نرخ دلار کاهشی شد/ باید دخالت کنیم تا اقتصاد به ثبات برسد/ فرار سرمایه بازیگر اصلی در افزایش قیمت دلار آزاد/ نتوانستیم به دلار تک نرخی برسیم/ چرا القای دلهره و ترس از آینده به روال عادی تبدیل شده است؟

به گزارش تابناک اقتصادی؛ محمدرضا فرزین رئیس‌کل بانک مرکزی با اشاره به ضرورت‌ها و سیاست‌های تثبیت اقتصادی، با ارائه تعریفی از سیاست تثبیت گفت: سیاست تثبیت به معنی سیاست‌ها و اقدامات طراحی شده توسط دولت و بانک مرکزی طی دوره بی‌ثباتی اقتصادی (رکود تورم بیکاری بحران بدهی و غیره) در راستای بازگرداندن ثبات به اقتصاد است؛ بنابراین منظور ما شاخص‌های اقتصاد کلان و هدف ما کنترل تورم است.

وی ادامه داد: بی ثباتی نرخ ارز عامل اصلی بی ثباتی اقتصاد است، در نتیجه در این شرایط لزوم تثبیت اقتصادی ضرورت دارد؛ بنابراین لزوم مداخله سیاستگذار در جهت محدود نمودن نوسانات و تبیث اقتصاد اهمیت دارد. رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به نظر مکاتب مختلف برای ورود سیاست‌گذار و دخالت برای کنترل بی‌ثباتی‌ها گفت: نمی‌توان کنار نشست تا اقتصاد به ثبات برسد و برای ایجاد ثبات باید دخالت کرد. مجموعه سیاست‌هایی که در بانک مرکزی و سایر دستگاه‌های اقتصادی انجام می‌دهند را به‌عنوان سیاست تثبیت می‌شناسیم.

رئیس کل بانک مرکزی در ادامه تاکید کرد: موضوع نرخ ارز، همه را نگران کرده، البته در هفته‌های اخیر کاهش یافته است. نوسان نرخ ارز به سایر بازار‌ها علامت می‌دهد و باعث بی‌ثباتی می‌شود. فرزین با اشاره به مشخصه‌های بازار غیررسمی ارز افزود: تقاضای ارز در بازار غیررسمی عموماً مربوط به چند عامل از جمله قاچاق، فرار سرمایه و تقاضای ارز برای پوشش زیان‌های (کاهش قدرت خرید) احتمالی ناشی از نااطمینانی‌های آینده است. وی در خصوص عرضه ارز در بازار غیررسمی نیز گفت: صادرکنندگان کالا‌های قاچاق؛ صادرکنندگان کالا‌ها و خدمات (عدم ایفای به موقع تعهدات ارزی)؛  اعلام و ثبت غیردقیق ارزش صادرات و واردات کالا‌ها در مبادی گمرکی و تامین ارز تقاضای کاذب در بازار رسمی و عدم ایفای تعهدات وارداتی از جمله مشخصه‌های عرضه ارز در این بازار غیررسمی است.

رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به ویژگی‌های بازار غیررسمی اظهار کرد: درجه بالای ریسک فعالیت فعالان این بازار، دسترسی محدود به اطلاعات، کم عمق بودن بازار، حساسیت پایین نسبت به متغیر‌های بنیادی و حساسیت بالای نرخ نسبت به اخبار تحولات سیاسی و بین‌المللی از ویژگی‌های بازار غیررسمی ارز است. وی ادامه داد: در این بازار بستر مناسبی برای سفته بازی و معاملات فردایی فراهم است و متاسفانه از شبکه‌های اجتماعی در راستای تعیین قیمت غیرواقعی ارز استفاده می‌شود.

فرزین با اشاره به شاخص‌های کلیدی در بازار غیررسمی از سال ۹۰ تاکنون تصریح کرد: ضریب تغییرات بسیار بالاست و به عنوان نمونه در سال ۹۷ حدود ۳۰ درصد و در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۹.۵ درصد تغییر کرد و سال ۹۱ هم ۲۸.۴ درصد شد. با توجه به این مسائل سیاست تثبیت حائز اهمیت است چرا که هیچ ثباتی در این نرخ وجود ندارد.

وی با اشاره به حساسیت‌های اخیر گفت: وقتی یک اظهار نظر دروغ و بی‌اساس بازار را برهم می‌زند یعنی بازار ارز بسیار بی‌ثبات است. تحولات دلار در بازار غیررسمی ناشی از انتظارات است که تغییر می‌کند که بیشتر ناشی از تحولات سیاسی و روابط خارجی و مسائل تحریمی است و هیچ دلیل بنیادی ندارد.

رئیس کل بانک مرکزی تاکید کرد: رابطه نرخ دلار در بازار غیررسمی و سکه ۹۰ درصد، با مسکن شهر تهران ۶۱.۵ درصد و با خودرو‌های خارجی ۶۵ درصد است؛ بنابراین رابطه عمیقی بین بازار دارایی و دلار این بازار وجود دارد.

تنها چیزی که باید از آن بترسیم خود ترس است

وی در پاسخ به این پرسش که چرا تثبیت مهم است، اظهار کرد: نرخ تورم بالاست و نوسانات بیش از حد معمول است. فعالان اقتصادی و مردم به سیاست‌های اعلامی توجه کمی دارند. فرزین با مرور جمله‌ای از فیشر که گفته بود "تنها چیزی که باید از آن بترسیم خود ترس است" افزود: القای دلهره و ترس از آینده به روال عادی تبدیل شده و عملکرد شاخص‌ها هم به بی اعتمادی دامن زده است در نتیجه تثبیت اقتصادی سپس اجرای سیاست اصلاحی ضروری است. همچنین تقویت حکمرانی و اعتباربخشی به سیاست‌های پولی و ارزی و اعتباری لازم است که باید برای تحقق تثبیت عملیاتی شود.  

وی به یک مطالعه علمی درباره تجربه تثبیت ارزی در شیلی و آرژانتین اشاره کرد که هر دو مورد که با تورم‌های بالا مواجه و هر دو سیاست تثبیت را دنبال کردند، اما یکی شکست خورد و دیگری موفق شد. این مقاله توضیح می‌دهد که علت ناکامی آرژانتین به بی اعتمادی و موفقیت شیلی به وجود اعتماد بازمی‌گشت.

رئیس کل بانک مرکزی با مروری بر عملکرد اقتصاد ایران گفت: عامل اصلی تورم در دهه ۹۰ در ابتدا ناشی از شوک ارزی بوده است، این شوک باعث ایجاد هراس و ترس در بازار‌ها شده و این هراس به فرار سرمایه شدید انجامیده است. فرار سرمایه در ادامه به افزایش نرخ ارز منجر شده است.

رابطه افزایش نرخ ارز با رشد تورم

وی ادامه داد: افزایش نرخ ارز باعث افزایش ارزش دارایی‌ها و افزایش تقاضای پول می‌شود و این عامل به افزایش عرضه پول منجر می‌شود که در نهایت به تورم می‌انجامد. او در این زمینه توضیح داد که وقتی افزایش تقاضای پول بوجود می‌آید، سیاست‌گذار ناچار به افزایش عرضه پول می‌شود که به تورم منجر می‌شود.

فرزین تاکید کرد: تورم دوباره به هراس و ترس در بازار‌ها منجر می‌شود و این چرخه ادامه پیدا می‌کند. رئیس کل بانک مرکزی تاکید کرد که باید این چرخه شکسته شود.

وی در ادامه با اشاره به محور‌های سیاست تثبیت اقتصادی گفت: یکی از سه محور اصلی سیاست تثبیت اقتصادی شامل ثبات بخشی و پیش بینی پذیر نمودن بازار ارز است. در صورتی که اقتصاد پیش بینی پذیر نشود سیاست تثبیت موفق نخواهد شد.

محور دوم کنترل نقدینگی میباشد. اگر نقدینگی کنترل شود که هم با سیاست پولی و هم سیاست مالی کنترل می‌شود، پس از یک دوره زمانی این موضوع دوباره خود باعث افزایش نرخ ارز می‌شود. محور سوم که بسیار مهم است به تقویت نظام تنظیم گری در بازار‌های مالی (پولی ارزی و اعتباری) برمی‌گردد.

مداخله ۵۷ میلیارد دلاری

وی در ادامه با اشاره به اقداماتی که بانک مرکزی انجام داده و در آینده می‌خواهد انجام دهد، گفت: طی سال ۸۹ تا ۱۴۰۱ میزان مداخله بانک مرکزی به نرخ بازار در بازار غیر رسمی بالغ بر ۵۷ میلیارد دلار بوده است که از این رقم بیش از ۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار مربوط به اسکناس و ۴۲ و نیم میلیارد دلار مربوط به حواله بوده است.

فرزین در پاسخ به انتقاد برخی نسبت به اینکه چرا بانک مرکزی دلار می‌فروشد، توضیح داد: بانک مرکزی باید بخشی از ارزی که دولت به او می‌دهد را بفروشد و نمی‌تواند همه را ذخیره کنند.

وی در ادامه درباره رویکرد‌های ارزی کشور‌ها یاد آور شد: ۱۳ درصد از نظام‌های ارزی ۱۹۰ کشور دنیا در ۲۰۲۱ یک نرخ سخت را برای ارز در نظر گرفتند (Hard prg) و ۴۷ درصد از نظام‌های ارزی نظام soft peg داشته‌اند.

فرزین تاکید کرد: تعداد نظام‌های شناور کمتر است. دخالت در بازار ارز و تلاش برای تثبیت نرخ ارز امری بسیار مرسوم در بانک‌های مرکزی دنیا است و منحصر به کشور ما نیست.

وی در پاسخ به کسانی که روی نرخ شناور تاکید می‌کنند اظهار کرد: باید به تجربه سایر کشور‌ها نگاه کنند و ببینند کدام کشور‌ها از نرخ شناور استفاده می‌کنند. اکثر کشور‌ها دخالت و تثبیت می‌کنند و اگر این کار صورت نگیرد اعتماد شکل نخواهد گرفت.

در حسرت دلار تک نرخی 

رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به اینکه به دلایل مختلف نتوانسته ایم به دلار تک نرخی برسیم؛ یادآور شد: از سال ۹۷ تا ۱۴۰۱ بین ۶ تا ۸ نرخ ارز مختلف داشته ایم و هم اکنون هم سه نرخ شامل نرخ حواله کالا‌های اساسی، اسکناس‌ای تی اس و حواله‌ای تی اس داریم و توانسته‌ایم تعداد نرخ‌ها را کاهش دهیم، البته عموماً این تعداد بالای نرخ‌ها به موضوع تحریم و مشکلات ارزی بر می‌گردد.

دلار ۴۲۰۰ وجود نداشت

فرزین در ادامه به موضوع ثبات بخشی بازار ارز به سیاستگذاری و تنظیم گری بازار ارز اشاره کرد و گفت: در این زمینه تامین ارز مورد نیاز جهت واردات کالا‌های اساسی در بستر سامانه نیما با نرخ ۲۸،۵۰۰ تومان به ازای هر دلار آمریکا صورت گرفته تا واردکننده بتواند برای آینده خود برنامه‌ریزی کند.

وی تاکید کرد: که این نرخ ۲۸،۵۰۰ تومان اصلاً پایه پولی را افزایش نمی‌دهد و با ارز ۴۲۰۰ تومان تفاوت اساسی دارد. اصلا ارز ۴۲۰۰ وجود نداشت و دولت از بازار ارز می‌خرید و با نرخ ۴۲۰۰ به واردکننده می‌داد، اما ما نرخ ارز را با نرخ حدود ۲۷،۰۰۰ تومان میخریم و ۲۸۵۰۰ تومان می‌فروشیم.