اضافه وزن و چاقی یکی از مشکلات بهداشتی - تغذیه‌ای در جهان و ایران است به طوری که تعداد افراد مبتلا به اضافه وزن و چاقی هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ما در حال افزایش است.
به گزارش ایسنا، مشکل چاقی با سرعت بیشتری در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود. به طوری که ۴۲ میلیون کودک زیر پنج سال در دنیا دچار اضافه وزن و چاقی هستند.
البته علل چاقی در کودکان در چند دسته تقسیم‌بندی می‌شود:
- عوامل مربوط به ژنتیک و ارث؛ خطر ابتلا به اضافه وزن و چاقی در کودکانی که والدین چاق دارند یا از مادران دیابتی متولد می‌شوند، بیشتر از سایر کودکان است. کودکانی که یکی از والدینشان چاق است حتی با حفظ وزن ایده آل در معرض اضافه وزن و چاقی دوران نوجوانی و جوانی هستند.
- عوامل مربوط به محیط و شیوه زندگی شامل رفتارهای غذایی نامناسب مانند عادت به مصرف غذاهای پرکالری، غذاهای آماده و رستورانی، تنقلات کم ارزش و غذاهای پرچرب زمینه ساز ابتلا به اضافه وزن و چاقی هستند.
- در دسترس بودن غذاهای پرکالری در محیط کودک مانند خانه، مهد کودک، مدرسه و محل‌های بازی و تفریح، سبب تشویق کودک به مصرف این مواد و در نتیجه اضافه وزن و چاقی می‌شود.
- بی تحرکی کودکان؛ کاهش فعالیت بدنی (استفاده بیش از حد از کامپیوتر، تماشای تلویزیون به مدت طولانی و ...) و کاهش فرصت‌های بازی در خارج از منزل موجب می‌شود تا بخشی از انرژی دریافتی از مواد غذایی در بدن به صورت چربی تجمع پیدا کرده و سبب اضافه وزن و چاقی شود.
باید توجه کرد کودکانی که پنج ساعت در روز تلویزیون تماشا می‌کنند، پنج برابر بیشتر از سایر کودکان به اضافه وزن و چاقی مبتلا می‌شوند.
مشکلات ناشی از اضافه وزن و چاقی در کودکان عبارتند از:
- افزایش میزان ابتلا به بیماری‌های متعدد شامل بیماری‌های قلب و عروق، دیابت، پرفشاری خون، افزایش چربی‌های خون، بیماری‌های کبدی و بیماری‌های تنفسی.
- عوارض اجتماعی شامل اضطراب، افسردگی، اعتماد به نفس پایین و موفقیت‌های تحصیلی کمتر.
- بروز اضافه وزن و چاقی در بزرگسالی.
متاسفانه کودکان چاقِ امروز، بزرگسالان چاق آینده خواهند بود. باید توجه کرد که خانواده نقش مهمی در شکل‌گیری عادات کودک در زمینه غذا، فعالیت بدنی و کنترل وزن به عهده دارد. والدین تصمیم گیرندگان نهایی در انتخاب غذای خانواده هستند و عادات غذایی هر فرد از کودکی شکل می‌گیرد که این عادات متاثر از رفتارهای تغذیه‌ای خانواده است.
در صورتی که کودک شما مبتلا به اضافه وزن و چاقی است با همکاری متخصص تغذیه و به کارگیری توصیه‌های علمی می‌توانید عادات غذایی او را اصلاح کرده و با ایجاد زمینه برای افزایش تحرک و فعالیت بدنی، کودک خود را به سوی کاهش و کنترل وزن هدایت کنید. به خاطر داشته باشید لازمه موفقیت کودک در کاهش وزن تغییر و اصلاح الگوی تغذیه‌ای و فعالیت بدنی خود شما هستید.
چند توصیه تغذیه‌ای
- تغذیه کودک در شش ماه اول زندگی فقط با شیر مادر و تداوم آن تا دو سالگی
- مصرف روزانه صبحانه به عنوان یکی از سه وعده اصلی غذایی
- مصرف روزانه حداقل دو میان وعده غذایی مناسب
- صرف غذا به همراه خانواده
- خودداری از دادن غذا یا تنقلات به کودک هنگام تماشای تلویزیون
- خودداری از وادار کردن کودک به اتمام غذا
- ندادن شکلات و شیرینی به عنوان پاداش به کودک
- محدود کردن مصرف غذاهای آماده
- محدود کردن مصرف غذاهای چرب، سرخ شده و تنقلات پرکالری و پرچرب مانند سیب زمینی سرخ شده، چیپس، پفک، شکلات، کیک‌های خامه‌ای و شکلاتی، بستنی، شیرکاکائو و ...
- نوشیدن آب یا دوغ کم نمک به جای نوشابه
- مصرف لبنیات کم چرب برای کودکان بزرگتر از دو سال
- محدود کردن مصرف کره، سرشیر، خامه و سس مایونز
- مصرف میوه یا آبمیوه تازه و طبیعی به جای آبمیوه آماده و شربت
- استفاده روزانه از سبزی‌های تازه یا پخته و میوه تازه در برنامه غذایی کودک
- مصرف غذاهای فیبردار مانند نان سبوس دار (نان سنگک)، بیسکوئیت سبوس دار، خشکبار و میوه‌های خشک، میوه‌ها و سبزی‌های خام
- محدود کردن مصرف آجیل و مغزها به جای تنقلات بی ارزش
- محدود کردن غذا خوردن در خارج از منزل
- اصلاح عادات غذایی والدین
چند توصیه در خصوص فعالیت بدنی
- افزایش فعالیت بدنی روزانه کودک
- انجام فعالیت بدنی روزانه به مدت ۶۰ دقیقه
- تشویق کودک به پیاده رفتن به مدرسه و استفاده از پله به جای آسانسور
- تشویق کودک به انجام ورزش‌هایی مانند دوچرخه سواری، دویدن و شنا
- استفاده از مشارکت کودک در انجام کارهای روزمره منزل مانند نظافت خانه
- تشویق کودک به بازی با سایر کودکان
- محدود کردن سرگرمی‌های غیر فعال مانند تماشای تلویزیون یا بازی‌های کامپیوتری به کمتر از دو ساعت در روز
بنابر اعلام دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، باید توجه کرد که انجام فعالیت بدنی در کودکان موجب افزایش قدرت بدنی و تقویت عضلات، کاهش استرس، افزایش اعتماد به نفس، حفظ وزن ایده‌آل، کاهش یبوست و کاهش خطر ابتلا به دیابت، پرفشاری خون و بیماری قلبی – عروقی می‌شود.
