سالانه بیش از 5 میلیارد دلار پوشاک قاچاق وارد بازار ایران می‌شود. در مقابل این حجم کالای قاچاق، تنها حدود 3 میلیون دلار واردات رسمی از سوی نمایندگی‌های رسمی برخی برندهای خارجی صورت می‌گیرد. به گفته مسئولان اتحادیه حوزه نساجی و پوشاک، این صنعت در ایران رو به ورشکستگی می‌رود که مهم‌ترین عامل آن قاچاق پوشاک است.
به گزارش روزنامه ایران، چندی پیش وزارت صنعت، معدن و تجارت طرح جدیدی ارائه کرد که به موجب آن قرار شد از عرضه کالای قاچاق در سطح واحدهای صنفی جلوگیری شود. بدین ترتیب پوشاکی که به صورت قاچاق در سطح بازار و بخصوص برندهای بنام وجود دارد، جمع‌آوری و با فروشندگان برخورد شود. طرحی که به گفته بسیاری از فعالان اقتصادی در حوزه پوشاک چندان موفق نبوده و با متخلفان و کسانی که پوشاک قاچاق را وارد بازار می‌کنند، برخورد جدی و قاطعی صورت نگرفته است. گذشته از این کارشناسان این حوزه عنوان می‌کنند تحریم‌های چند سال گذشته ضربه مهلکی بر پیکره صنعت نساجی و پوشاک وارد کرده است و این صنعت چند سال زمان نیاز دارد تا با کمک دولت و بخش‌های خصوصی، بتواند روی پای خودش بایستد.
پوشاک چینی در پوشش برندهای جهانی
براساس آمارها، کشورمان یکی از مهم‌ترین بازارهای مصرفی جهان به شمار می‌رود. ارزش بازار نساجی، پوشاک و کفش ایران از تولید ناخالص داخلی 90 کشور دنیا بیشتر است. به گفته محمدمهدی رئیس‌زاده، دبیرکل انجمن صنایع نساجی کشور، میزان واردات پوشاک به ایران یک و نیم برابر متوسط جهانی است و با رشد قاچاق پوشاک در دهه 80 و رسیدن آن به رقم بیش از 5میلیارد دلار، حدود نیم تا یک میلیون شغل در کشورمان از بین رفته است. در حال حاضر 75 درصد از کل کشفیات پوشاک قاچاق در کشور متعلق به چین و 9 درصد متعلق به امارات است که این کشورها در صدر صادرکننده‌های پوشاک با برند جعلی هستند.
با پایان تحریم‌ها مدتی است شرکت‌های چینی و ترکیه‌ای و حتی اروپایی برای گرفتن مجوز و راه‌اندازی فروشگاههای پوشاک و کیف و کفش در ایران، پشت در وزارت صنعت و معدن و تجارت صف بسته‌اند. شرکت‌هایی که می‌دانند بازارشان در ایران داغ‌تر از هر جای دیگری است.
در این میان هر از گاه فروشگاههای جدیدی با برندهای ترک و اروپایی در کلانشهرها بویژه تهران باز می‌شود. اگر سری به این فروشگاه‌ها بزنید، می‌بینید که سرشان حسابی شلوغ است مخصوصاً زمانی که حراج خورده باشند.
سری می‌زنیم به یکی از همین فروشگاه‌ها در مرکز شهر که بتازگی فعالیت‌اش را آغاز کرده است. آخر هفته است و از میدان حر تا چهارراه لشگر ترافیک زیادی به راه افتاده است. ماشین‌ها توی صف هستند تا وارد پارکینگ مجتمع تازه تأسیس شوند. داخل مجتمع تجاری فرقی با بیرون ندارد، شلوغ شلوغ است. خبری از تخفیف و حراج نیست ولی کلی آدم برای بازدید و خرید آمده‌اند.
فروشگاههای بزرگ و شیک با دکوراسیون‌های جدید که لنگه‌‌شان را در پاساژهای بالای شهر می‌شود پیدا کرد پر است از مشتری. در این شلوغی و ازدحام جمعیت وارد یکی از فروشگاه‌هایی می‌شوم که متعلق به یکی‌از برندهای ترکیه‌ای است. قیمت‌های مناسبی دارند ولی جنس لباس‌ها آنقدر بی‌کیفیت هستند که آدم از لمس کردن‌شان پشیمان می‌شود. خیلی زود می‌فهمم که هیچ‌کدام متعلق به این برند ترکیه‌ای نیستند و درواقع چینی هستند. لباس‌های درجه سه و چهاری که به اسم لباس برند فروخته می‌شوند؛ نکته‌ای که خیلی از مشتری‌ها به آن توجه نمی‌کنند، مارک چینی پشت یقه است. خیلی‌ها فکر می‌کنند پوشاک خارجی درجه یک می‌خرند!
برخی از فروشگاههای دیگر که به نام برند شرکت‌های ترکیه و ایتالیا و... مشغول فعالیت هستند یا جنس‌های‌شان درجه 2 و 3 است یا اینکه پوشاک و کیف و کفشی که عرضه می‌کنند سفارش از چین است و کیفیت بسیار پایینی دارند. از کیفیت پوشاک این مجتمع می‌گذریم و سری می‌زنیم به فروشگاهی با برندی از اسپانیا در بلوار میرداماد. فروشگاهی که بیشتر مواقع سال تخفیف وسوسه کننده‌ای دارد. لابه لای محصولاتش جنس‌های چینی هم می‌فروشد. خبری هم از پوشاک اسپانیایی نیست ولی همیشه خدا سرشان شلوغ است. انگار مردم همان اسم فروشگاه برند برای‌شان کفایت می‌کند!
جواد محمدیان، یکی از کسانی است که سال‌هاست در صنف پوشاک فعالیت دارد. او درباره فروش پوشاک چینی در بازار ایران می‌گوید: «خیلی وقت است که چینی‌ها بازار کشورمان را قبضه کرده‌اند. از زمانی که تحریم شدیم خیلی از کالاها از جمله پوشاک و کیف و کفش چینی به‌صورت قاچاق وارد شد و نزدیک به 80 – 70 درصد بازار داخلی را از چنگ ما درآورد. خب منسوجات چینی به خاطر طراحی‌های جذاب و از سویی ارزان‌تر بودن نسبت به منسوجات سایر کشورها از جمله کشورمان با استقبال روبه‌رو شد. این اجناس برای مغازه‌داران و فروشگاه‌داران سود بالایی دارد و مشتری‌ها هم پول کمتری نسبت به جنس اروپایی و ترکیه‌ای می‌پردازند.»
داود محبی، یکی دیگر از فعالان این حوزه که دل پری از قاچاق پوشاک دارد در این باره می‌گوید: «ضربه‌ای را که کالای چینی قاچاق به اقتصادمان زده است نمی‌شود به این راحتی جبران کرد. خیلی از اصناف یا ورشکسته شده‌اند یا در معرض ورشستگی قرار گرفته‌اند، نمونه‌اش صنعت پوشاک. البته در این مسیر برخی از سودجویان از این آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند. یادم می‌آید 4 سال پیش یکی 10 هزار کت و شلوار دستی 30 هزار تومان از چین وارد کرد آن هم به‌طور قانونی، بعد همه لباس‌ها را به یکی از مرزهای شمال‌غربی کشور فرستاد و چند خیاط هم برای چند روز استخدام کرد تا مارک فلان برند ترکیه‌ای را توی آستر کت و شلوارها چرخ کنند. بعد دوباره کت و شلوارها را وارد بازار کرد و دستی 300 هزار تومان فروخت. مردم که نمی‌توانند حدس بزنند این کت شلوار قلابی است و به مارک اعتماد می‌کنند. متأسفانه درد یکی دوتا نیست که برایش دارویی پیچید.»
ضربه سخت تحریم به صنعت پوشاک
اما سؤال اینجاست که چرا منسوجات ایرانی در بازار داخلی آنچنان که باید و شاید با استقبال روبه‌رو نمی‌شود؟ بررسی‌ها گویای این است که یک برابر و نیم متوسط مردم جهان کیف و کفش و لباس می‌خریم پس چرا کارخانه‌های نساجی و طراحان و تولیدکنندگان منسوجات نمی‌توانند دست‌کم نیمی از این بازار پرسود داخلی را از آن خود کنند؟
مهندس احمد کیمیایی اسدی، نساج و طراح لباس با اشاره به مشکلات بسیار در صنعت نساجی و طراحی لباس در زمان تحریم به ما می‌گوید: «صنعت پوشاک و نساجی سال‌هاست توان رقابت با کشورهای دیگر را از دست داده است چرا که قیمت تمام شده در کشورمان خیلی بالاتر از کشورهای دیگر است و دلیل اصلی آن تحریم و در ادامه نبود تکنولوژی‌های روز دنیاست. کارخانه‌های نساجی کشورمان ماشین‌آلات جدیدی ندارند و اگر در یک واحد تولیدی هزار واحد پارچه تولید شود این رقم در کشورهای دیگر 10 تا 100 برابر این میزان است نمونه‌اش ترکیه که گوی رقابت را از همه ربوده است.
بعد از تحریم، قاچاق ضربه دیگری به صنعت پوشاک کشور زد. نزدیک به 90 درصد از منسوجاتی که وارد کشور می‌شود قاچاق است. وقتی لباسی با قیمت بسیار پایین وارد و با مقبولیت خریداران روبه‌رو می‌شود خب معلوم است که صنعت پوشاک به مرز ورشکستگی می‌رسد.
اما چرا مردم به دنبال پوشاک خارجی حتی چینی می‌روند و به کالای ایرانی روی خوش نشان نمی‌دهند؟ شاید جواب آن را خیلی‌ها بدانند. ما برند معروف داخلی نداریم و به روز نیستیم. پوشاکی که تولید می‌کنیم با سلیقه مشتریان هماهنگ نیست و نمی‌تواند آنها را جذب کند. ترکیه با استفاده از تکنولوژی‌های جدید نساجی و طراحی‌های متفاوت موفق شده بازار ایران و خیلی از کشورهای دیگر را تصاحب کند و با استفاده از همین صنعت سطح اشتغال را افزایش داده ولی این روند در ایران معکوس است.
ما در طراحی مشکل داریم. طراحان ایرانی باید مد را مطابق با سلیقه فرهنگی مردم کشورمان طراحی و برندسازی کنند که این کار جز با حمایت نهادهای دولتی و خصوصی امکان‌پذیر نیست.»
پوشاک چینی و قاچاق آنها به کشور چماقی شده بر سر صنعت نساجی و پوشاک ایرانی تا جایی که خیلی از کارگاه‌های تولیدی را به ورطه ورشکستگی کشانده است. تحریم و قاچاق دست به دست هم دادند و ضربات سختی بر پیکره صنایع مختلف وارد کردند و اغراق نیست اگر بگوییم پس از صنعت نفت، پوشاک بیشترین صدمه را دید. حالا خیلی از مردم، دیگر لباس ایرانی نمی‌خرند. آنها دوست دارند پیراهن و شلوار و کفش و کاپشن برندنمای ارزان قیمت چینی بپوشند.
