چه کسی مقصر است؟

به گزارش خبرگزاری فارس، ایران به عنوان یکی از دارندگان منابع نفت و گاز دنیا، ظرفیت بالایی برای رشد و توسعه اقتصادی دارد و این منابع خدادادی می‌تواند موتور محرکه اقتصاد کشور قرار گیرد. اما در حال حاضر همین منابع نفتی به پاشنه آشیل اقتصاد کشور تبدیل شده ‌است و هر زمان آمریکا اراده کرده با اعمال تحریم‌های نفتی، صادرات نفت خام و در نتیجه اقتصاد ایران را در تنگنا قرار داده ‌است. در این راستا کارشناسان معتقدند که رهایی از خام‌فروشی نفت و حرکت به سمت توسعه پتروپالایشگاه‌ها باید به یکی از اولویت‌های وزارت نفت تبدیل شود.

*افزایش حاشیه سود طرح‌های پالایشی با اعطای تنفس خوراک

تیر‌ماه 98 در اوج تحریم‌های نفتی ایران، مجلس شورای اسلامی طرحی را با نام «توسعه صنایع پایین دستی نفت و میعانات گازی با استفاده از سرمایه گذاری مردمی» تدوین و تصویب کرد. ایده اصلی این طرح اعطای تنفس خوراک به پالایشگاه‌ها است. در روش تنفس خوراک، ابتدا یک پتروپالایشگاه به کمک سازمان بورس و با استفاده از سرمایه‌های مردمی تامین مالی می‌شود و طی مدت 4 سال ساخته می شود.

سپس به محض بهره‌برداری به اندازه میزان سرمایه‌گذاری انجام شده برای احداث پتروپالایشگاه از یک تا دو سال تنفس خوراک برخوردار می‌شود. این تنفس خوراک از محل نفتی است که به دلیل تحریم‌های نفتی با کاهش تکلیفی تولید مواجه شده و در مخازن نفتی کشور، بلااستفاده محصور شده است. به این معنا که پتروپالایشگاه یک تا دو سال خوراک نفت خام را از صندوق توسعه ملی دریافت می‌کند، ولی هزینه خوراک را علی‌الحساب پرداخت نمی‌کند و جزء بدهی پتروپالایشگاه به حساب می‌آید.

این پتروپالایشگاه نفت خام را به محصولات پالایشی و پتروشیمیایی قابل صادرات تبدیل می‌کند و به فروش می‌رساند و از این طریق در همان سال اول بهره برداری کل هزینه سرمایه‌گذاری شده توسط مردم را همراه با سود به آنها برمی گرداند و در عین حال مردم سهامدار پتروپالایشگاه نیز باقی می مانند. این روش می‌تواند سود 40 درصدی تضمینی به مردم را به کمک سازمان بورس و صندوق توسعه ملی ارائه دهد. در واقع تنفس خوراک اعطا شده به پتروپالایشگاه در حکم وام یا تسهیلاتی است که طی 8 سال توسط پتروپالایشگاه به صندوق توسعه ملی بازگشت داده می شود. بنابراین اعطای تنفس خوراک نقش مهمی در بالابردن حاشیه سود و جذابیت پروژه دارد.

قانون مصوب مجلس درباره احداث پتروپالایشگاه‌ها مزایای زیادی را می‌‌تواند به همراه داشته باشد که از جمله آن‌ها می‌توان به تبدیل شدن تهدید تحریم نفت به فرصت صادرات فراورده‌های پتروپالایشی، بازگشت سرمایه کلی پروژه بلافاصله پس از بهره‌برداری، حاشیه سود بسیار بالاتر پتروپالایشگاه‌ها نسبت به پالایشگاه‌های فعلی و همچنین هدایت نقدینگی به پروژه‌های مولد و گره زدن بخش واقعی اقتصاد کشور به بازار بورس و جلوگیری از رشد حبابی این بازار اشاره کرد.

دی‌ماه سال گذشته آیین‌نامه اجرایی این قانون در هیات وزیران تصویب شد و پس از آن وزارت نفت برای جذب سرمایه‌گذار جهت احداث پتروپالایشگاه‌ها فراخوان عمومی صادر کرد. تا پایان سال 98 شرکت‌های فعال زیادی در حوزه نفت و گاز درخواست اولیه و طرح‌های امکان‌سنجی خود را برای ساخت انواع پتروپالایشگاه به وزارت نفت ارسال کردند. وزارت نفت پس از بررسی درخواست‌ها، ۷۴ طرح را تایید اولیه کرد و در نهایت در پایان تیرماه و پس از تکمیل بررسی‌ها 24 طرح را از لحاظ توانمندی مالی و مطالعات فنی و اقتصادی واجد شرایط دانست که باید برای تامین مالی از بورس اقدام شود.

*فرصت‌سوزی در تامین مالی پتروپالایشگاه‌ها از بورس/ چه کسی مقصر است؟

هم اکنون بیش از یک ماه از موعد تایید نهایی طرح‌های پالایشی می‌گذرد و هنوز هم خبری از شروع فرآیند تامین مالی این طرح‌ها از بازار بورس نیست. این تاخیر در حالی است که هوشنگ فلاحتیان معاون وزیر نفت از آغاز تامین مالی این طرح‌ها از نیمه دوم مردادماه خبر داده بود. فلاحتیان در این باره گفت: «من امیدوارم طرح‌های پتروپالایشی بسیار زودتر تعیین تکلیف شود و تا 26 تیرماه مسئولیت وزارت نفت مبنی بر معرفی طرح‌های منتخب انجام شود. هر زمانی که هیئت امنای صندوق میزان تنفس خوراک را اعلام کند، وزارت نفت می‌تواند بلافاصله مجوزهای تامین مالی طرح‌ها از بازار سرمایه و بورس را صادر کند. من امیدوارم در صورت تعجیل هیئت امنای صندوق در برگزاری جلسه، عملیات جذب سرمایه‌های مردمی از بورس از نیمه دوم مردادماه آغاز شود».

در حال حاضر وضع بورس نسبت به یک ماه گذشته تغییر کرده است و از روند صعودی به نزولی تغییر حالت داده است. یعنی در سایه تعلل یک ماهه در تامین مالی پالایشگاه‌ها از بورس هم‌اکنون شاید آن شرایط مطلوب گذشته برای تامین مالی پالایشگاه از بورس وجود نداشته باشد.

همچنین چهارشنبه هفته گذشته نیز بیژن زنگنه وزیر نفت در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری در این باره اظهار داشت: «وزارت نفت می‌تواند همین فردا مجوز تأمین مالی این طرح‌ها از بازار بورس را صادر کند ولی در حال حاضر منتظر هستیم هیأت امنای صندوق توسعه ملی جلسه‌ای تشکیل دهند و زمان‌بندی تعهدات صندوق را در آن جلسه برای اعطای تنفس خوراک به پالایشگاه‌ها اعلام کنند».

در واقع به گفته مسئولین وزارت نفت، دلیل اصلی آغاز نشدن فرآیند تامین مالی پالایشگاه‌ها از بورس، برگزار نشدن جلسه هیئت امنای صندوق توسعه ملی به ریاست حسن روحانی رئیس جمهور برای تعیین سهم سالانه میزان تنفس خوراک پالایشگاه‌ها است. موضوعی که باعث شده است فرصت طلایی برای تامین مالی طرح‌ها از بورس از بین ببرد.

در این بین در حالی وزارت نفت تمامی مسئولیت تاخیر در تامین مالی پالایشگاه‌‎ها را بر عهده هیئت امنای صندوق توسعه ملی و شخص رئیس جمهور میداند که به نظر میرسد بیژن زنگنه وزیر نفت پیگیری‌های لازم برای برگزاری این جلسه و هماهنگی با رئیس جمهور را انجام نداده است. وگرنه مگر امکان دارد که برای تسریع در اجرای طرحی با این اهمیت بالا بین وزیر نفت و رئیس جمهور حداقل هماهنگی‌ها صورت نگیرد و این فرصت مناسب برای تامین مالی طرح‌ها از بین برود.

در مجموع مقصر این فرصت‌سوزی از این دو گزینه موجود یعنی بیژن زنگنه وزیر نفت و حسن روحانی رئیس جمهور خارج نیست که در صورت عدم موفقیت این طرح در جذب سرمایه از بازار بورس باید پاسخگوی فرصت‌سوزی‌های انجام شده باشند.