حمیدرضا ضیایی‌پرور مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سیاست‌‌های حاکمیتی اعمال شده درباره شبکه‌های اجتماعی را به چالش کشید و با ارائه آمارهایی، روش‌های اعمال شده در این حوزه‌ها را زیرسوال برد؛ موضع گیری که نشان می‌دهد دست کم در وزارت فرهنگ و ارشاد درباره فضای مجازی صدا و رویکرد واحدی وجود ندارد.
آن گونه که ایسنا گزارش کرده است، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: دوره‌ای که ما رسانه اجتماعی را نادیده بگیریم تمام شده و امروز وارد رسانه فردی شده‌ایم. یعنی یک فرد می‌تواند یک زلزله ۸ ریشتری رسانه ای ایجاد کند.
حمیدرضا ضیایی‌پرور امروز (چهارشنبه) در سمینار علمی تخصصی رسانه و اقتصاد، اظهار کرد: رسانه سه کارکرد اصلی دارد؛ آگاهی رسانی، نقد و نظارت و سرگرمی، این ها کارکردهای رسانه است که متاسفانه از سرگرمی استفاده نکرده و غافل بودیم تا همین سال‌های اخیر که امروز پربیننده‌ترین برنامه‌ها هم همین برنامه‌های سرگرمی هستند.
وی افزود: آنچه در حوزه اقتصاد رسانه موضوع اصلی است، کارکرد آگاهی‌رسانی رسانه است، با ظهور رسانه‌های جدید، عمدتا این رسانه‌ها به کمک رسانه‌های قدیمی آمده‌اند. این در حالی است که در ایران به جای کمک، جایگزین رسانه‌های قدیمی می‌شوند.
مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: از دیروز ظهر تاکنون در معرض هیچ رسانه صوتی و تصویری نبودم، به جز موبایل، اما از همه چیز خبر دارم، در شبکه اجتماعی علاوه بر خواندن می‌توانیم واکنش هم نشان دهیم.
ضیایی‌پرور افزود: اخیرا طرح ساماندهی پیام‌رسان‌های جدید در مجلس مطرح شده است. وقتی متن کامل طرح منتشر شد، دیدگاه نمایندگان تغییر کرد و طرح ۳۳ ماده به ۲۳ ماده رسیده است. از سوی دیگر ماجرای نماینده سراوان است که او را از موضع طلبکارانه به عذرخواهی کشانده است. بنابراین رسانه‌ها با آگاهی بخشی و وارد کردن افکار عمومی می‌توانند موثر باشند.
وی تصریح کرد: دوره‌ای که ما رسانه اجتماعی را نادیده بگیریم تمام شده و امروز وارد رسانه فردی شده ایم. یعنی یک فرد می تواند یک زلزله ۸ ریشتری رسانه ای ایجاد کند.
مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: در دنیا رسانه‌ها موتور محرک اقتصاد هستند. تشویق، ترغیب و هشدار رسانه موجب رشد یا زمین گیر شدن کسب و کار می شود. وقتی یک یا چند رسانه تاثیرگذار در ایران مردم را تشویق و ترغیب به خرید و فروش دلار می کنند، آن وضعی که دیدیم در کشور ایجاد می شود و امروز هم برعکس آن اتفاق را شاهد هستیم.
ضیایی پرور ادامه داد: نقش شایعات می‌تواند بخشی از کار رسانه‌های اجتماعی باشد. صاحبان رسانه ناظر رویدادها و نقش مطالبه‌گری از بخش اقتصادی دارند، علاوه بر شغل یک مسئولیت اجتماعی هم دارند. مسئولیت اجتماعی که آدم‌های عادی دارند، روزنامه‌نگارها مسئولیت پررنگ‌تری دارند. در تمام دنیا رسانه طرف مردم است.
وی اظهار کرد: رسانه مستقل کم داریم، از ۱۰ هزار مجوز رسانه که صادر شده است نصف آنها فعال‌اند. نشریات اقتصادی یا هنری در بخش خصوصی هستند، اما عمده نشریات یا مستقیم به دولت وابسته هستند یا غیرمستقیم از دولت ارتزاق می‌کنند.
مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرد: روزنامه نگاری تحقیقی در رسانه وابسته رخ نمی‌دهد. رسانه‌ای می تواند ضامن رشد و توسعه اقتصادی باشد که آزاد، مستقل و وابسته به بخش خصوصی باشد از رسانه دولتی چنین چیزی بیرون نمی‌آید.
ضیایی پرور گفت: رسانه وابسته به قدرت یک دست نیست، متاسفانه امروز رسانه و رسانه نگار جایگزین حزب شده است، رسانه کارش انتقال واقعیت ها و تحلیل آنها است.
مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: رسانه و تبلیغات در حوزه اقتصاد مهم است، تبلیغات به ظاهر یعنی تبلیغ با گرفتن پول، اما تکنیک ها، چهارچوب ها و ... به قدری تغییر کرده است که استارتاپ های تبلیغاتی طومار آژانس های تبلیغاتی را در هم پیچیده اند.همه کسب و کارها و بیزینس ها به حوزه استارتاپ ورود کرده اند.
ضیایی‌پرور اظهار کرد: گزارش تحقیق و تفحص همشهری در شورای شهر تهران نشان داد این موسسه ۱۴۰۰ نیرو دارد، خبرگزاری فارس فقط در دو طبقه ۱۵۰ نفر نشسته بودند. صدا و سیما یکی از پرنیروترین صداوسیماهای دنیا است، بین ۷۵ تا۱۰۰ هزار نیرو در صدا و سیمای ایران کار می‌کنند.
مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: اگر بخواهیم فقط رسانه های اقتصادی را بررسی کنیم، تعداد نشریاتی که اولویت اول آن ها اقتصاد است ۷۲۷ نشریه هستند و بیش از هزار نشریه هستند که اولویت دوم آنها اقتصاد است.
ضیایی پرور اضافه کرد: مرجعیت رسانه‌ای در کشور از رسانه داخلی به رسانه‌های خارجی تغییر کرده است. رییس جمهور معتقد است باید کاری کرد تا مرجع رسانه‌ای به رسانه های داخلی تغییر کند. بررسی ها نشان می دهد نخبگان جامعه، یعنی نخبگان سیاسی، فکری و سرمایه ای این سه گروه مخاطب رسانه خارجی هستند. گروه دوم طبقه متوسط هستند، رسانه قالب طبقه متوسط جامعه فضای مجازی است و طبقات پایین دستی از رسانه های ما استفاده می کنند هرچند که ماهواره هم دارند.
وی ادامه داد: نخبگان ما رسانه‌های خارجی را می‌بینند. در حوزه رسانه‌های مجازی هم بالغ بر ۶۰ درصد از مردم به اینترنت دسترسی دارند؛ چیزی حدود ۵۵ میلیون نفر که از این تعداد، بین ۴۰ تا ۴۵ میلیون نفر از تلگرام استفاده می‌کنند و در واقع رسانه ملی ایران تلگرام است. به همین دلیل فیلتر کردند و سیاست انقباضی تشکیل دادند اما مردم ترکش نکردند.
مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اضافه کرد: اینستاگرام رسانه دوم مجازی ایران است و توییتر رسانه سوم کشور است با ۱۰ میلیون نفر؛ اکثرا افراد فعال در حوزه سیاسی در توییتر حضور دارند، توییتر رسانه گروه نخبگانی است که گروه مرجع هم هستند.
ضیایی پرور ادامه داد: رسانه های ایران جزیره های پراکنده هستند. این در حالی است که در دنیا رسانه‌ها مجموعه‌های فراگیری هستند که توسط کارخانه های بزرگ دنیا تغذیه می شوند چراکه آن کارخانه ها می خواهند از حامیان آن رسانه ها استفاده کنند.
وی با بیان اینکه وضعیت رسانه‌ای هر کشور ارتباط مستقیمی با وضعیت اقتصادی کشور دارد، افزود: امروز تیراژ مطبوعات در کشور به ۷۰۰ هزار نسخه رسیده است که در این میان همشهری، ایران، جام جم، شرق و دنیای اقتصاد بیشترین فروش نسخه را دارند.
مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: با بررسی رسانه هر کشور می توان اقتصاد آن را متوجه شد، امروز رسانه چاپی ایران رو به تعطیلی است، مدل جالبی که در حال ایجاد است، استارتاپ های جدید بوده، الگوی این مدل در شبکه های اجتماعی وجود دارد و «آخرین خبر» نمونه آن است.
ضیایی‌پرور ادامه داد: مدل‌های جدید رسانه‌ای را باید در پیش بگیریم. ظهور تولیدکنندگان محتوای فردی، نمونه‌های جدید است؛ "لقمه شو" یک نفر و یک عروسک، "سوری لند" بر مبنای آگهی است. امروز شاهد تولید محتوای فردی هستیم، پدیده دیگر مدیر کانال‌های میلیونی، پدیده دیگر روزنامه‌نگاری سلبریتی است که در حال فعالیت اند، پدیده دیگر فیک نیوز است که طبق آن بسیاری از خبرها جعلی و ساختگی هستند.
وی تاکید کرد: رسانه عامل شفافیت اطلاعات است، گردش آزاد اطلاعات در سال ۸۹ و ۹۰ ابلاغ شد، ولی دولت وقت عملی نکرد، در سال ۹۳ در دوره آقای روحانی ارسال و ابلاغ شد. تا امروز ۵۲۳ دستگاه عضو این سامانه هستند طی این مدت ۵ هزار درخواست واصل شده که چهار هزار درخواست پاسخ داده شده است. در استان اصفهان ۸ دستگاه فقط عضو این سامانه هستند، این یک مطالبه است و باید رسانه ها مطالبه کنند که چرا مابقی دستگاه ها این کار را نکرده اند.
مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خاطرنشان کرد: روزنامه نگاری پهپادی، سنسوری و دیتا درحال ورود به فضای رسانه ای کشور هستند و باید این رسانه ها را نسبت به گذشته بیش از پیش شناخت.
