هنوز نیمه اول سال به پایان نرسیده که بزرگ ترین عدد کسر بودجه سال جاری دولت به نام آموزش و پرورش رقم خورده است.
به نوشته سرمایه، بنا بر گزارش های رسیده بودجه آموزش و پرورش به میزان 4/12 درصد کل هزینه های جاری دولت دچار کسری شده است. بودجه جاری دولت برای سال 87 حدود 60 هزار میلیارد تومان و بودجه برآورد شده طبق قانون برای آموزش و پرورش معادل هشت هزار و 300 میلیارد تومان است. این میزان کسر بودجه برای آموزش و پرورش که بیش از 80درصد بودجه فعلی آن است، تعجب کارشناسان را برانگیخته است. برخی از آنها می پرسند با توجه به اینکه هنوز در نیمه اول سال قرار داریم، آیا این رقم چند برابر نخواهد شد و دیگر بخش های اقتصادی کشور را در بر نخواهد گرفت؟ با توجه به حدود 17 میلیون نفر دانش آموزی که هم اکنون در مقاطع مختلف در حال تحصیل هستند، این رقم از کسر بودجه برای هر دانش آموز معادل 490 هزار تومان برآورد می شود. در شرایطی که بودجه آموزش و پرورش در بودجه جاری 47 هزار میلیارد تومانی لایحه سال 87 دولت، رقم 8331 میلیارد تومانی پیش بینی شده و مجلس هنگام بررسی بودجه 41 میلیارد تومان دیگر به آن اضافه کرد و به 8381 میلیارد تومان افزایش داد، در ماه چهارم سال خبر کسری بودجه 6700 میلیارد تومانی آموزش و پرورش بابت مطالبات فرهنگیان، تعجب کارشناسان اقتصادی را برانگیخت. به عبارت دیگر نیاز واقعی آموزش و پرورش 15081 میلیارد تومان بوده که تقریباً معادل 25 درصد کل بودجه جاری کشور است. این رقم کسری بودجه 6700 میلیارد تومانی معادل 14 درصد بودجه جاری در لایحه دولت است و با توجه به آنکه بودجه آموزش و پرورش مهم ترین و عظیم ترین رقم بودجه جاری را تشکیل می دهد و عدم انعکاس این نیاز وزارت آموزش و پرورش در لایحه بودجه، نشانه ضعف ساختار بودجه ریزی کشور است، این پرسش اساسی را مطرح کرده که چگونه چنین نیاز عمده و رقم بزرگی در بودجه جاری دیده نشده است.
حداقل هزار میلیارد تومان از این رقم 6700 میلیارد تومانی مربوط به سال 87 است و 5700 میلیارد تومان مربوط به سال های 85 و 86 بوده که اگرچه کسری بودجه در بودجه های جاری در سال های قبل هم اتفاق افتاده و عدم تحقق درآمدها و رشد هزینه های جاری باعث ایجاد کسری بودجه شده است اما اعلام رقم کسری، ارائه متمم ها و برداشت از حساب ذخیره ارزی و جابه جایی ردیف مالی جاری و عمرانی نباید به یک روند متداول و همیشگی تبدیل شود و این نقاط ضعف بودجه به عنوان مهم ترین لایحه و قانون دولت و مجلس باید برطرف شود و نیازها و منابع یا درآمد ها و هزینه ها متناسب با هم باشد. در حالی که طبق جدول قانون برنامه چهارم توسعه بودجه جاری سال 87 مبلغ 29 هزار میلیارد تومان پیش بینی شده بود، دولت در لایحه بودجه این رقم را 41 هزار میلیارد تومان پیشنهاد کرد و در عمل در مجلس به 47 هزار میلیارد تومان افزایش یافت که اگر رقم 12200 میلیارد تومان یارانه حامل های انرژی را اضافه کنیم به 59200 میلیارد تومان افزایش یافته است.از این رو اعلام رقم 6700 میلیارد تومان کسری بودجه نسبت به رقم تعدیل شده بودجه جاری معادل 5/11 درصد و نسبت به رقم بودجه جاری در لایحه دولت معادل 2/14 درصد است. به عبارت دیگر یک هزینه عظیم 6700 میلیارد تومانی و معادل 14 درصد لایحه خود را در بودجه ندیده است. برخی کارشناسان معتقدند افزایش قیمت و درآمد نفت و بالارفتن موجودی حساب ذخیره به رقم 17 تا 20 میلیارد دلار باعث شده موضوع مطالبات فرهنگیان آموزش و پرورش مطرح شود. اما عده ای از کارشناسان، در سال گذشته و هنگام تدوین و بررسی بودجه اعلام کرده بودند با توجه به سوابق عدم تحقق درآمدهای مالیاتی و واگذاری شرکت های دولتی و همچنین رشد هزینه های جاری بیش از پیش بینی بودجه، احتمالاً در سال 87 با رقم کسری آشکار هشت تا 10 هزار میلیارد تومانی مواجه خواهیم شد.مسعود نیلی کارشناس اقتصادی با اشاره به عدم تحقق درآمدهای دولت در سال های اخیر و رشد هزینه ها بیش از رقم بودجه گفت: «براساس تجربه عملکرد بودجه در سه سال گذشته پیش بینی می شود که بودجه 87 با هشت تا 10 هزار میلیارد تومان کسری مواجه شود زیرا پیش بینی می شود هزینه های عمرانی با 15 تا 25 درصد عدم تحقق مواجه شود.واگذاری شرکت های دولتی نیز طبق تجربه شش سال قبل در حالت بدبینانه 80 میلیارد تومان و در حالت خوشبینانه 870 میلیارد تومان تحقق می یابد و این عدم تحقق درآمدها باعث می شود حداقل هشت تا 10 هزار میلیارد تومان کسری بودجه داشته باشیم.»وی با اشاره به کسری بودجه 4780 میلیارد تومانی سال 86 گفت: «در بودجه سال 86 نیز با 2525 میلیارد تومان عدم تحقق در واگذاری شرکت های دولتی و 3700 میلیارد تومان عدم تحقق در درآمدهای دولت مواجه بودیم. هزینه جاری نیز در سال 86 با یک هزار میلیارد تومان افزایش و اصلاح بودجه مواجه بود که باعث شد کل کسری دولت به 4780 میلیارد تومان برسد.» - حق شناس: کسری بودجه دولت امسال به بیش از 10 هزار میلیارد تومان می رسد هادی حق شناس عضو سابق کمیسیون برنامه و بودجه مجلس گفت: «با اجرای لایحه خدمات مدیریتی که پاییز سال گذشته به دولت ابلاغ شد و هنوز اجرایی نشده است، کسری بودجه دولت به بیش از 10 هزار میلیارد تومان خواهد رسید.»هادی حق شناس گفت: «کسری بودجه شش هزار و 700 میلیارد تومانی آموزش و پرورش طبیعی بود چرا که با بررسی لایحه بودجه سال 87 دولت نسبت به عملکرد سال 86 این رقم کمتر بود.»او در ادامه به دلایل به وجود آمدن این کسری بودجه اشاره کرد و افزود: «دولت در بودجه سال 87 رقم ها را واقعی ندید چرا که اگر دولت رقم را واقعی می دید بودجه جاری کشور بیش از 50 هزار میلیارد تومان می شد.» او همچنین اضافه کرد: «با تصویب لایحه بازنشستگی زودتر از موعد مقرر شاید تصور بر این بود که بخشی از کارکنان دولت از این فرصت و مهلت مقرر استفاده کنند و هزینه های جاری دولت کاهش می یافت.» حق شناس با بیان اینکه «همه دولت ها همواره در بودجه دچار کسری بودجه بوده اند»، افزود: «حتی دولت های قبل از انقلاب هم مشکل کسری بودجه داشته اند.»عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس هفتم تصریح کرد: «به طور معمول دولت در بودجه ریزی، بودجه جاری را کم و بودجه عمرانی را بالا نشان می دهد به این دلیل که نشان دهد در بودجه جاری صرفه جویی هزینه کرده و در بودجه عمرانی، ساخت و ساز و آبادانی را جلوه دهد.»او خاطرنشان کرد: «با بررسی بودجه 40 ساله کشور همواره این کسری ها در جاری و مازاد در عمرانی بوده است.»او در ادامه افزود: «در سال گذشته نزدیک به 40 هزار میلیارد تومان دولت کسری بودجه داشت که با ارائه لایحه متمم دو هزار و 500 میلیارد تومان آن را جبران کرد.»حق شناس در ادامه با بیان اینکه وزارت آموزش و پرورش، بخش درمان و سازمان امور ایثارگران از جمله دستگاه هایی هستند که هر ساله با کسری بودجه مواجه هستند، افزود: «کسری های بودجه هر سال به سال های بعد منتقل می شود.»
کسری بودجه وزارت آموزش و پرورش شش هزار و 700 میلیارد تومان برآورد شد.سرانجام کمیته چهارجانبه مجلس کسری بودجه وزارت آموزش و پرورش را شش هزار و 700 میلیارد تومان اعلام کرد که براساس بررسی های این کمیته مجموعه ای از کسری بودجه انباشته وزارتخانه از سال های گذشته است.علی عباسپور تهرانی فرد، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس هفته گذشته در مصاحبه های خود این کسری را معادل بودجه جاری یک سال وزارتخانه دانسته بود که انباشتی از کسری اعتبار سال های 85 و 86 است: «در سال 87 آموزش و پرورش با کسری شش هزار میلیارد تومان روبه روست که سه هزار میلیارد تومان از این میزان مربوط به پاداش بازنشستگی فرهنگیان است. کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، کمیسیون برنامه و بودجه و سازمان مدیریت و برنامه ریزی سابق و وزارت آموزش و پرورش در کمیسیون چهارجانبه این کسری را بررسی می کنند و در نهایت دولت کسری بودجه مورد توافق را به صورت لایحه به مجلس ارائه می کند.» دیروز خبرگزاری ها با اعلام رقم موردتوافق این کمیسیون از غیبت برقعی در جلسه خبر داده اند. براساس بررسی های انجام شده توسط این کمیسیون 400 میلیارد تومان از کسری بودجه کنونی مربوط به سال 85، هزار و 700 میلیارد تومان مربوط به سال 86 و مابقی کسری بودجه سال جاری است. مجلس شورای اسلامی برای وزارت آموزش و پرورش در سال 87 بودجه هشت هزار و 300 میلیارد تومانی مصوب کرده که مجلس نیز 41 میلیارد تومان را به لایحه پیشنهادی دولت افزوده است. در حال حاضر کسری بودجه برآورد شده باید به تایید معاونت نظارت و راهبردی ریاست جمهوری برسد و مطابق قانون هر اصلاحی در لایحه بودجه باید مورد تایید مجلس شورای اسلامی باشد. - 95 درصد بودجه سهم حقوق کارکنان محمود فرشیدی وزیر سابق آموزش و پرورش و علیرضا علی احمدی وزیر کنونی این وزارتخانه بارها اعلام کرده اند از بودجه مصوب دولت برای وزارت عریض و طویل آموزش و پرورش 95 درصد سهم پرداخت حقوق کارکنان است و کمتر از شش درصد از منابع صرف خلاقیت و ابتکار می شود. این در حالی است این دو وزیر عزم ایجاد تحول بنیادین در ساختار مدیریتی و محتوایی وزارتخانه را داشته و دارند. فرشیدی در همایش اقتصاد آموزش و پرورش کشورهای اسلامی مهم ترین مشکل آموزش و پرورش را کسری بودجه عنوان کرده بود. «در کشور ما مهم ترین مشکل آموزش و پرورش طی 14 سال گذشته کسری بودجه است که به طور متوسط 2/27 درصد بوده است. در 10 سال گذشته 7/32 درصد به طور متوسط کسری داشته ایم و با توجه به اینکه 94 درصد اعتبارها صرف حقوق کارکنان می شود ما همواره یک سوم حقوق را بدهکار بوده ایم و پاداش کار و پایان خدمت به سال بعد موکول می شده است.» او اختصاص سهمی از سهام عدالت و تفویض اختیار به مدیران برای جلب مشارکت های مردمی و هزینه مدارس را راهکار جبران کسری دانسته بود که صاحب نظران مسائل آموزش و پرورش آن را چندان کارساز نمی دانستند. پیش بینی رئیس کمیسیون آموزش و پرورش و معاون برنامه ریزی و توسعه مدیریت نیروی انسانی برای کسری بودجه سال 87 همین رقمی است که اکنون توسط کمیسیون چهارجانبه نیز اعلام شده است. اما آنچه کارشناسان مسائل آموزش و پرورش همچنان بر آن تاکید دارند واقعی شدن لایحه بودجه دولت برای آموزش و پرورش و براساس عملکرد این وزارتخانه است.
شیرزاد عبداللهی یکی از این کارشناسان در این باره می گوید: «دولت باید 180 میلیارد تومان بابت حقوق معلمان حق التدریس و معلمان رسمی که ساعت تدریس اضافه دارند پرداخت می کرد که بخشی از آن هنوز پرداخته نشده و در کنار سایر بدهی های وزارتخانه قرار گرفته است مثل سرانه دانش آموزی که پرداخت نشد.» او ادامه می دهد: «در اثر سیاست هایی که در تنظیم و توزیع بودجه آموزش و پرورش اعمال می شود میزان هزینه پرسنلی از 95 درصد بودجه در سال های گذشته به 99 درصد بودجه با توجه به استخدام های جدید می رسد. مسوولان باید عملکرد بودجه را مبنا قرار دهند اما همواره بودجه مصوب سال قبل را مبنا قرار داده و کسری بودجه و سایر موارد را محاسبه نمی کنند به همین دلیل کسری بودجه هرسال بیشتر می شود.»
