استعفا از نمایندگی با استعفا ازدیگر نهادها و ارگان‌های دولتی و غیره متفاوت است. طبق ماده ٩٤ آیین‌نامه داخلی مجلس هر نماینده که اعتبارنامه او به تصویب رسیده است، می‌تواند از مقام نمایندگی استعفاء دهد اما پذیرش استعفا موکول به تصویب در مجلس است. از دوره مجلس اول تا مجلس دهم استعفاهای متعددی مطرح و برخی از آنها به صورت جدی‌تر پیگیری شده است.
مجلس اول؛ استعفا به دلیل غیبت طولانی مدت
در دوره اول مجلس اعتبارنامه ١٢ نفر تایید و ٤ نفر صادر نشد، در این مجلس افرادی چون محمدزید بهبهانی، محمد شجاعی، حسین کرمانی، محمدتقی مطهری فریمانی به دلایلی استعفا داده و سرگون بیت اوشانا، احمد سلامتیان، احمد غضنفرپور، محمدمهدی کرمی و علی گلزاده غفوری هم به دلیل غیبت بیش از یکصد ساعت در جلسات مجلس، مستعفی شناخته شدند.
مجلس دوم؛ استعفا با هدف تصدی جایگاه استانداری
عبدالرضا هاشم زایی نماینده دور دهم مجلس شورای اسلامی که سابقه حضور در مجلس دوم شورای اسلامی را نیز در کارنامه خود دارد به خبرنگار خانه‌ملت می‌گوید: استعفای اعتراضی در مجالس مختلف مطرح نبوده است، در مجلس دوم تنها آقای پرهیزکار نمانیده تبریز برای تصدی جایگاه استانداری استعفا داد البته استعفاهایی به شکل صوری و در اعتراض به موضوعات حوزه انتخابیه مطرح شده اما شکل قانونی پیدا نکرده است.
مجلس سوم؛ پذیرش تنها استعفای اعتراضی بدون مخالفت در صحن علنی
در کارنامه مجالس مختلف که بررسی می‌کنیم تنها استعفایی اعتراضی که مطرح و با اکثریت آراء پذیرفته شده است؛ استعفای عبدالمجید شرع پسند در مجلس سوم بوده است. در ۱۱ تیر ۱۳۶۸ در آستانه چهلمین روز درگذشت امام خمینی(ره) شرع پسند بطور غیرمنتظره و بی‌آنکه کسی از مضمون نطق او باخبر باشد، با استفاده از وقت سه دقیقه‌ای که یکی از ناطقین پیش از دستور به او قرض داده بود، استعفای خود را از نمایندگی مجلس سوم اعلام کرد. هاشم زایی اذعان دارد این استعفا بدون مخالف مورد موافقت مجلس قرار گرفت.
مجلس چهارم و پنجم؛ استعفا به مقصد قوه مجریه
گفتنی است در مجالس چهارم و پنجم شورای اسلامی نیز نمایندگان استعفا دادند و قوه مقننه را به مقصد قوه مجریه ترک کردند.
مجلس ششم؛ استعفای جمعی در اعتراض به عملکرد شورای نگهبان
در مجلس ششم استعفای متفاوتی اما رقم خورد، در روزهای پایانی مجلس ششم و در آستانه انتخابات مجلس هفتم، ۱۳۹ نماینده، در اعتراض به رد صلاحیت‌ها در مجلس شورای اسلامی تحصن و استعفا دادند.
مجلس هفتم؛ استعفا برای تکمیل دولت احمدی‌نژاد
در دوره هفتم مجلس شورای اسلامی نیز کسانی دست به استعفا زدند که قوه مقننه را به مقصد دولت محمود احمدی نژاد ترک کردند، دانش جعفری، عباسی، متکی، مصری و سید احمد موسوی از جمله این نمایندگان بودند.
مجلس هشتم؛ استعفایی که هیچ کدام به سرانجام نرسید
مجلس هشتم شورای اسلامی نیز نمایندگان به دلایل مختلف استعفا دادند اما هیچ کدام از موارد در صحن مطرح و بررسی نشده است، در این دوره از مجلس روح الله حسینیان در اعتراض به هیات رئیسه مجلس و در گلایه از عدم توجه به طیف اصولگرا استعفا داد، محمدرضا تابش نیز در اعتراض به فیلتر شدن سایت پارلمان نیوز، ارگان رسانه‌ای اقلیت مجلس استعفا داد، سینعلی شهریاری، نماینده زاهدان در پی وقوع حادثه تروریستی مسجد جامع زاهدان استعفا نوشت که باقی نمایندگان حوزه انتخابیه سیستان و بلوچستان برای همراهی با او استعفا دادند.
استعفای نمایندگان مجلس هشتم تا جایی ادامه یافت که نمایندگان چهارمحال و بختیاری در مورد مشکلی در حوزه انتخابیه‌شان استعفا دادند، مصطفی ذوالقدر، جمعی از نمایندگان خوزستان، داریوش قنبری نماینده ایلام و حسین گروسی، نماینده شهریار نیز از دیگر نمایندگانی بودند که در این مجلس استعفا نوشتند. علی مطهری هم در اعتراض به عدم به جریان افتادن طرح سوال از رییس جمهور از سوی هیات رییسه مجلس استعفا داد.
استعفای محمدرضا میرتاج الدینی و حمیدرضا حاجی بابایی تنها استعفاهای پذیرفته شده در مجلس هشتم هستند که پذیرفته شدند، این نمایندگان پس از استعفا راهی پاستور شدند.
مجلس نهم؛ از استعفای دسته جمعی در اعتراض به بودجه نویسی دولت تا استعفا برای تصدی سفارت روسیه
مجلس نهم شورای اسلامی نیز شاهد این موارد و موضوعات بود، در این دوره تمام نمایندگان خوزستان نسبت به عدم توجه به بودجه ریزگردها در لایحه دولت استعفا دادند. ٩ نماینده لرستان و فارس نیز به دلیل مشکلاتی در حوزه انتخابیه و اعتبارات استانی شان همین راه را پیش گرفتند.
مهدی کوچک زاده هم در مجلس نهم در واکنش به امحای مقادیر زیادی سیب زمینی استعفا داد. نمایندگان استان اصفهان هم به دنبال مشکلات و بحران های آب و کشاورزی در این استان تصمیم به استعفا گرفتند. در این میان مهدی سنایی تنها نماینده مستعفی مجلس نهم بود که در سمت سفیر ایران عازم روسیه شد.
مجلس دهم؛ استعفا در اعتراض به کم آبی
مجلس دهم شورای اسلامی که این روزها سومین سال خود را می‌گذراند، استعفای محمد جواد فتحی، نماینده مردم تهران را در کارنامه خود به جا گذاشته است، البته هیات رئیسه مجلس با وجود گذشت چند ماه از این تقاضا هنوز آن را در دستور کار خود قرار نداده لذا معتقد است موضوعات را باید حل و فصل و از طرح چنین مواردی جلوگیری شود.
در روزهای اخیر نیز 19 نفر از نمایندگان استان اصفهان استعفای دسته جمعی خود را اعلام و در اثبات اعتراض خود به مشکلات آب استان خود، از حضور در جلسات علنی مجلس خودداری کردند. البته در جلسه روز 28 آذر ماه با اصرار و وساطت برخی از نمایندگان در صحن علنی حاضر شدند اما محسن کوهکن نماینده مردم لنجان در تذکری یادآور شد که حضور آنها در صحن علنی به معنای انصراف از استعفا نیست.
