یک هفته وقفه در استفاده از شبکه های اجتماعی سلامت روان را افزایش می دهدرسانهها و شبکه‌های اجتماعی کاربردهای مثبتی در زندگی مبتنی بر فناورانه دارند و باعث سادگی برقراری ارتباط با دیگران شده است. با وجود این شبکه‌های اجتماعی تأثیرات منفی بر سلامت روانی دارند؛ زیرا امکان دامنه‌ی مقایسههای اجتماعی را افزایش می‌دهد.
یک مطالعه‌ی جدید به بررسی تأثیر عدم استفاده‌ی یک‌هفته‌ای از شبکه‌های اجتماعی بر تصویر بدنی پرداخته است. نتایج نشان داد یک هفته وقفه در استفاده از شبکه های اجتماعی سلامت روان را افزایش می دهد.
جالب اینجاست که اثراث مثبت عدم استفاده از شبکه‌های اجتماعی بیشتر عاید کسانی شده بود که بیشتر ایده‌ال‌های بدن لاغر را درونی‌سازی کرده بودند. این مطالعه در ژورنال Body Image منتشر شده است و اولین تحقیقی است که تأثیر عدم استفاده از شبکه‌های اجتماعی بر تصویر بدنی را مورد بررسی قرار داده است.
یک هفته وقفه در استفاده از شبکه های اجتماعی سلامت روان را افزایش می دهدیک هفته وقفه در استفاده از شبکه های اجتماعی سلامت روان را افزایش می دهد
یک مطالعه‌ی جدید نشان داده است زنانی که یک هفته استفاده از شبکه‌های اجتماعی را کنار گذاشته‌اند افزایش چشم‌گیری در عزت نفس و تصویر بدنی خود داشته است. بنابراین یک هفته وقفه در استفاده از شبکه های اجتماعی سلامت روان را افزایش می دهد.
رسانه‌های اجتماعی (SM) به یک وسیله ارتباطی اصلی در زندگی روزمره اکثر مردم تبدیل شده‌اند. از 4.6 میلیارد کاربر فعال رسانه‌های اجتماعی در سراسر جهان، بیشترین کاربران را زنان 18 تا 29 ساله تشکیل می‌دهند.
این پلتفرم‌ها مانند اینستاگرام، فیس‌بوک و تیک‌تاک به کاربران خود اجازه‌ی اشتراک‌گذاری و مشاهده‌ی تصاویر و ویدیوها را می‌دهند. از این رو امکان مقایسه با دیگران در این شبکه‌ها فراهم است.
تحقیقات قبلی که تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان را بررسی کرده‌اند نشان داده‌اند که بین استفاده‌ی زیاد از رسانه‌های اجتماعی و پیامدهای منفی سلامت روان‌شناختی از جمله تصویر بدنی منفی و اعتماد به نفس پایین ارتباط زیادی وجود دارد.
تصویر بدن به ادراک، افکار و احساسات مربوط به بدن خود اشاره دارد (جیوتسا و همکاران، ۲۰۲۱). عزت نفس، که به عنوان ارزیابی ذهنی از خود تعریف می شود، می‌تواند در پاسخ به تجربیات مختلف در نوسان باشد (اورث و رابینز، ۲۰۱۴).
تحقیقات به طور مداوم یک رابطه متقابل قوی بین تصویر بدن و عزت نفس، به ویژه در نوجوانی و بزرگسالی مشاهده کرده است (چانگ و سوتیکون، ۲۰۱۷، دانلان و همکاران، ۲۰۰۷، ملور و همکاران، ۲۰۱۰، سابو، ۲۰۱۵). تصور میشود که هم عزت‌نفس و هم تصویر بدن، حداقل تا حدی تحت تأثیر رسانه‌های اجتماعی قرار می‌گیرند، زیرا کاربران خود را با دیگران مقایسه می‌کنند و در نتیجه ارزیابی‌های خود را کاهش می‌دهند.
به طور خاص، استفاده از برنامه‌های رسانه‌های اجتماعی که عمدتاً دارای محتوای مرتبط با ظاهر هستند، مانند اینستاگرام، فیس‌بوک، و TikTok، مقایسه اجتماعی صعودی را با تصاویر و ویدیوهای ایده‌آل زنانه پیش‌بینی می‌کنند که منجر به نارضایتی از بدن، لاغری و کاهش احساس احترام خود میشود.
از این رو با توجه با محبوبیت رسانه‌های اجتماعی و آسیب‌های احتمالی آن به سلامت روان، هدف پژوهشگران در این مقاله این بود که این موضوع را بررسی کنند که عدم استفاده‌ی کوتاه‌مدت از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی چه تأثیری بر ارزیابی افراد از خود دارد.
مطالعه حاضر با هدف بررسی اینکه آیا وقفه‌ی یک‌هفته‌ای از رسانه‌های اجتماعی بر تصویر بدنی و عزت نفس زنان جوان تأثیر مثبت دارد یا خیر. وقفه‌ی یک‌هفته‌ای از رسانه‌های اجتماعی با درخواست از شرکت‌کنندگان برای استفاده از رسانه‌های اجتماعی به مدت یک هفته عملیاتی شد.
شرکت‌کنندگان
در این مطالعه ۶۶ دانشجوی روانشناسی دختر در مقطع کارشناسی از دانشگاه یورک در تورنتوی کانادا شرکت کردند. سن آن‌ها بین ۱۷ تا ۲۴ ساله بود. در این نمونه ۸/۲۸٪ افراد از آسیای جنوبی بودند، ۲/۱۸٪ قفقاری و ۲/۱۵ درصد نیز آفریقایی بودند. سایر افراد نمونه نیز از قومیت‌های مختلف بودند.
روش
طرح مطالعه شامل دو گروه بود: یک گروه آزمایشی که از آن‌ها خواسته شده بود یک هفته از رسانه‌های اجتماعی استفاده نکنند و یک گروه کنترل که به استفاده‌ی معمول خود از رسانه‌های اجتماعی ادامه دادند.
شرکت‌کنندگان به طور تصادفی در این گروه‌ها قرار گرفتند. هر دو گروه از یک برنامه برای ردیابی میزان استفاده‌ی خود از رسانه‌های اجتماعی استفاده کردند و دو جلسه‌ی آنلاین با محققان داشتند، یکی در شروع و دیگری در پایان هفته.
ابزار پژوهش
شرکت‌کنندگان ابتدا پرسشنامه‌های پایه را تکمیل کردند که عزت نفس، تصویر بدن و درونی‌سازی ایده‌آل لاغری را اندازه‌گیری می‌کرد.
- مقیاس عزت نفس (SSES) یک مقیاس ۲۰ ماده‌ای است که ارزیابی فرد از عزت نفس خود را در حال حاضر اندازه‌گیری می‌کند (هیترتون و پولیوی، ۱۹۹۱). می‌توان از این مقیاس برای اندازه‌گیری تغییر در عزت نفس استفاده کرد. مقیاس عزت نفس شامل عواملی مانند عزت نفس عملکردی، اجتماعی و ظاهری است.
- مقیاس وضعیت تصویر بدن (BISS) برای اندازه‌گیری رضایت از بدن استفاده شد (Cash et al., 2002). می‌توان از آن برای اندازه‌گیری تغییر در تصویر بدن استفاده کرد، در بسیاری از مطالعات قبلی که تأثیر رسانه‌های اجتماعی را بر تصویر بدن بررسی می‌کردند (به عنوان مثال، بنت و همکاران، 2020) استفاده شده است.
- پرسشنامه نگرش‌های اجتماعی-فرهنگی نسبت به ظاهر-3 (SATAQ-3) برای ارزیابی درونی‌سازی ایده‌آل لاغری (Thompson et al., 2004) استفاده شد. SATAQ-3 یک پرسشنامه‌ی خودگزارشی است که در مقیاس 5 درجه‌ای از نوع لیکرت نمره‌گذاری میشود و سه حوزه‌ی نگرش اجتماعی-فرهنگی نسبت به ظاهر را ارزیابی می‌کند: درونی‌سازی لاغری ایده‌آل، درونی‌سازی عضلانی-ایده‌آل، و فشارهای مربوط به ظاهر.
نتایج
پس از تکمیل معیارهای پایه، شرکت‌کنندگان در گروه آزمایشی نکاتی را برای دور ماندن از رسانه‌های اجتماعی دریافت کردند، مانند خروج از برنامه‌ها و استفاده از مسدودکننده‌های برنامه. محققان با بررسی اسکرین‌شات‌های استفاده از اپلیکیشن، پایبندی به عدم استفاده از رسانه‌های اجتماعی را تایید کردند. شرکت‌کنندگان پس از یک هفته مجدداً با محققان ملاقات کردند تا دوباره همان اقدامات را انجام دهند و تجربیات خود را مورد بحث قرار دهند.
نتایج نشان داد شرکت‌کنندگانی که یک هفته از رسانه‌های اجتماعی استفاده نکردند، در مقایسه با افرادی که به استفاده‌ی معمول خود از رسانه‌های اجتماعی ادامه دادند، به طور قابل‌توجهی عزت نفس و رضایت بدنی بالاتری داشتند. این بهبود در عزت نفس کلی و در زمینه‌های خاصی مانند عملکرد، ظاهر و عزت نفس اجتماعی مشهود بود: یک هفته وقفه در استفاده از شبکه های اجتماعی سلامت روان را افزایش می دهد.
جنیفر میلز، استاد روانشناسی دانشگاه یورک، یکی از نویسندگان مقاله، توضیح داد: «آماردان درون من هیجان‌زده بود – ما اغلب در حوزه‌ی تحقیقات روانشناسی، اندازه‌ی اثر به این بزرگی نمی‌بینیم زیرا رفتار انسان پیچیده است و تنوع زیادی وجود دارد. ما امیدواریم که این مطالعه بتواند به محافظت از جوانان و تأثیرگذاری بر شرکت‌های رسانه‌های اجتماعی کمک کند تا به کاربران در نحوه‌ی تعامل آن‌ها با این پلتفرم‌ها خودمختاری بیشتری بدهند».
اثرات مثبت بر تصویر بدن توسط سطوح پایه‌ی درونی‌سازی ایده‌آل لاغری شرکت‌کنندگان تعدیل شد. کسانی که سطوح بالاتری از درونی‌سازی ایده‌آل لاغری داشتند، بیشترین بهره را از وقفه در استفاده از رسانه‌های اجتماعی بردند. حتی شرکت‌کنندگانی با سطوح پایین‌تر از حد متوسط درونی‌سازی لاغری ایده‌آل، رضایت بهتری از بدن نشان دادند، اما این تأثیر در میان کسانی که برای لاغری بیش از همه ارزش قائل بودند، قوی‌تر بود.
میلز گفت: «تغییری طبیعی در احساس مردم نسبت به بدنشان و به طور کلی درباره‌ی خودشان وجود دارد، بنابراین ما آن را از نظر آماری در نظر گرفتیم، و حتی پس از آن هنوز پس از یک هفته تفاوت‌های قابل توجهی بین گروه‌ها وجود داشت».
یک هفته وقفه در استفاده از شبکه های اجتماعی سلامت روان را افزایش می دهد
محدودیت‌ها
علیرغم یافته‌های امیدوارکننده که نشان داد یک هفته وقفه در استفاده از شبکه های اجتماعی سلامت روان را افزایش می دهد، این مطالعه دارای محدودیت‌هایی نیز بود. مدت یک هفته وقفه در استفاده از رسانه‌های اجتماعی نسبتاً کوتاه است و اثرات بلندمدت آن ناشناخته باقی مانده است. تحقیقات آینده باید تأثیر عدم استفاده‌های طولانی‌تر یا مکرر را بررسی کند و شامل ارزیابی‌های بعدی برای درک دوام این مزایا باشد.
شرکت‌کنندگان در این مطالعه زنان جوانی بودند که مایل به ایجاد وقفه در رسانه‌های اجتماعی بودند، که ممکن است نماینده جمعیت عمومی نباشد. مطالعات آینده می‌تواند شامل نمونه‌های متنوع‌تری از نظر جنسیت، سن و انگیزه برای کاهش استفاده از رسانه‌های اجتماعی باشد. تحقیقات آینده همچنین می‌تواند مکانیسم‌های اساسی را بررسی کند که چگونه ایجاد وقفه در رسانه‌های اجتماعی تصویر بدن و عزت نفس را بهبود می‌بخشد.
با این وجود، این مطالعه پتانسیل یک مداخله ساده و بدون هزینه – فاصله گرفتن از رسانه های اجتماعی – را برای بهبود نتایج سلامت روان برای زنان جوان برجسته می‌کند. این بر نقش مهمی که رسانه‌های اجتماعی در شکل دادن به عزت نفس و تصویر بدن ایفا می‌کنند تأکید می‌کند و نشان می‌دهد که جدا شدن موقت از این پلتفرم‌ها می‌تواند چرخه‌ی مقایسههای اجتماعی منفی و نارضایتی بدن را از بین ببرد.
