اول. ایجاد تصویر تندرو از ایشان و اطرافیانش بخاطر حجم گسترده تخریب ها، هم از طرف اصولگرایان در دور اول و هم اصلاح طلبان، نوعی نگرانی را در دل برخی از طبقه متوسط ایجاد کرد و کاری که ایشان در مناظره اخر در معرفی اعضای متخصص دولت سایه خود کرد باید زودتر و بهتر اتفاق می افتاد.
دوم. تقریبا همه بدنه پرانرژی کشور در فتنه تردید ناشی از اجماع مانده بود و حتی رای دهندگان به ایشان در دور اول هم کار خاصی نکردند و عملا تبلیغات انتخابات از یکشنبه تا چهارشنبه دور دوم بود که اگر این تمرکز زودتر رخ می‌داد حتما بیش از چهار میلیونی که در دور دوم زنده شد, قابلیت به میدان آمدن داشت.
سوم. ایشان چهره ای علمی و راهبردی است که در یافتن زبان مردم و بیان ساده تر موضوعات، موفق نبودند هر چند با بهبود جدی نسبت به قبل مواجه بودیم. تیم رسانه ای و چهره های اقماری هم می توانستند خلاقانه تر این نقیصه را برطرف کنند که نکردند! جریان عدالت خواه معتدل که حامی اصلی ایشان در این دهه بوده هم از نداشتن یک رسانه قوی رنج می‌برد.
چهارم. گرچه شهید رییسی عزیز واقعا دلسوزانه کار کرده بود ولی عملا نتوانسته بود برخی مشکلات فراگیر مثل بورس, مسکن، تورم و.. را کاهش جدی بدهد هر چند بعد از ایجاد یک ثبات نسبی در حال کاهش آنها بود. اینکه دکتر جلیلی خودش را محصور در تداوم مسیر دولت ایشان کرد و حتی نقدهایی مودبانه و منصفانه - که میدانیم وجود دارد- را مطرح نکرد بنظرم یک عامل منفی در بخشی از جامعه ای شد که گرچه از شهادت ایشان متاثر بود ولی این نقدها در درون او وجود داشت و بیان نقدها می‌توانست ایجاد امید اصلاح را تقویت نماید.
پنجم. ایشان یا نزدیکان شان باید زودتر از این لایه فرهنگی اجتماعی بدنه خودجوش انقلابی را نیز در دولت سایه خود ترکیب می کردند تا نوعی تشکیلات فراگیر به موقع عمل کند حال آنکه ارتباطات ایشان با لایه اندیشکده ها و کارشناسان دولت بود و به موضوعات تخصصی کشور درگیر بودند. البته این نقیصه در کل ساختار اصولگرایی است که تشکیلات ندارد و تا بخواهی تشتت دارد! این یعنی دور بعد هم همین بساط خواهد بود! واقعا رای ثابت هیچ جریانی بیش از پنج شش میلیون نیست و مابقی باید هر دوره خلق بشود.
ششم. گرچه دکتر جلیلی فارغ از مناسبات مذهبی و قومی به مسایل استانهای مرزی و برخی اقوام و اهل سنت کشور هم همت گمارده بود ولی عملا یک برنامه منسجم جدی در این زمینه نداشت تا شکاف عمیق موجود را برطرف نماید و عملا کوتاهی جدی دستیاری اقوام مذاهب دولت شهید رییسی -که فرصت تاریخی این سه سال را از دست داد- به پای ایشان هم نوشته شد!
علیرضا کمیلی
چون 3 میلیون رای قومیتی داده شد 