گنبد آهنین؛ سپر دفاعی موشکی اسرائیل را بیشتر بشناسید

به گزارش «تابناک»، گنبد آهنین از راداری چندمنظوره و یک یا چند راکت‌انداز با ۲۰ لانچر شلیک موشک تامیر تشکیل می‌شود که قادر است محل اصابت راکت دشمن را پیش بینی کرده و به منظور صرفه‌جویی در هزینه راکت‌هایی را که محل برخورد آن‌ها در مناطق خالی از سکنه است، نادیده بگیرد.

امروزه گنبد آهنین جای خود را به سیستم‌های ختس و فلاخن داود داده است که برای تهدید‌های موشکی بالیستیک میان‌برد استفاده می‌شوند.

تاریخچه عملیاتی

ریشه ساخت سپر دفاع موشکی اسرائیل موسوم به گنبد آهنین iron dome  را می‌توان به نبرد ۳۳ روزه بین ارتش اسرائیل و حزب الله لبنان متعلق دانست. نبردی که طی آن حزب الله لبنان با پرتاب راکت‌های متعدد خسارات و کشته‌های فراوانی روی دست اسرائیل گذاشت. راکت‌هایی که در اواسط جنگ ایستگاه قطار شهر حیفا را مورد حمله قرار داد، بسیاری از ساکنان سرزمین‌های اشغالی را آواره کرده و واحد پدافندی ارتش اسرائیل را به این واقعیت رساند که سیستم دفاع ضد موشک دیگر کارایی ندارد.
یک سال پس از جنگ ۳۳ روزه، امیر پرتس، وزیر جنگ وقت اسرائیل اعلام کرد کمپانی اسرائیلی رافائل که تولیدکننده تجهیزات نظامی است، برای مقابله با تهدید‌های آینده یک سپر دفاع موشکی جدید خواهد ساخت که جلوی حمله راکت‌های مقاومت را تا عمق سرزمین‌های اشغالی بگیرد، تکمیل و گسترش این سپر دفاعی جدید، چند سال زمان برد و نهایتا اوایل سال ۲۰۱۱ به خدمت گرفته شد.

هزینه

آمریکا از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ نزدیک به ۹۰۰ میلیون دلار برای تولید این سیستم به اسرائیل کمک مالی کرده‌است.  مجلس نمایندگان آمریکا با تصویب کمک ۶۸۰ میلیون دلاری در بودجه سال ۲۰۱۳ کشور خواستار شده که در ازای آن تکنولوژی این سیستم در اختیار آمریکا گذاشته شود و در صورت نیاز به تولید مشترک آن نیز اقدام شود. به همان شیوه‌ای که در مورد موشک ضد بالستیک ختس و موشک سطح‌به‌هوای در حال طراحی فلاخن داوود اقدام شده و تکنولوژی آن‌ها به ایالات متحده منتقل شده‌است.
پروژه گنبد آهنین در طول پنج سال نخست در مجموع حدود ۵۵ میلیون دلار هزینه داشته‌است. مقامات اسرائیل معتقدند در مجموع ۱۳ سکوی عملیاتی از این سیستم دفاع هوایی کشور را به‌طور رضایتبخشی تأمین می‌کنند.

هزینه برپا کردن هر سکوی عملیاتی گنبد آهنین، ۵۰ میلیون دلار است.
رئوون پداتزور تحلیلگر نظامی، خلبان سابق، و پروفسور علوم سیاسی در دانشگاه تل‌آویو، با مقایسهٔ هزینهٔ هر موشک رهگیر تامیر با هر موشک قسام، این سامانه را از لحاظ صرفهٔ اقتصادی مورد نقد قرار داده‌است و می‌گوید شلیک تعداد زیادی قسام می‌تواند از لحاظ اقتصادی اسرائیل را تهدید کند.
مقامات رسمی در پاسخ به این انتقاد معتقدند که این سیستم جلوی حملات راکتی بالقوه کشنده‌ای را می‌گیرد که می‌توانند کشور را به سوی جنگی سوق دهند که هر روز آن ۳۸۰ میلیون دلار هزینه دارد.

این سیستم از سه بخش اصلی تشکیل می‌شود:

رادار ردیابی و پیگیری: این سامانه راداری ساخت شرکت «التا» از شرکت‌های تابع صنایع هوافضای اسرائیل است. این رادار ELM-۲۰۸۴ نام دارد و قادر است راکت را بیابد و مسیر حرکت آن را دنبال کند.

سیستم مدیریت نبرد و کنترل سلاح: مرکز فرمان گنبد آهنین را یک شرکت نرم‌افزاری اسرائیلی به نام سامانه‌های «ام‌پرست» به سفارش «رافائل» ساخته‌ است. این واحد براساس داده‌هایی که از رادار به آن می‌رسد مشخص می‌کند که آیا موشک در یک مرکز جمعیتی فرود خواهد آمد یا خیر. فقط در صورتی که این‌چنین باشد موشک‌های رهگیر به سوی هدف شلیک خواهند شد.

واحد پرتاب موشک: این واحد از پرتابگر‌هایی تشکیل می‌شود که موشک تامیر را شلیک می‌کنند. موشک تامیر که در صنایع دفاعی رافائل ساخته می‌شود به حسگر‌های الکترو-اپتیک مجهز است و چند باله برای افزایش مانور پذیری دارد.

رادار ردیابی و پیگیری

سامانه‌ی گنبد آهنین از رادار EL/M-۲۰۸۴ ساخت کمپانی «التا» استفاده می‌کند. این رادار می‌تواند هواگرد‌های معمولی را در ۳۰۰ تا ۳۵۰ کیلومتری و گلوله‌های خمپاره و راکت‌ها را از ۱۰۰ کیلومتر ردیابی کند. در حالت ثابت میزان پوشش EL/M-۲۰۸۴،  صد و بیست درجه است و در حالت گردان ۳۶۰ درجه‌ی کامل را پوشش می‌دهد. این رادار یک رادار چندمنظوره (MMR) است، به این معنی که هم کشف و هم درگیری با هدف بر عهده‌ی همین رادار است و نیاز به رادار دیگری در  سامانه نیست. به علاوه از آن به عنوان یک رادار مقیاس‌پذیر یاد می‌شود. یعنی بسته به نوع ماموریت می‌توان از تعداد ماژول‌های گیرنده/فرستنده‌ی آن کاست و قدرت آن را کاهش یا افزایش داد. EL/M-۲۰۸۴ به راحتی قابل حمل است و در سامانه‌ی گنبد آهنین توسط یک دستگاه خودروی ۶*۶ حمل می‌شود و در عرض ۲۰ دقیقه نصب و فعال می‌شود.

سیستم مدیریت نبرد و کنترل سلاح

این بخش قلب سامانه است. این مرکز یک پناهگاه کوچک است که می‌توان آن را به سادگی با یک خودروی ۶*۶ جابه جا کرد. وظیفه‌ی این مرکز دریافت اطلاعات از رادار، تحلیل و محاسبات و در نهایت صدور دستور شلیک رهگیر است. نرم‌افزار اصلی این مرکز که محصول کمپانی Mprest است مسئول تحلیل اطلاعات دریافتی از رادار و محاسبات مربوط به پیش بینی محل برخورد و مسیر هدف و همچنین محاسبات مربوط به هدایت رهگیر است. این مرکز هم می‌تواند فرایند رهگیری را به شکل کاملا خودکار انجام دهد و هم اپراتور‌ها می‌توانند خود کنترل این فرایند را به دست بگیرند. در کنار این مرکز در سایت فرماندهی یک منبع تامین جریان برق و یک مرکز انقال اطلاعات سیار نیز قرار دارند. مرکز کنترل سلاح و مدیریت نبرد اطلاعات رادار و فرامین مربوط به رهگیری را از طریق این مرکز اطلاعات سیار دریافت و ارسال می‌کند. همچنین از طریق این مرکز کل سامانه می‌تواند به شبکه‌ی پدافندی سراسری اسرائیل و همچنین به سپر موشکی آمریکا متصل شود.

واحد پرتاب موشک

هر آتش‌بار گنبد آهنین معمولا دارای ۳ پرتابگر است که هر پرتابگر ۲۰ رهگیر آماده به شلیک را در خود جای داده است. رهگیر این سامانه «تامیر» (به معنای قد بلند یا لاغر) نام دارد. این رهگیر احتمالا یک موشک تک‌مرحله‌ای سوخت جامد است که طول آن ۳ متر و قطرش ۱۶ سانتی متر می‌باشد و وزنی معادل ۹۰ کیلوگرم دارد. حداکثر سرعت این موشک ۲.۲ و بردش بین ۴ تا ۷۰ کیلومتر ذکر شده است. «تامیر» به وسیله‌ی دو ردیف ۴تایی از بالک‌ها کنترل می‌شود. در نوک این موشک فیوز مجاورتی و سنسور الکترواپتیکال قرار گرفته. این سنسور عملکرد صحیح و با دقت کامل موشک را در تمامی شرایط جوی تضمین می‌کند. در زیر فیوز و سنسور نیز سر جنگی موشک (تقریبا در میانه‌ی بدنه‌ی آن) به وزن ۱۱ کیلوگرم قرار گرفته است.