استاکر یعنی چه؟
استاکر بودن چیزی بیشتر از زاغ سیاه کسی را چوب‌زدن است. رفتارهای فرد استاکر باعث می‌شوند که دیگری احساس ترس، استرس و ناامنی کند. ممکن است قربانی فرد استاکر کسی مانند همسر سابق او یا یکی از عزیزانش باشد و او را بشناسد. گاهی هم استاکر شخصی مشهور مانند یکی از سلبریتی‌ها را زیر نظر می‌گیرد که او را خیلی کم می‌شناسد.
چه زمانی فرد استاکر محسوب می‌شود؟
۱. تماس تلفنی، پیامک یا ایمیل‌زدن
ممکن است فردی از یکی از این راه‌ها با دیگری ارتباط برقرار کند، حتی اگر این تماس تلفنی، پیامک یا ایمیل‌زدن متقابل نباشد. ارتباط به این صورت اشکالی ندارد، اما اگر کسی بگوید که نمی‌خواهد با شما صحبت کند و شما به تماس تلفنی یا پیامک و ایمیل‌زدن ادامه بدهید، استاکر محسوب می‌شوید.
۲. تعقیب‌کردن و زیرنظرگرفتن دیگری
وقتی کسی شما را تعقیب می‌کند، کار او به معنی استاکر بودن است. فرقی نمی‌کند که این شخص شما را از کجا به کجا تعقیب می‌کند. تعقیب‌کردن یک نفر از خانه تا محل کار یا خانه دوستانش کار استاکرهاست. اگر کسی شما را زیر نظر بگیرد نیز به کار او تعقیب غیرقانونی گفته می‌شود.
۳. پرسه‌زدن
اگر کسی در جایی فقط به‌خاطر حضور دیگری پرسه بزند، به آن فرد استاکر می‌گویند. در این صورت نیازی نیست که استاکر با دیگری صحبت کند. اگر از او علت پرسه‌زدن در آن حوالی را بپرسید هم احتمالا دلیلی غیرواقعی می‌آورد.
۴. ارتباط برقرار کردن از طریق دیگران
گاهی اوقات فرد استاکر متوجه می‌شود که نمی‌تواند با شما صحبت کند، بنابراین سعی می‌کند از طریق تماس تلفنی، پیامک، ایمیل یا حتی حضوری از طریق خانواده یا دوستان با شما ارتباط برقرار کند.
۵. آسیب‌رساندن به دیگری
شخصی که دیگری را زیر نظر گرفته، ممکن است به خانه یا اموال او آسیب برساند. علت این کار ممکن است آسیب‌رساندن به قربانی یا جلب توجه او باشد. اگر به کسی گفته‌اید که نمی‌خواهید با او صحبت کنید و او با آسیب‌رساندن به اموال شما واکنش نشان داده است، باید آن فرد را استاکر بدانید.
۶. تهدیدکردن دیگری
در برخی از موارد، فرد استاکر قربانی را تهدید می‌کند که اگر با او تعامل نداشته باشد، کاری انجام خواهد داد که به ضرر او تمام شود. هرگونه عملی که تهدید دیگری باشد، سبب احساس ناامنی او شود یا او را آزار و اذیت کند، نوعی استاکری محسوب می‌شود.
علت کارهای فرد استاکر چیست؟
استاکر بودن دلایل متعددی دارد، اما هیچ‌یک از این دلایل بهانه قابل‌قبولی محسوب نمی‌شوند. استاکر بودن رفتار یا الگویی رفتاری است که باعث می‌شود فردی احساس ناامنی کند. افرادی که دیگران را دیوانه‌وار زیر نظر می‌گیرند یا دنبال می‌کنند، اغلب دچار توهم و افکار توهم‌آمیز هستند.
۱. رد یا طردشدن
ممکن است فردی که معشوق او را رد کرده، به‌سختی با این قضیه کنار بیاید. گاهی اوقات کار این فرد به جایی می‌رسد که برای دوباره به‌دست‌آوردن معشوق استاکر او می‌شود. گاهی هم هدف فرد استاکر انتقام‌گرفتن است و به‌امید ترساندن معشوق یا آسیب‌رساندن به او تعقیبش می‌کند.
۲. فانتزی
برخی از مواقع، فرد استاکر کسی را تعقیب می‌کند که هرگز ندیده است. او سعی می‌کند آن شخص را ببیند و خود را به او اثبات کند به این امید که قربانی به او علاقه‌مند شود. این روش استاکری اغلب با توهم و تفکر هذیانی همراه است.
مثلا بعید است که تعقیب‌کردن یک سلبریتی باعث شود او به وقت‌گذراندن با شما علاقه‌مند شود. بااین‌حال فرد استاکر این کار را انجام می‌دهد چون فکر می‌کند علاقه‌مندشدن سلبریتی به او محال نیست.
۳. ناآشنایی با مناسبات اجتماعی
اگر کسی در درک نشانه‌ها و هنجارهای اجتماعی مشکل داشته باشد، ممکن است با شنیدن این واقعیت که رفتار او استاکری است، شگفت‌زده شود. در صورتی که علت رفتار استاکر ناآشنایی او با مناسبات اجتماعی باشد، حتی احتمالا از شنیدن اینکه برخی از استاکرها به قربانیان خود آسیب می‌رسانند بسیار متعجب شود.
چگونه با استاکر برخورد کنیم؟
گاهی اوقات فکرکردن به بهترین طرز برخورد با فرد استاکر کار ساده‌ای نیست. در چنین مواقعی برای اینکه احساس امنیت بیشتری داشته باشید، می‌توانید برخی روش‌ها را امتحان کنید. علاوه‌بر این، می‌توانید از دوستان، اعضای خانواده یا حتی مجریان قانون کمک بخواهید. آنها می‌توانند نگرانی‌های شما را کاهش دهند.
در صورتی که گرفتار فردی استاکر شده‌اید، می‌توانید کارهایی برای حفظ امنیت خود انجام بدهید. علاوه‌بر گروهی بیرون رفتن از خانه، قفل‌کردن در خانه و توجه به آنچه در اطرافتان اتفاق می‌افتد، می‌توانید از روش‌های محافظتی دیگری نیز بهره بگیرید که در ادامه تعدادی از آنها را مطرح کرده‌ایم.
۱. به جایی امن بروید
اگر متوجه شده‌اید که کسی شما را دنبال می‌کند، جایی امن پیدا کنید. مثلا به نزدیک‌ترین ایستگاه پلیس یا آتش‌نشانی، خانه یک دوست یا مکانی عمومی بروید. باید اماکن امن در محله خود را بشناسید تا در مواقع خطر به آنجا بروید.
۲. همیشه تلفنتان را همراه داشته باشید
تلفن همراه باید همیشه شارژ و همراه شما باشد. این تلفن یکی از ضروری‌ترین وسایل شما در مواقع بحرانی و خطر است. در صورت احساس خطر، باید بتوانید با تلفن همراه تماس بگیرید و از دیگران کمک بخواهید.
۳. به غرایز خود اعتماد کنید
اگر احساس می‌کنید یک جای کار می‌لنگد یا در شرایطی ناامن قرار گرفته‌اید، به این احساس خود اعتماد کنید. موقعیت ناراحت‌کننده را ترک کنید، حتی اگر هنوز هیچ اتفاقی نیفتاده است. معمولا غریزه یا حس ششم اولین زنگ خطر در مواقع بحرانی است.
۴. مسیرها و روتین‌های زندگی خود را تغییر دهید
اگر همیشه برای رسیدن به محل کار از مسیر خاصی عبور می‌کنید یا هر روز ساعت مشخصی پیاده‌روی می‌کنید، کار استاکر ساده‌تر می‌شود. این الگوهای رفتاری و مشخص‌بودن برنامه روزانه شما به او کمک می‌کند تا راحت‌تر شما را تعقیب کند و زیر نظر بگیرد. بنابراین در صورت احساس خطر، بهتر است که مسیرهای مختلفی را برای رفتن به محل کار انتخاب کنید یا مدتی روتین زندگی خود را تغییر دهید.
در مواقع بحرانی‌تر، می‌توانید مکان خریدهای روزمره را تغییر دهید. این‌طوری فرد استاکر به‌سختی می‌تواند پیش‌بینی کند که کجا هستید.
۵. همراه دیگران ورزش کنید
اگر به دویدن، پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا گشت‌وگذار علاقه دارید، باید دوستی داشته باشید که موقع انجام‌دادن این ورزش‌ها با شما همراه شود. ورزش‌کردن به‌تنهایی یا در مناطق خلوت مانند مسیرهای دوچرخه‌سواری کم‌تردد یا پارک‌های خلوت ممکن است شما را در معرض خطر قرار دهد.
۶. رفت‌وآمد گروهی را امتحان کنید
سعی کنید تا حد امکان تنهایی جایی نروید. ممکن است همیشه در کنار یک نفر بودن دشوار باشد، اما هرچه بیرون از خانه کمتر تنها باشید بهتر است. مثلا از یکی از دوستان یا اعضای خانواده بخواهید که پس از تاریک‌شدن هوا شما را تا ماشینتان همراهی کند یا از دوستی بخواهید که برای خریدکردن همراه شما بیاید.
۷. مراقب محتوایی که در فضای مجازی می‌گذارید باشید
حتی اگر استاکر را در فضای مجازی بلاک کرده باشید، او می‌تواند از راه‌های دیگر شما را زیر نظر بگیرد. بنابراین مطمئن شوید که جزئیات زندگی خود را بیش از اندازه با دیگران به اشتراک نمی‌گذارید. علاوه‌بر این، باید از ورود به شبکه‌های اجتماعی مختلف خودداری کنید. این کار باعث می‌شود که فرد استاکر راحت‌تر شما را در فضای مجازی تعقیب کند.
۸. در کلاسهای دفاع شخصی شرکت کنید
بهترین دفاع این است که از کسی که شما را تعقیب می‌کند و زیر نظر دارد فاصله بگیرید. بااین‌حال باید مطمئن شوید که در صورت وقوع حمله غافل‌گیرانه، می‌توانید از خود دفاع کنید. شرکت‌کردن در کلاسهای دفاع شخصی باعث می‌شود که احساس قدرت و اعتمادبه‌نفس بیشتری داشته باشید.
۹. برای حفاظت از خود برنامه داشته باشید
شما با فرد استاکر زندگی نمی‌کنید که مدام در خطر باشید، اما باید برای حفاظت از خود برنامه‌ای داشته باشید. این‌طوری سناریوهای مختلف را در نظر می‌گیرید و برای در امان ماندن خود در هریک از این موقعیت‌ها یک نقشه دارید. داشتن برنامه حفاظتی به شما کمک می‌کند که احساس قدرت بیشتری داشته باشید و موقعیت‌های دشوار را بهتر مدیریت کنید.
۱۰. جواب استاکر را ندهید
از پاسخ‌دادن به ایمیل‌ها و پیام‌های استاکر خودداری کنید. در کل بهتر است که پاسخ چنین فردی را ندهید. برخی از افراد به ایمیل‌ها، پیامک‌ها، تماس‌های تلفنی یا پیام‌های استاکر در فضای مجازی پاسخ می‌دهند تا به او بگویند که دست از سرشان بردارد. این کار درست نیست. هر نوع پاسخی حتی واکنش از سر عصبانیت ممکن است استاکر را به ادامه‌دادن کار خود تشویق کند.
۱۱. از روانشناس کمک بخواهید
اگر کسی شما را تعقیب می‌کند و زیر نظر دارد، باید در وهله اول مراقب سلامت روان خود باشید. قربانی استاکر شدن نوعی تروما است و بسیاری از کسانی که قربانی این پدیده می‌شوند، به اختلالات افسردگی یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) مبتلا می‌شوند. برای بهبودی قربانیان استاکر در روانشناسی روش‌های مختلفی وجود دارد. با مراجعه به روانشناسی باتجربه می‌توانید این روش‌ها را امتحان کنید.
۱۲. از مراجع قانونی کمک بخواهید
اگر فرد استاکر شما را رها نمی‌کند، می‌توانید این موضوع را به نیروی انتظامی یا سایر مراجع قانونی اطلاع دهید. در برخی از موارد این فرد مشمول مجازات مزاحمت تلفنی می‌شود. گاهی مواقع نیز او را می‌توان بر اساس ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) قابل‌مجازات دانست. در این ماده قانونی نوشته‌اند:
هرکس در اماکن عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان بشود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین نماید، به حبس از ۲ تا ۶ ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
برای اینکه استاکری که آسایش شما را سلب کرده به‌درستی مجازات شود، بهتر است که در صورت احساس خطر با وکیلی باتجربه مشورت کنید.
