نشست تخصصی بررسی مولفه‌های تامین مصالح کودک در باروری‌های مصنوعی توسط گروه حقوق خانواده پژوهشکده حقوق خصوصی پژوهشگاه قوه قضاییه برگزار شد که در این نشست، وجود نواقص فراوان در قانون اهدای جنین و تامین نشدن مصالح کودک در این قانون، مورد تأکید قرار گرفت.
به گزارش «تابناک»؛ دکتر عاطفه ذبیحی، مدیر گروه حقوق خانواده پژوهشکده حقوق خصوصی پژوهشگاه قوه قضاییه، در نشست بررسی مولفه‌های تامین مصالح کودک در باروری‌های مصنوعی اظهار کرد: در پی سکوت قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور در مورد محرمانگی، در مواد ۳ و ۶ آیین نامه اجرایی این قانون، اصل محرمانه بودن هویت اهداکنندگان پذیرفته شده؛ اما تدابیری در زمینه حفظ حقوق ناشی از نسب کودک اندیشیده نشده است.
وی ادامه داد: در ماده ۲ این قانون شرایطی از قبیل عدم حجر، صلاحیت اخلاقی و ... برای دریافت کنندگان جنین ذکر و در آیین نامه قانون نیز بحث سلامت جسمی و تناسب دینی اهداکنندگان مطرح شده؛ اما این موارد برای تأمین مصالح کودک کافی نبوده و در مورد معیارهایی چون تعیین معیار برای متعارف بودن سلامت جسمی و روانی پذیرندگان، بهره هوشی مناسب برای ایشان، شرط دائم بودن رابطه زوجیت، نداشتن سابقه اعتیاد یا سابقه کیفری و بررسی وضعیت مالی زوجین و مواردی از این قبیل در راستای تأمین حداکثری مصالح کودک، بررسی و توجه بیشتری لازم است.
قانون نحوه اهدا جنین به زوجین نابارور واجد برخی ابهامات و احاله به شرع است
در ادامه این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر فرج‌الله هدایت‌نیا عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: عنوان قانونی که درباره آن صحبت می‌شود، قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور است که این قانون بسیار کوتاه بوده و پنج ماده است در حالی که همین قانون در کشور‌های دیگر به ۵۰ ماده می‌رسد.
وی اضافه کرد: قانون موجود درباره نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور بسیار ناقص بوده و منجر به تضییع حق می‌شود.
دکتر هدایت‌نیا اضافه کرد: ماهیت حقوقی اهدا در این قانون روشن نیست؛ چه این که اگر مراد قانونگذار هبه یا صلح باشد، هرکدام ضوابط خود را باید داشته باشد که با اهدای جنین چندان تطابقی ندارد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور در برخی مسائل شرعی تعیین موضوع نکرده و با تردید همراه است. همچنین قانونگذار به جای اینکه ضوابط را مشخص کند، دادرس را به شریعت احاله داده است.
وی ادامه داد: موضوع این قانون جنین است و قانونگذار در قانون یاد شده، جنین را تعریف کرده است. اکنون سوال این است که آیا جنین مالیت دارد یا خیر و می‌تواند موضوع عقد هبه واقع شود؟
این عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه مهم‌ترین موضوع بحث مصلحت جنین است، گفت: مبنای تصرفات حقوقی در امور کودکان تحت ولایت، مصلحت کودک است؛ به نظر می‌رسد در این قانون مفاسد احتمالی مدنظر نبوده است، اما بعد از اینکه اهدا صورت گیرد، مخفی ماندن هویت اهدا کنندگان مطرح است و این موضوع باعث تضییع حقوق کودک می‌شود.
دکتر هدایت نیا با بیان اینکه از دیگر مسائل اهدای جنین به زوجین نابارور، بحث محرمیت و وراثت است، افزود: با توجه به اینکه رابطه کودک با والد از نوع ولایت است، به نظر می‌رسد قابل انتقال نیست و پدر نمی‌تواند این سمت را اسقاط کند یا انتقال دهد.
قانون اهدای جنین به زوجین نابارور نواقص فراوان دارد / قانون اهدای جنین به مصلحت کودک اهمیت نمی‌دهد
دکتر محمد روشن رئیس پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی نیز در این نشست با بیان اینکه در حقوق مدرن، مصلحت کودک به عنوان یکی از موضوعات جدی مطرح است گفت: از سال ۷۹ مصلحت کودک در قوانین ما مطرح و جدی شد به طوری که در مواد ۱۰۴۱ و ۱۱۸۴ قانونی مدنی این موضوع مطرح شده است.
وی افزود: به نظر می‌رسد قانونگذار در این مواد باید به جای غبطه از واژه مصلحت استفاده می‌کرد، زیرا غبطه، منفعت به دنبال دارد.
دکتر روشن با بیان اینکه قانون حمایت از کودکان بدسرپرست، موضوع مصلحت کودک را مطرح کرده است، گفت: اکنون سوال این است که معیار رعایت مصلحت کودک چیست؟ آیا اینکه به کودک آموزش دهیم از اموال خود ببخشد و به شرافت معنوی برسد، به مصلحت وی است یا خیر؟
رئیس پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: به طور کلی هر کسی که مخلوق الهی است، این حق را دارد که در بستر نکاح به دنیا آمده و حلال‌زاده باشد و قاعده فراش نیز از باب رعایت همین مصلحت است.
وی افزود: هر کودکی حق دارد والدین طبیعی خود را بشناسد، اما گاهی والدین ژنتیک کودک با والدینی که او را بزرگ کرده‌اند، یکی نیستند.
دکتر روشن گفت: با باروری‌های مصنوعی یا همان اهدای جنین، حس زوجین برای پدر و مادر شدن را اقناع کردیم، اما سوال این است که آیا حق داریم برای ارضای حس پدر و مادر شدن، زوجین را دارای فرزند کنیم؟ آیا نمی‌توانند کودکانی را از نهاد‌های حمایتی به فرزندی بگیرند.
رئیس پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی افزود: قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور نواقص فراوانی دارد و در حال حاضر اهدای جنین به زنان مجرد هم مطرح شده است؛ آیا این امر در راستای رعایت مصالح عالی کودک که حساسیت بالایی دارد، امکان‌پذیر است؟ آیا در این جا جنین نیاز ندارد که در خانواده کامل و در بستر خانواده مرکب از پدر و مادر زندگی کند؟
این استاد دانشگاه گفت: از دیگر مصالح کودک، حق بر سلامتی است. اگر به اطلاع طرفین برسد که سلامتی لازم را ندارند، ولی می‌توانند با اطلاع یکدیگر، ازدواج کنند، آیا نباید رعایت مصلحت کودک در اینجا مطرح شود؟
دکتر روشن با بیان اینکه به نظر می آید این قانون به مصلحت کودک اهمیتی نمی‌دهد، افزود: جنین باید از حقوق شهروندی بهره‌مند شود و جامعه در راستای استیفای حقوق آن‌ها گام بردارد.
در خصوص روش‌های دیگر غیر از اهدای جنین قانون نداریم / ولایت و ارث چالش‌های اهدای جنین
در بخش دیگری از این نشست، دکتر رضا عمانی، سامانی عضو هیات علمی و دبیر کمیته اخلاق در پژوهش پژوهشگاه رویان اظهار کرد: عنوان باروری پزشکی نسبت به باروری مصنوعی، عنوان دقیق تری است، زیرا فقط تشکیل جنین به جای درون بدن مادر در آزمایشگاه انجام می‌شود؛ بنابراین کلمه مصنوعی اشتباه است.
وی با اشاره به اینکه مصالح کودک بسیار وسیع است، ادامه داد: موضوع بحث درمان ناباروری با استفاده از شخص سوم (غیر از زن و شوهر) است که اهدای تخمک، اهدای اسپرم، اهدای جنین و رحم جایگزین را دربرمی گیرد.
عمانی سامانی ادامه داد: تنها درباره اهدای جنین قانون داریم که البته در هیچ جای این قانون هم بحث محرمانگی وجود ندارد، اما در مورد سایر روش ها همچون رحم اجاره‌ای قانونی وجود ندارد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه رویان افزود: اهل سنت در کنفرانس فقه اسلامی، تمام روش‌های اهدای جنین را حرام اعلام کردند، اما در فقه شیعه این چنین نیست و به تبع آن قانونگذار اهدای جنین را به رسمیت شناخته است.
وی با بیان اینکه در مورد مادر و پدر قدری تفاوت در احکام وجود دارد؛ عنوان مادر را شامل سه مادر یعنی «مادر اجتماعی، مادر صاحب رحم و مادر بیولوژیک» برشمرد که هنوز دقیقا روشن نیست که به واقع باید کدام یک از آن ها را مادر فرزند دانست. اما در پدر تنها دو فرض پدر بیولوژیک و پدر اجتماعی وجود دارد. پذیرش هر کدام از آن ها به عنوان پدر و مادر کودک آثار و احکام متفاوتی خواهد داشت.
دکتر عمانی‌سامانی با بیان اینکه در نسب پدری و ارث با توجه به این موارد دچار مشکل می‌شویم، افزود: شناسایی نسب محدود به پدر و مادر نیست، بلکه تمام اقوام نسبی از جمله دایی و خاله نیز عوض می‌شود.
وی گفت: از دیگر مباحث مطروحه، بحث ولایت است. به عنوان مثال در ازدواج دختران، اذن پدر لازم است که دختر باید این اجازه را از پدر اصلی خود بگیرد. در بحث ارث نیز اگر والدین بیولوژیک را والدین شرعی بدانیم تنها اهداکنندگان و فرزندان از یکدیگر ارث می‌برند که با محرمانه بودن اهدا، اجرای آن با مشکل مواجه می شود.
عضو هیات علمی پژوهشگاه رویان ادامه داد: از فقها درخواست داریم نسبت به این مساله دقیق تعیین تکلیف کنند تا اگر حرام است، دیگر انجام نشود و اگر هم مشکلی وجود ندارد، اعلام کنند تا خطرات از دوش این افراد برداشته شود.
تدلیس در باروری‌های پزشکی منشا ایجاد مشکلات بسیار خواهد بود
دکتر محسن صفری، دانشیار دانشگاه تهران در این زمینه چنین اظهار کرد: مسائل بسیاری در مورد باروری های پزشکی و قرارداد میان طرفین و آثار آن وجود دارد. از جمله این که در قرارداد‌های باروری آیا امکان انحلال وجود دارد؟ نداشتن قانون جامع که پوشش دهنده همه مشکلات احتمالی باشد می‌تواند مشکلات حقوقی بسیاری ایجاد نماید. وقوع تدلیس از جانب هر یک از دریافت کنندگان و گیرندگان و کادر درمانی می‌تواند در سرنوشت کودک تاثیر بسیاری بگذارد. موضوع، احکام، مسئولیت‌ها در این قانون باید مشخص می شد و تاخیر در حل مسائل موجود و عدم پیشبینی راهکار مناسب برای تخلفات می تواند ایجاد بحران کند.
دو میلیون خانواده نابارور داریم/ نیازمند قوانین دقیق در باروری مصنوعی هستیم
دکتر محمدرضا رضانیامعلم مستشار دادگاه تجدیدنظر استان تهران نیز گفت: صیانت از فرزند ناشی از باروری پزشکی مولفه‌هایی دارد. امروز دو میلیون خانواده نابارور داریم که بین سه تا چهار درصد آن‌ها نابارور مطلق هستند.
وی ادامه داد: یکی از مسائل مطرح در خصوص نسب ناشی از باروری مصنوعی، استرداد فرزند بعد از اثبات نسب است. به عنوان مثال برای اهدای جنین ۱۰۰ میلیون تومان پرداخت می‌شود، اما یکباره دادگاه با یک حکم و به دلیل نبودن قانون، فرزند را به صاحب اصلی جنین می‌دهد.
دکتر رضانیا افزود: در حقوق ایران عقودی به عنوان قرارداد مستقل داریم و قرارداد مستقل در مورد جنین نیز مطرح است، اما ماهیت اهدای جنین، هبه نیست.
مستشار دادگاه تجدیدنظر استان تهران با بیان اینکه در تولید نسل فرزند نباید از قواعد خشک حقوقی استفاده کنیم، گفت: والدین ژنتیکی، جنین را به عنوان مال اهدا می‌کنند و سوال این است که آیا این احراز درست است یا خیر؟ این موضوع نیاز به بررسی دقیق دارد و باید قوانین لازم را داشته باشیم.
وی افزود: در آیه ۷۴ سوره فرقان در خصوص مصلحت صحبت شده است و حکم قضات با مبانی قانونی و قرآنی تطبیق دارد، ولی با فلسفه تکنولوژی و پزشکی تطبیق ندارد.
نشست تخصصی بررسی مولفه‌های تامین مصالح کودک در باروری‌های مصنوعی توسط گروه حقوق خانواده پژوهشکده حقوق خصوصی پژوهشگاه قوه قضاییه برگزار شد که در این نشست، وجود نواقص فراوان در قانون اهدای جنین و تامین نشدن مصالح کودک در این قانون، مورد تأکید قرار گرفت.
کسانی که قصد بچه دار شدن دارند مستحضر باشند که دیگه اجازه نمی دهند آزمایش غربالگری در کشور انجام بشه! یعنی دیگه هیچ امکانی وجود نداره که شما قبل از تولد بچه بفهمید که خدای نکرده بچه تون منگول هست و بخواهید این بچه را با اجازه سقط کنید. هر دم از این باغ بری می رسد....تازه تری ها هم که میاد جزء شگفت انگیزهاست.!! 
ظاهرا به هر شکل ممکن باید جمعیت افزایش پیدا کنه