قاسم قاین زاد ـ به‌کارگیری افراد فاقد صلاحیت، خود یک بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی است و مسئولان مسابقات باید در انتخاب داوران واجد شرایط، صلاحیت‌دار و دارای تخصص، دقت کافی را داشته باشند؛ بنابراین، شخص داور باید از فدراسیون مربوط به رشته ورزشی، دفترچه، حکم یا کارت داوری داشته باشد.
به گزارش «تابناک»؛ هیأت داوران یکی از ارکان مهم در مسابقات ورزشی است چرا که عملکرد داوران می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در میادین ورزشی داشته باشد. داوران می‌توانند با دقت در اجرای وظایف خود از وقوع حوادث ورزشی تا حدی جلوگیری کرده و آن را کاهش دهند.
صلاحیت در قضاوت
به‌کارگیری افراد فاقد صلاحیت، خود یک نوع بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی است و مسئولان مسابقات باید در انتخاب داوران واجد شرایط و با صلاحیت و دارای تخصص، دقت کافی داشته باشند. دلیل این موضوع، آن است که اگر بر اثر عدم صلاحیت داور، خساراتی به ورزشکاران وارد شود، مسئول جبران خسارت و پیامد‌های آن خواهند بود. بر این اساس شخص داور باید از فدراسیون مربوط به آن رشته ورزشی، دفترچه، حکم یا کارت داوری داشته باشد.
تعداد داوران در مسابقات ورزشی
در رشته‌های مختلف ورزشی تعداد داوران متفاوت است. به عنوان مثال، بر اساس قوانین و مقررات داوری کبدی، مسابقات با حضور یک سرداور، دو داور، یک منشی و دو دستیار اداره می‌شود همچنین بر اساس مقررات ورزش‌های باستانی و کشتی پهلوانی، ترکیب هیأت داوران شامل رئیس تشک، یک قاضی و یک داور خواهد بود.
بازدید و بررسی وسایل ورزشی عمومی
در بیشتر رشته‌های ورزشی، ورزشکاران ملزم به استفاده از برخی وسایل و تجهیزات ورزشی هستند که به موجب مقررات مربوطه تعیین شده است. ناقص بودن، نامرغوب بودن یا غیرمجاز بودن این وسایل و تجهیزات، ممکن است موجب صدمه به ورزشکاران شود که در این صورت داوران مسئول خواهند بود چرا که از وظایف اصلی و مهم داوران، بازدید و بازرسی از وسایل ورزشی قبل از برگزاری مسابقات ورزشی است. در حقیقت، داور زمانی باید اجازه استفاده از تجهیزات و لوازم ورزشی را صادر کنند که از سلامت و ایمنی آن‌ها اطمینان کامل حاصل کرده باشد. این موارد می‌تواند شامل زمین، تشک، پیست، استخر، توپ، اسباب ورزشی و امثال آن باشد. برای مثال در رشته ورزشی شنا داور باید به کیفیت آب از جهت کدر بودن، آلوده بودن و بوی نامطبوع آب استخر توجه داشته باشد و در صورت مشاهده این موارد از ورود ورزشکاران به داخل آب جلوگیری کند.
در مقررات بین‌المللی بسکتبال، به این موضوع اشاره شده که پایه میله بسکتبال باید جهت جلوگیری از برخورد بازیکنان و مجروح شدن آن‌ها دارای حفاظ و ایمنی کامل باشد. داور باید قبل از شروع مسابقه، از طریق بازدید از امکانات، این موضوع را احراز کند که وسایل مذکور از شرایط ایمنی مناسبی برخوردار است یا خیر و سپس برای شروع مسابقه، تصمیم لازم را اتخاذ کند. همچنین در ورزش‌هایی مثل ژیمناستیک که استفاده از اسباب و وسایل، در آن نقش اساسی دارد و هرگونه عیب و نقص فنی در آن‌ها می‌تواند به صدمات غیرقابل جبرانی منتهی شود، وظیفه مراقبتی داوران اقتضا می‌کند که در بازدید آن‌ها حساسیت بیشتری نشان داده شود تا از وقوع حادثه در اثر نقص اسباب جلوگیری شود.
بازدید از وسایل ورزشکاران
یکی دیگر از وظایف داوران، بازدید از وسایل شخصی (ورزشی) ورزشکاران است که بر طبق مقررات، ورزشکاران ملزم به استفاده از آن‌ها در مسابقات ورزشی هستند و نمی‌توانند بدون برخورداری از این وسایل در مسابقات شرکت کنند. وسایل شخصی در رشته‌های مختلف متفاوت است، اما می‌توان به مواردی همچون دستکش، کفش، هوگو، ساق‌بند، کلاه ایمنی و ... در رشته‌های مختلف ورزشی اشاره کرد. برای مثال طبق قوانین و مقررات فوتبال، بازیکن نباید کفشی بپوشد که برای دیگران خطرساز باشد و پل‌های کفش باید از چرم یا لاستیک ساخته شده باشد. طبق قوانین و مقررات داوری کبدی، ورزشکاران نمی‌توانند از وسایلی استفاده کنند که برای خود آن‌ها یا بازیکنان دیگر خطر داشته باشد. (از قبیل: جواهرات) این قانون در رشته کشتی هم صدق می‌کند و کشتی‌گیران نمی‌توانند از وسایلی همچون ساعت و انگشتر در حین مسابقه استفاده کنند. ضمناً نمی‌توانند از زانوبندی که گیره‌های فلزی دارد، استفاده کنند.
در رشته ورزشی بوکس، دستکش بوکس باید توسط داور بازرسی شود تا در آن اشیای غیرمجاز و فلزی جاسازی نشده باشد؛ بنابراین داور موظف است قبل از شروع مسابقه از وسایل ورزشکاران بازدید کرده و ورزشکاران را از استفاده از وسایل غیرمجاز، منع کند چرا که بی‌توجهی در بازدید از وسایل، تقصیر محسوب می‌شود.
بازدید و بازرسی از بدن ورزشکار
گاهی بازدید از بدن خود ورزشکار است و می‌تواند شامل ناخن‌ها، روغنی بودن بدن، مو‌ها و ... باشد. برای مثال در رشته‌های ورزشی کشتی و کبدی که رکن اصلی آن‌ها درگیر شدن حریفان با یکدیگر است، ناخن‌ها باید کوتاه باشد. همچنین بدن ورزشکار نباید روغنی و چرب باشد.
کارت بیمه ورزشی و کارت شناسایی ورزشکاران
داوران باید کارت بیمه ورزشی و کارت شناسایی ورزشکاران را بررسی کنند و سپس اجازه شروع مسابقه را به ورزشکاران بدهند.
این موارد بیشتر زمانی مشهود است که مسابقات در رده سنی مشخص از قبیل: نونهالان و نوجوانان برگزار می‌شود و با دقت نظر داوران، از سوءاستفاده افراد سودجو جلوگیری می‌شود.
رعایت مقررات ایمنی توسط داوران ورزشی
بهتر است داوران قبل از شروع مسابقه، مقررات ایمنی را رعایت کنند تا عاملی برای کاهش حوادث ورزشی باشد. به عنوان مثال، لازم است بخاری گازی در فاصله نزدیک با زمین ورزش نباشد، مقررات ایمنی در سیم‌کشی‌های برق محل مسابقه رعایت شده باشد، اشیای خطرناک، فلزات نوک‌تیز و مصالح ساختمانی در اطراف محل و زمین مسابقه نباشد و نیز اینکه داور بعد از مطمئن شدن از حضور پزشک، مسابقه را شروع کند.
شرایط آب و هوایی در مسابقات
ورزش‌هایی که در فضای باز انجام می‌شود، همواره در معرض شرایط نامطلوب جوی قرار دارند. به عنوان مثال، بار‌ها شنیده‌ایم که صاعقه یا رعد و برق، منجر به فوت فوتبالیستی شده است یا تمرین در هوای بسیار گرم باعث گرمازدگی ورزشکار شده و موارد دیگر مانند بارندگی‌های شدید، یخ‌زدگی زمین و سرمای بیش از حد که بار‌ها منجر به بروز حوادث و خسارت به ورزشکاران شده است.
در بیشتر رشته‌های ورزشی که در فضای باز صورت می‌گیرد، قوانین و اختیاراتی برای داوران در شرایط آب و هوایی مختلف پیش‌بینی شده است. به همین دلیل، داوران باید با رعایت و احتیاط بیشتر از بروز این گونه حوادث جلوگیری کنند.
نظارت دقیق بر مسابقه و اجرای عادلانه قوانین
در حین مسابقه داوران باید قوانین را بر اساس مقررات مدون آن رشته به اجرا درآورند و با ورزشکاران، عادلانه و بی‌طرف رفتار کنند. به عنوان مثال، بر اساس قوانین بین‌المللی رشته شنا، سرداور باید قوانین و تصمیمات فینا را با قدرت اجرا کند. در قوانین رشته ورزشی کشتی، هیأت داوری همه وظایف پیش‌بینی‌شده در مسابقات کشتی و همچنین مقررات ویژه احتمالی که در هنگام سازماندهی برخی از مسابقات وضع می‌شود را به انجام می‌رساند. در رشته ورزش‌های باستانی و کشتی پهلوانی، داور مسئول صحیح بودن مبارزه است که باید طبق مقررات، این وظیفه خود را انجام دهد. بر اساس قوانین بین‌المللی بسکتبال، داوران بازی را طبق قوانین مربوطه اداره خواهند کرد همچنین در قوانین ورزشی واترپلو به این موضوع اشاره شده که کنترل مطلق بازی در دست داوران است.
جلوگیری از اجرای حرکات و فنون خطا
قوانین رشته‌های ورزشی، موادی را به معرفی حرکات و فنون خطا اختصاص داده‌اند و داوران باید در صورت مشاهده این حرکات و فنون، سریعاً از اجرای آن‌ها جلوگیری کنند. داوران در شرایط مختلف می‌توانند با قطع بازی، جلوگیری از اجرای فن، اخطار، تذکر، امتیاز و امثال آن از اجرای فنون خطا جلوگیری کنند چرا که در صورت کوتاهی و بروز حادثه، مسئول هستند همچنین به استناد قوانین بین‌المللی کشتی، کشتی‌گیران از کشیدن مو، پیچاندن انگشتان، ضربه زدن، فشار دادن گلو، هل دادن، اجرای فن دوبل نلسون (در رده سنی نونهالان و نوجوانان) ممنوع شده‌اند.
وظایف داوران نسبت به ورزشکار مصدوم
یکی از وظایف مهم داوران، اقدام فوری نسبت به ورزشکاران مصدوم است و داوران باید در صورت ورود صدمه به ورزشکار در حین مسابقه، شرایط تسهیل برای انجام کمک‌های اولیه را فراهم سازند و با قطع بازی و دعوت پزشک به ورزشکار مصدوم کمک کنند. برای مثال در رشته ورزشی فوتبال، پزشکان و مسئولان دیگر پزشکی تنها موقعی می‌توانند وارد زمین شوند که داور از آن‌ها دعوت کند. این ماده در رشته ورزش‌های باستانی و کشتی پهلوانی نیز موجود است. گاهی افراد سودجویی قصد فریب داوران را دارند. به عنوان مثال، برای استراحت کردن و گاهی هم برای گرفتن امتیازی مثل گرفتن پنالتی در فوتبال و امثال آن، تمارض به صدمه دیدن می‌کنند که به همین دلیل، داوران باید با هوش و ذکاوت خود از سوءاستفاده این افراد جلوگیری کنند.
البته بهتر است اصل را بر صداقت ورزشکاران گذاشته و تمارض را مفروض ندانند و نسبت به ورزشکار مصدوم اقدامات لازم را انجام دهند و بعد از اطمینان از تمارض ورزشکار، طبق آیین‌نامه با ورزشکار خاطی برخورد کنند.
