فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)
احکام امانت
١ – قبول امانت به شرط قرض دادن آن
سؤال:اگر شخصی بگوید پول را به شرطی امانت می گیرم که اجازه قرض دادن آن را داشته باشم اشکال دارد؟
جواب: مانعی ندارد و این نوعی وام است.
٢ – ضامن بودن کسی که در نگهداری چیزی که به او سپرده شده کوتاهی کند
سؤال:شخصی موتورش را به نگهبان آپارتمان سپرده که مواظب آن باشد لکن بسرقت رفته آیا می تواند قیمت آن را از نگهبان مطالبه نماید؟
جواب: در صورتی که نگهبان در حفظ آن کوتاهی کرده حق مطالبه دارد.
٣ – ضامن بودن کارگر در صورتی که در قرارداد ضمان شرط شده باشد
سؤال:در یک موسسه دولتی ( یا شرکت خصوصی ) قرار است وسیله نقلیه مثل اتوبوس و مینی بوس جهت انجام ماموریتهای موسسه یا شرکت به رانندگانی که کارگر یا کارمند موسسه یا شرکت هستند تحویل گردد . وسیله نقلیه طی یک صورتجلسه با تبیین تمام مشخصات و وضعیت ظاهری تحویل میشود . آیا میتوان در صورتجلسه تحویل و تحول بر عهده تحویل گیرنده، شرط ضمان نمود که در هر صورت ولو بدون تعدی و تفریط راننده و تحویل گیرنده وسیله نقلیه مسول کلیه خسارات وارده باشد؟
جواب: این شرط اشکالی ندارد.
٤ – کوتاهی در نگهداری امانت
سؤال:بنده، خانه اى در دست تعمیر داشتم که چندى پیش جهت سرکشى به آن جا رفته بودم، پاکتى به همراه داشتم که محتوى مقدار زیادى پول، ارز و چک بود. در همین اثنا دوستم(که از بستگان نیز مى باشد) وارد خانه شد. با ورود دوستم به خانه، من که نگران این پاکت بودم و مى ترسیدم بر اثر اشتغال زیاد به محتواى پاکت آسیبى برسد، آن را به دوستم سپردم البتّه به دو علّت موقع سپردن پاکت به دوستم نگفتم که این پاکت محتوى پول است: اوّل به خاطر این که پیمانکار و کارگران در محل حضور داشتند، دوّم به خاطر این که در آن منطقه معمول است که پول را در پاکت معمولى کاغذى قرار مى دهند. بنابراین ایشان مى دانستند که این پاکت محتوى پول است، متأسفانه موقع رفتن از آن جا غافل شدم و یادم رفت که آن پاکت را از او پس بگیرم. بعد از آن که چند دقیقه اى گذشت به خاطر آوردم که پاکت را به ایشان سپرده بودم. بعد از مراجعه به ایشان، به من گفتند که آن پاکت را در همان محل جا گذاشته ام، فوراً به آن محل مراجعه کردم و هر قدر گشتم آن را نیافتم، فهمیدم که آن را ربوده اند، آیا ایشان در این رابطه ضامن هستند؟
جواب: اگر مى دانسته و یا احتمال قوى مى داده که در آن پاکت پول وجود دارد و در عین حال کوتاهى کرده ضامن است و اگر طرفین در این مسأله اختلاف دارند، باید به حاکم شرع مراجعه کنند.
٥ – اختلاف امانت دار و صاحب مال در بازگرداندن امانت
سؤال:اگر امانت دار ادّعا کند که امانت را بازگردانده، و صاحب مال منکر باشد، قول کدام یک پذیرفته مى شود؟
جواب: در صورتى که شخص امانتدار آدم متهّمى نباشد، ادّعاى او درباره ردّ امانت پذیرفته مى شود، ولى اگر متّهم باشد پذیرفته نیست، و در این صورت با توجّه به این که صاحب مال منکر است، امانتدار مى تواند از او تقاضاى قسم کند، و اگر منکر قسم بخورد، امانتدار باید مال را برگرداند.
٦ – وثیقه ای که به عنوان حق عضویت کتابخانه گرفته می شود
سؤال:در حقّ عضویّت کتابخانه ها مرسوم است که فرد پولى را به وجه ضمانت ملکِ جهت مى کند، که بعد از انصرافِ از عضویّت به او پس دهند.
الف) آیا این کار مشروع است؟
ب) بعضى براى اصلاح آن فرموده اند: «پول را امانت و گرو بگذارید» که در جواب مى گوییم: «چون پول مصرف مى شود، به پولى که در حال گردش و تبدیل و تصرّف است، صدق امانت شرعى نمى کند» اگر گویند: «اباحه است» مى گوییم: «اباحه از نظر شرعى موجب ضمانت نمى شود»! نظر مبارک حضرت عالى چه مى باشد؟
جواب: این در واقع از قبیل نوعى وثیقه کلّى است با اجازه تصرّف; و اشکالى ندارد.
٧ – امانی بودن ید تعمیرگاه
سؤال:آیا ید تعمیرگاه (مدیر تعمیرگاه خودرو) ید امانی است؟
جواب: اگر در حفظ و تعمیر کوتاهی و کار خلافی نکرده باشد، ید امانی است.
٨ – اثبات امانت بودن مال با شهادت شهود
سؤال:آیا اثبات خیانت در امانت، بدون وجود رسید امانی بودن مال در ید متهم، با وجود شهادت شهودی که امانی بودن مال را گواهی کرده و شهود دیگری که امانی نبودن مال را گواهی کرده اند، شرعاً صحیح است؟
جواب: در صورتیکه تعارض شهود شود شهادت هر دو طرف ساقط خواهد شد بنابراین امانی بودن مال باید به دلیل معتبر ثابت شود و اگر شخص غیر متهمی اعتراف کند که فلان مال نزد من امانت فلان کس است پذیرفته می شود.
