فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)
صیغه عقد دائم
١ – خواندن عقد با غیر از مهریه مورد توافق
سؤال: به دخترى گفتند مهریّه شما 15 هزار روپیه هندى است و او به این مهریّه راضى شد ولى در عقد نامه 10 هزار نوشته شد، وکیل بعد از خواندن عقدنامه، بر مهریّه نوشته شده صیغه جارى کرد، آیا این صیغه (ازدواج دائمى) صحیح است؟
جواب:احتیاط آن است که صیغه عقد را مجدّداً با مهریّه مورد توافق جارى کنند.
٢ – اجرای عقد توسط یک نفر
سؤال: آیا یک نفر مى تواند اصالت و وکالت عقد را به فارسى یا عربى اجرا کند؟
جواب:مرد مى تواند از طرف زن وکیل شود و عقد را بخواند و از طرف خودش قبول کند مثل این که بگوید: موکله خودم فلان کس را به عقد موقّت خودم در فلان مدّت به فلان مبلغ مهر در آوردم سپس بگوید قبول کردم، در صورتى که عربى بتواند، به عربى بخواند و اگر نتواند به فارسى بخواند و زن هم مى تواند از طرف مرد وکیل شود.
٣ – اجرای صیغه عقد به زبان طرفین عقد
سؤال: چنانچه مستحضر هستید در احکام عقود از قبیل بیع و اجاره و نکاح و... طرفین عقد (یا وکیل آنها) به منظور ایجاب و قبول باید صیغه بخوانند ـ مخصوصاً در عقد ازدواج ـ و منظور از صیغه کلمات و جملات به هر لفظ و زبانى که باشد، البتّه مقصود و مطلوب بالذّات، معانى و مفاهیم و مفاد کلمات و جملات مى باشد، بنابراین عقل و منطق حکم مى کند که صیغه به زبانى باشد که طرفین ازدواج و شاهدان قضیّه و حضّار مجلس با آن زبان آشنایى داشته باشند; سؤال این است که براى غیر عرب چه لزومى دارد که این صیغه به عربى باشد در حالى که هر شخصى با زبان مادرى و رسمى خودش بهتر مى تواند مطلبى را بیان و تفهیم و یا تفهّم نماید؟
جواب:اجراى صیغه به هر زبانى که براى طرفین مفهوم باشد جایز است، فقط در نکاح و طلاق احتیاط اجراى صیغه به زبان عربى است مشروط بر این که معناى آن را بدانند بنابراین اگر مجرى صیغه آشنا به عربى نباشد مى تواند آن را هم به زبان خودش اجرا نماید.
٤ – جاری کردن عقد نکاح با الفاظ معین
سؤال: آیا عقد نکاح دائم، الفاظ معیّنى دارد، یا با هر لفظى که معنا و مفهوم آن را برساند جارى مى شود؟
جواب:عقد را با هر عبارتى که مفهوم آن را به وضوح برساند مى توان جارى نمود; ولى اگر انسان به عربى آشنا باشد، احتیاط آن است که صیغه را عربى بخواند.
٥ – تقدم زوج یا زوجه در اجرای صیغه عقد
سؤال: در اجراى صیغه عقد دائم، زوج باید مقدّم شود، یا زوجه؟
جواب:تفاوتى نمى کند; ولى تقدّم زوجه بهتر است.
٦ – ظهور معنی "نکح" در عقد ازدواج
سؤال: «نَکَحَ» در لغت چندین معنا دارد، و از الفاظ مشترکه است. هنگام قصد انشاء، کدام معنا را باید قصد کنیم؟ در حالى که «به زنىِ دائمى دادم...» از معانى لغویّه آن نیست؟
جواب:معناى مشهور نکاح همان عقد ازدواج است; و اگر زمان خاصّى در آن قید نشود، ظهور در عقد دائم دارد.
٧ – رکن نبودن مهریه در صیغه عقد دائم
سؤال: نکاح دائم چند رکن دارد؟ آیا صداق نیز از ارکان آن است؟
جواب:صداق از ارکان عقد دائم نیست; و اگر ذکر نشود باید مهر المثل پرداخت شود.
٨ – عدم لزوم تقدم ایجاب بر قبول در عقد
سؤال: آیا در عقد نکاح، تقدّم ایجاب بر قبول لازم است؟
جواب:لازم نیست; ولى بهتر است ایجاب مقدّم شود.
٩ – اجرای صیغه عقد نکاح توسط روحانی سنی
سؤال: اگر روحانى سُنّى عقد نکاح پسر یا دختر شیعه را بخواند، حکمش چیست؟
جواب:در صورتى که شرایط معتبره نزد شیعه در آن رعایت شود اشکالى ندارد.
١٠ – عدم تصریح به نام واقعی در زمان اجرای صیغه
سؤال: آیا در هنگام خواندن صیغه اگه فامیلی واقعی را نگوییم، این امر صیغه را باطل میکند؟
جواب:باید فامیلی واقعی گفته شود یا اگر کسی به نام دیگری مشهور است آن نام ذکر شود و یا به صورتی اشاره شود که طرفین مشخص گردند.
١١ – عدم تصریح به نام واقعی در زمان اجرای صیغه
سؤال: آیا در هنگام خواندن صیغه اگه فامیلی واقعی را نگوییم، این امر صیغه را باطل میکند؟
جواب:باید فامیلی واقعی گفته شود یا اگر کسی به نام دیگری مشهور است آن نام ذکر شود و یا به صورتی اشاره شود که طرفین مشخص گردند.
١٢ – به زبان آوردن خطبه عقد دائم یا موقت
سؤال: آیا برای عقد موقت یا دایم به زبان آوردن خطبه واجب است؟ آیا بدون به زبان آوردن خطبه عقد باطل است؟
جواب:آری، باید صیغه عقد تلفظ شود.
١٣ – تکرار صیغه عقد دائم
سؤال: یک نفر ازدواج کرده صیغه عقد دایمی جاری شده سه ماه بعد ایشان می خواهد بار دوم صیغه عقد دایم با همین خانم جاری شود آیا این کار جایز است؟
جواب:این کار وجهی ندارد و عقد دوم فاقد اثر است. ولی انجام آن به صورت صوری اشکالی ندارد.
١٤ – جاری کردن صیغه عقد موقت به جای عقد دائم
سؤال: اگر زن، مرد را وکیل در اجراى عقد دائم کند و مرد مدعى اجراى عقد موقّت باشد (آن هم بعد از چند سال) حکم عقد، مهر و توارث بین زن و شوهر و فرزندان چیست؟
جواب:در صورتى که یقین داشته باشد که مرد راست مى گوید و عقد موقّت خوانده است، عقد باطل است و زن و مرد از هم ارث نمى برند ولى فرزندان آنها از آنها ارث مى برند مگر این که مرد عالم بوده که این عقد باطل است، در این صورت فرزندان، تنها از زن ارث مى برند نه از مرد و حدّ زنا بر مرد جارى مى شود و در هر حال باید مهرالمثل زن را بپردازد.
