چگونه هنگام معامله آنلاین کلاهمان را سفت بچسبیم؟

یک آگهی که به تازگی در سطح اینترنت منتشر شده نمونه‌ای بامزه از کلاهبرداری‌های اینترنتی است؛ شخصی یک شی نامشخص که فقط چند پایه آن در عکس هویداست را برای فروش آگهی کرده و در جواب خریدار احتمالی که پرسیده این چیست؟ با صداقت تمام گفته: نمی‌دانم، از شهرداری دزدیده ام.

همچنین به‌تازگی افشا شده که یک کاربر تقریبا شناخته شده توییتر کلاهبردار بوده است؛ نه به این شکل که مستقیما دزدی کند بلکه با استفاده از سالها توییت زدن در نقش یک انسان دیگر و جلب اعتماد دنبال‌کنندگانش و سپس نوشتن توییت‌هایی مبتنی بر رجوع به یک فالگیر معتبر و نتیجه گرفتن از فال‌های او، دیگران را ترغیب به مراجعه به فالگیر مربوطه می‌کرده. کاربران و دنبال کنندگان هم در پی نشانی و شماره کارت فالگیر کار درست و دست آخر روشن شده که فالگیر خیالی شخص توییت زننده مشهور است و پولها را به حساب خودش واریز می‌کرده است. اینها نمونه ساده و دم‌دستی سواستفاده از اعتماد کاربران در پلتفرم‌های اینترنتی است؛ کلاهبرداران حرفه‌ای از روش های پیچیده‌ و متنوع‌تری بهره می‌جویند که در این گزارش به برخی از آنها نگاهی می‌افکنیم.

کلاهبرداری و فریب مخاطب همزاد خرید و فروش بوده است اما تا وقتی معاملات به شیوه سنتی انجام می‌شد دزدی و کلاهبرداری هم به همان شیوه‌های سنتی و ساده‌تر صورت می‌گرفت. از زمانی که پای معاملات به اینترنت باز شد و بستر های آنلاین تعاملی برای رونق خرید و فروش و حذف واسطه ها پای کار آمدند شیوه های جدید کلاهبرداری هم رخ نشان دادند ترفندهایی که گاه قابل حدس و گاهی بدیع‌اند، انقدر که با وجود بستن منافذ کلاهبرداری هر روز از راهی دیگر خود را باز‌می‌نمایانند. به قول مشهور کلاهبرداران همیشه یک قدم از پلیس جلوترند.

مجرمان با آگاهی از خلاء‌هایی که در بسترهای آنلاین وجود دارد گاهی در نقش مشتری و گاهی در کسوت خریدار در کمین شما می‌نشینند. بررسی روش های مختلفی که برای برداشتن کلاه خلایق صورت گرفته نشان می‌دهد که اغلب کاربران ابزارهای تعاملی آنلاین هم خیلی ساده هستند و هم کل موضوع را زیادی ساده گرفته‌اند، در حالی که وقتی پای جابجایی پول در میان است باید حواستان را چند برابر جمع کنید و به این آسانی اعتماد نکنید.

خانم ش، ۴۸ ساله قصد داشت برای پسرش یک CD بازی بخرد. پسرک خودش گشته بود و چند فروشنده منصف‌تر را انتخاب کرده بود. معمولا همه آنها از گزینه چت دیوار استفاده می‌کنند و شماره تلفنی برای تماس وجود ندارد. فروشنده گفت قیمت بازی ۱۵۰ هزار تومان است، به این شماره کارت واریز کنید تا آدرس بدهم بیاید بازی را بگیرید. خانم ش پرسید آیا می‌شود بیعانه بدهند و بعد از تحویل گرفتن بازی بقیه پول را بپردازند؟ فروشنده مخالفت کرد و گفت ۱۵۰ تومن خیلی مبلغ کمی است و به این دردسر نمی‌ارزد، یا پول را بپردازید یا بیخیال. خانم ش هم پول را کارت به کارت و رسید را برای فروشنده ارسال کرد و در همان لحظه بلاک شد. دستش هم به هیچ جا بند نبود، فقط یک نام روی شماره کارت داشت که می دانست حتی اگر هم به پلیس مراجعه کند آنها می گویند ۱۵۰ هزار تومن ارزشش را ندارد و باید کفش آهنی بپوشد تا بتواند پول را پس بگیرد. در واقع همین دزدی‌های خرد است که امکان جولان کلاهبرداران را بیشتر می‌کند چون مطمئن‌اند مردم برای ۱۰۰ هزار و ۲۰۰ هزار تومان حوصله پیگیری و پلیس را ندارند و همین آنها را جری‌تر می‌کند.

کلاهبرداری‌های ملکی

در زمینه ملک کلاهبرداری‌ها شیوه دیگری دارد؛ فروشندگان خیالی برای بازدید ملک از شما بیعانه می‌گیرند و دیگر پاسخ نمی‌دهند، عکس خانه دیگری را به جای ملک مورد آگهی جا می‌زنند، ویلا یا خانه را همزمان به چندین نفر اجاره می‌دهند، ملکی که متعلق به شخص دیگری است را آگهی می‌کنند. یا به قول سرهنگ رامین پاشایی معاون اجتماعی ناجا در گفتگو با سایت پلیس، در فصل تابستان و زمان نقل و انتقال مسکن هم با آگهی‌های فریبنده مسکن ارزان قیمت و اجاره پایین، مردم را با گرفتن بیعانه می‌فریبند و غیب می‌شوند.

خودرو و کلاهبرداری

مجرمان حوزه خودرو هم کمابیش از همین الگو تبعیت می‌کنند، در برخی موارد عکس و مشخصات ماشین آگهی شده با خودروی واقعی مطابقت ندارد، بیعانه می‌گیرند و شما را می‌پیچانند، در ماشینی که می‌خرید قطعات تقلبی یا دزدی جاگذاری می‌کنند، یا حتی مدارک ماشین را از شما می‌گیرند و برای گرفتن پاداش با آن در تاکسی‌های اینترنتی ثبت نام می‌کنند! برخی هم برای شوخی یا اذیت و آزار وسیله نقلیه شخص دیگری را آگهی می‌کنند و او را در دردسر می اندازند.

کلاهبرداری در حوزه وسایل مربوط به خانه

همان الگوی دریافت بیعانه و پاسخ ندادن اینجا هم رواج زیادی دارد. پیش می آید که کل پول را از شما می‌گیرند و دیگر جواب شما را نمی‌دهند، فروختن کالای تقلبی، دزدی و جنس بنجل و صددرصد مغایر با آنچه آگهی شده هم در صدر فهرست این کلاهبرداری‌هاست.

اگر فکر می‌کنید شیوه‌های کلاهبرداری منحصر به همین‌ موارد است اشتباه می‌کنید. کسانی که در حوزه ارائه خدمات فعالند از روش‌های دیگری نیز می‌توانند شما را نقره داغ کنند؛ دزدی از منزل حین باربری، سرقت بعد از انجام خدمات در منزل، برای پرداخت وام بیعانه می‌گیرند در حالی که اساسا وامی در کار نیست، یا به بهانه ارائه خدمات در منزل خفت‌گیری و دزدی می‌کنند. مورد مشهورتر اینکه با شما سر یک مبلغ مشخص توافق می‌کنند اما بعد از اتمام کار دبه و مبلغ بالاتری طلب و مشتری را مجبور به پرداخت می‌کنند.

استخدام و کاریابی

اینکه در این تورم طاقت فرسا و گرانی بی‌اندازه اجناس بیکار باشی و دنبال کار و باز هم سرت کلاه بگذارند خیلی ناراحت کننده است؛ اما متاسفانه شیوه رایجی است. دیده شده برخی از شرکت‌های کاریابی به بهانه ارسال تجهیزات مورد نظر برای انجام کار یا ارسال مواد اولیه به منزل از کارجو بیعانه می‌گیرند اما اصلا شغلی وجود ندارد.
یا افراد را به شماره تلفن‌های پولی وصل می‌کنند، مدارک شناسایی آنها را به بهانه استخدام می‌گیرند و از آنها سوءاستفاده می‌کنند. برای پر کردن فرم استخدام از آنها هزینه می‌گیرند و دیگر پاسخ نمی‌دهند و مواردی از این دست.

اگر کمی با فضای مجازی آشنا باشیم می‌دانیم اصل اول این است که هرگز نباید به اشخاصی که هویت حقیقی آنها را نمی‌دانیم اعتماد کنیم، اصل بر عدم اعتماد است و راستی آزمایی ادعاهای آنها یا خدماتی که ارائه دهنده‌ش هستند. کنترل کردن چندباره، اطمینان از صحت موارد ذکر شده در آگهی‌ها از طریق پیگیری همه جانبه و سپس ارسال پول.
در زمینه خدمات مسکن و خودرو، اطمینان از اینکه مورد آگهی شده در واقعیت نیز وجود دارد، کنترل کردن اسناد و مدارک مربوط به خانه، زمین و ماشین ..که سرقتی و چندبار فروخته شده نباشد، گرفتن شماره تلفن معتبر از ارائه دهندگان خدمات و... جزو مواردی است که رعایت آنها می تواند تا حدی مانع از کلاهبرداری شود. اما همانطور که اول گفتیم مجرمان معمولا یک قدم از پلیس جلوترند و هر روز شیوه‌های جدیدی ابداع می‌کنند.
اما این توصیه معاون اجتماعی ناجا که در سایت پلیس منتشر شده خیلی مفید است: "به هیچ عنوان هیچ گونه مبلغی را به عنوان بیعانه به آگهی دهندگان پرداخت نکنید و پس از اطمینان از اصالت کار و ارایه خدمات نسبت به انجام معامله اقدام کنید."