فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)
اهداء اعضاء
١ – دیه برای اهداء عضو بیمار مرگ مغزی
سؤال: در رساله شما مشاهده کردم که اهدای عضو بیمار مرگ مغزی دیه دارد، اینجانب نام خودم را به عنوان داوطلب اهدای عضو ثبت کرده ام؛ اگر راضی به گرفتن دیه نباشم باز گرفتن آن لازم است؟ اگر وصیت کنم چطور؟
جواب: هرگاه ورثه شما هم به این معنا موافقت کنند دیه لازم نیست.
٢ – وصیت به اهداء اعضاء
سؤال: اگر کسى در حال حیات وصیّت کند که بعد از مرگش اعضاى بدنش را در اختیار بیماران نیازمند به آن اعضا قرار دهند، آیا ورثه مى توانند از این کار جلوگیرى کنند؟
جواب: جلوگیرى ورثه تأثیرى در این مسأله ندارد و در صورتى که آن اعضا، براى نجات جان بیماران لازم باشد برداشتن آن جایز است و همچنین اگر براى نجات عضو مهمّى مانند چشم باشد.
٣ – اهداء عضو فرد مسلمان به غیر مسلمان
سؤال: آیا برداشتن قطعه اى از استخوان یا عضله از شخص مسلمان « با رضایت یا بدون رضایت» براى استفاده در بدن شخص غیر مسلمان که دشمنى با مسلمانان ندارد جایز است؟
جواب: اگر با اجازه بردارند و شخصى که از او بر مى دارند به خطر جانى یا نقص عضو مهمّى گرفتار نشود، مانعى ندارد.
٤ – اهداء عضو توسط شخص نابالغ
سؤال: در چه سنّى اهداى کلیه جایز است، آیا براى انسان غیر بالغ در صورتى که ولىّ او اجازه دهد این کار جایز است؟
جواب: اهداى کلیه براى غیر بالغ جایز نیست، چون ولىّ در این گونه موارد ولایت ندارد.
٥ – اهداء اعضاء بدون ایجاد مشکل برای اهدا کننده
سؤال: الف) آیا براى نجات جان یک مسلمان، انسان مى تواند عضوى از اعضاى خود را به او هدیه کند، بدون این که هیچ خطر جانى متوجّه انسان دهنده عضو بوده باشد؟
ب) آیا دهنده عضو مى تواند پولى در عوض دریافت نماید؟
ج) اگر احتمال آسیب و خطر کمتر از مرگ براى دهنده عضو در کار باشد آیا این اقدام جایز است در صورتى که با این کار مسلمانى را از مرگ نجات بدهد؟
جواب: الف) نه تنها اشکالى ندارد بلکه راجح و خوب است و گاه ممکن است واجب شود.
ب) جایز است ولى بهتر این است که پول را در مقابل این که اجازه مى دهد عضو را بردارند بگیرد نه در مقابل خود عضو.
ج) جایز است.
٦ – رضایت پدر و مادر در وصیت بر اهداء عضو
سؤال: آیا ثبت نام برای اهدای اعضای بدن بعد از مرگ باید با رضایت پدر و مادر انجام شود؟ و آیا این کار باقیات و صالحات به حساب می آید؟ و اصلا این کار درستی می باشد؟
جواب: کار خوبی است و رضایت پدر و مادر شرط نیست ولی اگر آنها اذیت و آزار می شوند باید از این کار خودداری کرد.
٧ – فروش یا اهداء عضوی که با اجرای حد قطع شده
سؤال: عضوى که در حدود یا قصاص قطع مى شود، در اختیار چه کسى قرار مى گیرد؟ آیا صاحبش حقّ فروش، یا اهداى آن را خواهد داشت؟
جواب: متعلّق به صاحب آن عضو است.
٨ – تخفیف مجازات کیفری به شرط اهداء عضو
سؤال: در مورد محکومین به اعدام یا حبسهاى طولانى، آیا قاضى یا حاکم شرع مى تواند به لحاظ مصلحت، تخفیف کیفر محکوم را موکول به اهداى عضوى براى نجات مسلمانى از بیمارى یا مرگ نماید؟
جواب: هرگاه محکوم راضى به این امر باشد، و ضرر مهمّى براى او نداشته باشد، جایز است; ولى چنانچه انعکاس خارجى این امر، نامطلوب و دستاویزى براى دشمنان اسلام گردد باید از آن پرهیز کرد.
٩ – مخالفت ولی میتی که وصیت به اهداء اعضا نموده
سؤال: اگر شخصى وصیّت کند بعد از وفاتش، اعضایش را به دیگران پیوند بزنند، اما ولىّ وى نسبت به این کار ناراضى باشد، آیا مجازیم این کار را بدون اجازه ولى انجام دهیم؟
جواب: اگر موجب نجات جان مسلمانى از مرگ یا بیمارى مهمّى گردد جایز است، و اجازه ولى شرط نیست.
١٠ – وصیت به پیوند اعضاء
سؤال: آیا این که وصیت کنیم اگر مرگ مان قطعی بود ولی قلب ما یا مغز ما را می شد به بیمار دیگری داد (در صورت قطع امید از زندگی) این کار را بکنند عیب دارد؟
جواب: در صورتیکه این امور باعث نجات انسان هایی باشد مانعی ندارد.
١١ – وصیت به پیوند اعضاء
سؤال: آیا این که وصیت کنیم اگر مرگ مان قطعی بود ولی قلب ما یا مغز ما را می شد به بیمار دیگری داد (در صورت قطع امید از زندگی) این کار را بکنند عیب دارد؟
جواب: در صورتیکه این امور باعث نجات انسان هایی باشد مانعی ندارد.
١٢ – وصیت برای اهداء عضو
سؤال: می خواستم بدانم اهداء عضو در شرع انور چه حکمی دارد؟ و آیا انسان مجاز است وصیت کند بعد از مرگ خود اعضاء وی را به نیازمندان عضو هدیه کنند؟ تشویق دیگران به این امر چه حکمی دارد؟ لطفا توضیح کامل دهید. باتشکر.
جواب: وصیت به این کار اشکالی ندارد و چنانچه نجات جان مسلمانی یا حفظ عضو مهمی از مسلمانی متوقف بر پیوند باشد میتوان به آن وصیت عمل کرد.
١٣ – پیوند با احتمال رد عضو پیوندی
سؤال: اگر مطمئن باشیم و یا احتمال دهیم که این پیوند رد خواهد شد و مفید نخواهد بود آیا مجازیم با خوش بینى و به عنوان کمک به بیمار، از بدن فرد زنده یا مرده دیگرى عضوى را جدا و به آن بیمار پیوند بزنیم؟
جواب: اگر اطمینان به عدم نتیجه باشد این کار جایز نیست ولى در صورت احتمال عقلایى، برداشتن عضو پیوندى از مرده مانعى ندارد و از زنده در صورت عدم ضرر و خطر نیز جایز است.
١٤ – آماده سازی اعضای پیوندی
سؤال: در مورد اعضاى پیوندى که بر روى آن عملیّات آماده سازى انجام مى گیرد، دریافت هزینه آماده سازى از بیمار، جایز است؟
جواب: اشکالى ندارد.
