مذکور إقراری داده و راضی به ازدواج شده است. اکنون پدرم ندامت حاصل نموده و إظهار می دارد که زوجۀ شما فقط پول می خواهد . استدعا دارم مقرر فرمائید چنانچه شرعاً زوجۀ اینجانب حق پول دارد قبول کنیم ، و اگر شرعاً در مجاری و اراضی و خانه حق دارد بفرمائید تا جواب مثبت به نامبرده داده شود.
جواب:آنچه عقد بر آن واقع شده همان صداق و ملک زن است.
سؤال 9 : اینجانب هفده سال پیش با مردی ازدواج کردم که زن أولش فوت کرده و پنج فرزند داشت ( دو پسر و سه دختر که همگی ازدواج کرده اند) و ثمرۀ هفده سال زندگی ما هم دو پسر به سن ده و هشت ساله است . ضمناً او زنی هم قبلاً داشته که طلاق داده و یک فرزند پسر هم قبلاً داشته که طلاق داده و یک فرند پسر هم از او باقی مانده که دوازده سال دارد. هم اکنون حدود بیست روز است که او فوت کرده و یک ماشین بنز ده چرخ و یک خانه شش دانگی از او باقی انده است ( دو دانگ از آن خانه که از او باقی مانده به إسم من است) در این مدت ورثهۀ بالغ او مشغول فروش و تقسیم أموال او هستند، ولی اسمی از مهریۀ من به میان نیامده، آیا من نمی توانم ادعاء مهریه کنم؟
جواب:اگر مهریه را طلب دارید می توانید مطالبه کنید.
سؤال 10 : اینجانب تصمیم به ازدواج گرفته ام، ولی پدر و مادرم می گویند که باید زیاد خرج کنی و مهریه را هم بالای صد هزار تومان قرار دهی ، خواهشمند است نظر خود را در این مورد بفرمائید؟
جواب:زیاد قرار دادن مهریه إشکال ندارد، ولی هر چه کمتر باشد بهتر است.
سؤال 11 : اینجانب می خواهم با پسری ازدواج کنم ، به او گفتم فقط یک جلد قرآن به عنوان مهریه بیاور و دیگر چیزی نمی خواهم ، آیا چنین ازدواجی ذشکال دارد؟
جواب:اختیار مهریه با طرفین است، و به هر طور دختر و پسر با هم قرار داد کنند حلال است، و هر چه کمتر باشد بهتر است، و مستحب است از مقدار مهر السنته بیشتر نباشد.
سؤال 12 : من زنی هستم که شوهرم فوت نموده، و دارای قطعه زمینی هستم که در صداقم قرار داشته و فعلاً متصرف و از طریق کشت و زرع با آن امرار معاش می نمایم. از طرفی فاقد محل سکونت بوده و از حیث مسکن در مضیقه قرار گرفته ام . آیا جائز است در زمین مزبور دو اطاق برای سکونت بسازم یا خیر؟
جواب:إشکال ندارد.
سؤال 13 ک در صداقتنامه می نویسند که مرد باید زمینی بخرد یا یک خانه بسازد و قیمت می شود مثلاً به هزار تومان آیا چون زوج در حل حاضر زمین و خانه را نداشته مهر باطل است و مبدل به مهرالمثل می شود؟ و اگر صحیح است لیکن تا به حال نخریده، آیا قیمت نوشته شدۀ همان وقت را بدهکار است یا باید زمین به قیمت فعلی محاسبه شود؟ و اگر زمین ها مختلف باشند آیا باید قیمت حد وسط را در نظر گرفت یا خیر؟
جواب:مهر باطل نیست، و باید زمین یا خانه تهیه کند، و در خصوص قیمت اگر تعارفی در بین نیست مصالحه نماید.
سؤال 14 : مهریۀ زنی از قرار ذیل است: 1 – یک جلد کلام اللّه مجید 2 – آئینه و شمعدان 3 _ پنجاه مثقال طلا و پانصد عدد سکۀ طلا ( یک پهلوی) که حسب الإقرار کلام اللّه و آئینه و شمعدان و مقدار پنجاه مثقال طلا و وصول شده، فقط مقدار پانصد عدد سکۀ طلا (یک پهلوی) بر ذمۀ زوج است که به ارزش یک میلیون و دویست و پنجاه هزار ریال تعیین گردیده و قرار شده عندالمطالبه تسلیم کند. حالا آیا زوج باید قیمت تعیین شده را بدهد یا خود سکه ها را؟ با توجه به اینکه قیمت فعلی طلا بیش از اینهاست.
جواب:در فرض مرقوم سکه های یاد شده بر عهدۀ زوج است، و در صورت تعذر تسلیم عین سکه ها، میزان « قیمتِ روزِ پرداختِ بدهی » است، مگر آنکه زوجه راضی به قیمت کمتر شود.
سؤال 15 : چند سال قبل ازدواج نمودم، زمان عقد معادل مهریۀ همسرم را به تعدادی سکه طلا تبدیل نموده و چون توان پرداخت آن را داشتم قبول کردم و بر ذمۀ خود گرفتم . اکنون پس از پنج سال قیمت سکه حدود چهارده برابر شده و تهیۀ آن در حال و آینده نیز برایم غیر ممکن و محال است، لذا بفرمائید ذمۀ من به چه چیز مشغول است؟
جواب:اگر تعدادی سکه در قرارداد مهریه در ضمن عقد ذکر شده همان را بدهکار هستید، هر چند قیمت آن اضافه شده باشد.
سؤال 16 : آیا پدر و مادر پسر می توانند هریه را بنویسند یا این که باید خود پسر برای همسرش مهریه بنویسد؟ و اگر پسر می نویسد آیا همان وقت باید آن مقدار پول یا طلا یا ملک را داشته باشد؟ چون بعضی گفته اند : « موقعی که خطبۀ عقد جاری می شود، اگر پسر مهریه ای را که نوشته موجود نداشته باشد زن و مرد بر هم حرام هستند» ضمناً از نظر إسلام بهترین مهریه چقدر است و از چه مقداری که تجاوز کرد گناه محسوب می شود؟
جواب:مالک بودن مقدار مهریه در حین عقد لازم نیست، و می تواند پد یا مادر و یا خود پسر مهریه را به ذمه بگیرد، و مهریه هر مقدار باشد مانع ندارد، ولی بهتر است از مقدار مهرالسنة تجاوز نکند.
سؤال 17 : در مورد مهریه آیا همان مقدار که موقع ازدواج ذکر شده معتبر است، یا باید به میزان ارزش روز داده شود؟
جواب:مقدار مهریه همان است که در عقد قرارداده شده، و با اختلاف ارزش پول و قدرت خرید تغییر پیدا نمی کند.
سؤال 18 : قبل از صیغۀ عقد ، زوج متعهد و ملتزم می گردد که 10 متر زمین مشاع در دفترخانۀ اسناد رسمی بابت مهریۀ مافی القباله واگذار نماید، ولی بعد از یک ماه از جریان فوق با حضور زوج و زوجه و خویشاوندان طرفین موافقت می کنند که مهریه به مبلغ وجه عندامطالبه تبدیل گردد، و طبق همان صورت جلسه صیغۀ عقد خوانده شده و در دفتر ازدواج به ثبت و امضاء طرفین رسیده است. مستدعی است مقرر فرمائید زمین نامبرده را مدیون است یا تعهد جدیدی که قائم مقام آن می شود و در قبالۀ نکاحیه نوشت شده است و یا هر دو تعهد را ؟
جواب: چیزی که عقد بر آن واقع شده مهریه است، و باید همان داده شود.
سؤال 19 : آیا پدر داماد می تواند از اعیان ملک خود چیزی را به صداق عروس خود درآورد بدون اینکه ابتداء آن را به فرزند خود ببخشد؟ یا نمی تواند این کار را بکند؟
جواب:می تواند ، اگر چه احتیاط غیر واجب این است که ابتداءً به فرزند ببخشد.
سؤال 20 : در کشور ما مرسوم است که أولیاء دختر مبلغی در حدود سی الی چهل هزار تومان پول را به نام « گله » از داماد می گیرند، و این مبلغ را پدر و مادر دختر تصرف می کنند. البته مهریه ای هم علی حِده برای دختر معین می شود، آیا تصرف مبلغ مزبور مجوز شرعی دارد؟
جواب:اگر با رضایت داماد گرفته شود مانع ندارد.
سؤال 21 : جوان 22 ساله ای در أثر تصادف با ماشین فوت کرده، زن او از پدر شوهرش مطالبۀ مهریه می نماید( در صورتی که از متوفی مالی به جا نمانده ، پدر شوهر هم فقیر و بی چیز است) آیا این زن می تواند از پدر شوهرش مهریه بستاند؟
جواب:پدر شوهر ضامن مهریه نیست.
سؤال 22 : اگر پولی داشته باشم ، نخست باید یک باب منزل بخرم یا أول مهریۀ زنم را بپردازم؟
جواب: اگر طلبکار مطالبه می نماید اداء بدهی مقدم است.
سؤال 23 : اگر چنانچه نقص یا عدم کمال در زوجه پس از عقد نکاح دیده شود قبل از عقد، شرطی ولو به نحو مقاوله در این باب نشده آیا موجب کسر مهر می شود؟
جواب:از مهر چیزی کسر نمی شود.
سؤال 24 : دوشیزۀ دوازده ساله ای را با مهر یک دانگ خانه و مبلغی وجه نقد به عقد دیگری در می آورند ، به علت إشکال قانونی ( کمی سن دختر) صاحب خانه ( پدر داماد) سندی به مبلغ دو هزار تومان به پدر دختر می دهد تا وقتی که سن دختر هجده سال رسید یک دانگ خانه را به دختر واگذار نماید و سند مذکور را از پدر دختر گرفته و باطل کند ، اکنون سال ها گذشه و به علت بی توجهی طرفین خانه به دختر منقل نگردیده و پدر داماد فوت کرده است . خواهشمند است بفرمائید که این بانو یک دانگ خانه را طلبکار است یا دو هزار تومان را؟
جواب:اگر مهریه در ضمن عقد خانه معین شده باید خانه را به او بدهند، مگر در صورتی که با رضایت دختر معامله و تبدیل به پول شده باشد.
سؤال 25 : آیا در تعیین مقدار مهریه توافق دختر و پسر کافی است یا آنکه والدین آنان هم حق إعمال نظر دارند؟
جواب:بستگی به توافق دختر و پسر دارد.
سؤال 26 : در بلاد کشمیر مرسوم است که برای ازدواج یک ورقه به نام وکالت می نویسند، و بر آن إسم ناکح و منکوح و وجه مهریه و إسم وکیل عقد را درج می کنند، و از منکوح و ناکح امضاء می گیرند، و چند شهود امضاء نموده نزد وکیل می برند، و او صیغۀ عقد را جاری می کند.
در یک وکالت نامه وجه مهریه مثلاً یک هزار و چهار صد و یک روپیه نوشته شده ولی برای شهود و منکوحه چهارده هزار و یک روپیه خوانده شد، و چون منکوحه سواد نداشته مهریۀ مقرره را که شنیده امضاء نموده، و وکیل هم صیغه را از روی نوشته ای که کمتر از مقرره لسانی بوده جاری نموده، و چون دختر از این ماجرا مطلع شده، منکر ازدواج گردیده است. بیان فرمائید شرعاً تکلیف چیست؟ آیا صیغۀ عقد صحیح است یا خیر؟ و آیا این دختر احتیاج به طلاق دارد یا نه؟
جواب:عقد صحیح است ، و اگر مهر مورد توافق طرفین نبوده و زن آن را إجازه نکند مهر المثل ثابت می شود.
سؤال 27 : اگر مردی با زنی ازدواج کند که باکره باشد، ولی قبل از نزدیکی زن مقداری مال ( که قبلاً از طرف شوهر به وی بخشیده شده) و مهریۀ خود را به شوهر ببخشد تا شوهر وی را طلاق بدهد و شوهر غیر از نزدیکی لذتهای دیگر از او برده باشد اگر شوهر بعد از گرفتن آن مال و نداد مهریه زن را طلاق بدهد آیا زن می تواند بعد از عدۀ طلاق، مهریۀ خود را از شوهر طلب کند؟ اگر مرد غائب باشد و یا اگر مالی نداشته باشد چطور؟ اگر زن با مرد دیگر ازدواج کند چطور؟ خواه نزدیکی کند یا فقط به عقد وی درآید؟
جواب:با فرض اینکه زن مهریۀ خود را بخشیده حق مطالبۀ آن را ندارد.
سؤال 28 : اینجانب دامادی داشتم که قبل از پیروزی انقلاب به علت شرکت در تظاهرات شهید گردید و أولادی هم نداشت ، نامبرده در آموزش و پرورش ساوه به عنوان دبیر مدرسۀ راهنمائی استخدام بوده است، بعد از شهادت ایشان طبق قراری که وزارت آموزش و پرورش دارد مبلغ یک صد هزار ریال به وارث نامبرده پرداخته اند و حقوقش را هم می دهند، با توجه به اینکه مهریۀ دخترم دویست هزار تومان می باشد که به صورت دین بر ذمۀ شهید می باشد، آیا از مبلغ ده هزار تومان و حقوق او که ابوینش دریافت می دارند نباید مهریۀ او را بدهند؟
جواب:مهریه را باید از ترکۀ متوفی أداء کنند، و پولی که دولت می دهد اگر کسری حقوق متوفی در حال حیات است از ترکه محسوب است که مهریه از آن خارج می شود و اگر پولی است که دولت به ورثه می پردازد از ترکه نیست و دائر مدار مقررات دولت است.
سؤال 29 : مدت سه ماه با شوهرم زنگی کردم، چون اینجانب مبتلی به بیماری (جلدی) بر ص بودم دادگاه حکم فسخ نکاح را داده است. نظر حضرت عالی در مورد مهریه ، نفقه أیام عدۀ شرعیه چه می باشد؟
جواب:فسخ نکاح اگر بعد از دخول واقع شده زن حق مطالبۀ تمام مهر را دارد، ولی در مورد فسخ، نفقۀ أیام عده بر عهدۀ شوهر نیست.
سؤال 30 : اگر کسی زن ثیّبه ای را به عقد خود در آورد و قبل از دخول طلاق دهد آیا باید تمام مهر را بپردازد یا نصف مهر را؟
جواب:در فرض مسأله نصف مهر را باید بپردازد.
