زنگ خطر شکست کامل مذاکرات هسته ای و فروپاشی برجام به صدا درآمده؟

بین الملل تابناک/ اکرم محمدی منش: روز گذشته رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران اظهاراتی را مطرح کرد که به گفته ناظران نشانه ای جدی از احتمال شکست مذاکرات احیای برجام است. از سوی دیگر، تحرکات و اقدامات خرابکارانه اسرائیل و ترور شهید حسن صیاد خدایی، نشانه دیگری از افزایش تنش ها و وقوع سناریوهای بدبینانه است.

احتمال توافق؛ بسیار ضعیف

رابرت مالی، نماینده ویژه ایالات متحده آمریکا در امور ایران و عضو تیم مذاکره کننده این کشور در گفت‌وگوهای هسته‌ای، روز چهارشنبه اعلام کرد که چشم انداز رسیدن به یک توافق با ایران «در بهترین حالت نیز بسیار ضعیف است».

او در مقابل اعضای کمیته روابط خارجی سنای آمریکا گفت که آمریکا همچنان به رد درخواست‌های «غیرمنطقی» ایران ادامه خواهد داد و هشدار داد که واشنگتن آماده «واکنش» در صورت نرسیدن به توافق با تهران است.

مالی که بیش از یک سال است مذاکرات غیرمستقیم آمریکا با ایران را در شهر وین رهبری می‌کند، افزود که در صورت رسیدن به توافق نیز، ایالات متحده همچنان آماده است تحریم‌های وضع شده علیه ایران را لغو کند.

بیش از یک سال از آغاز مذاکرات غیرمستقیم ایران با ایالات متحده و با میانجیگری بریتانیا، آلمان و فرانسه می گذرد و به گفته طرفین بسیاری از اختلافات حل شده است.

با این وجود ایران خواستار حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌ها و گروههایی است که از سوی ایالات متحده «تروریستی» محسوب می شوند و همین موضوع منجر به توقف مذاکرات شده است.

قرار بود در صورت عقد توافقی جدید، محدودیت‌هایی برای فعالیت‌های هسته‌ای ایران وضع شود و در مقابل ایالات متحده تحریم‌های «مرتبط با انرژی هسته‌ای ایران» را لغو کند.

رابرت مالی در بخشی از سخنانش در مقابل قانونگذاران سنا گفت که اگر مذاکرات شکست بخورد، آنگاه «دولت ایران باید به مردم خود توضیح دهد که چرا انزوا را انتخاب کرده است».

او هشدار داد که «اگر ایران چنینی راهی را انتخاب کند، ما کاملاً آماده‌ روبرو شدن با این واقعیت و تداوم و تشدید تحریم‌هایمان هستیم و این بار اروپا نیز قاطعانه در کنار ماست.»

او افزود که ایالات متحده همچنین آماده است تا «با همکاری اسرائیل و شرکایمان در منطقه، به هر گونه تشدید تنش از سوی ایران قاطعانه پاسخ دهد».

سخنان روز چهارشنبه آقای مالی در حالی بیان می‌شود که ماه گذشته وزارت امور خارجه کشورمان در واکنش به ابهامات درباره سرانجام گفت‌وگوهای وین اعلام کرده بود که ایالات متحده برای دستیابی به توافق هسته‌ای جدی نیست.

برخی ناظران این اظهارات مالی را در راستای افزایش فشار بر ایران و گرفتن امتیاز در دقایق پایانی ارزیابی می کنند. با این حال، عده دیگری خطر شکست کامل مذاکرات و فروپاشی توافق را جدی می دانند.

قرار گرفتن نام سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ و در چهارچوب کمپین فشار حداکثری بر ایران انجام شد؛ آنهم در سال ۲۰۱۹ میلادی یعنی یک سال پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای.

با این حال، منابع دیپلماتیک و دیگر منابع به رویترز گفته اند، تغییر ظریف در اظهارات رسمی ایالات متحده نشان می‌دهد که واشنگتن معتقدست با وجود پیشرفت در برنامه هسته‌ای ایران، احیای برجام بهتر از جایگزین‌های دیگر است.

برای ماه‌ها، دولت بایدن استدلال می‌کرد که به زودی به نقطه‌ای می‌رسد که پیشرفت برنامه اتمی ایران، مزایای عدم اشاعه هسته ای احیای توافق را بی ثمر می سازد. راب مالی، مذاکره کننده آمریکایی در 25 اکتبر گفت: «شما نمی توانید یک جسد مرده را زنده کنید.»

بر اساس توافق موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، تهران برنامه هسته‌ای خود را در ازای رهایی از تحریم‌های اقتصادی محدود کرد. تهران مدت‌هاست که گفته برنامه هسته ای‌اش اهداف صلح‌آمیز دارد. با این حال، ایالات متحده دونالد ترامپ، در سال 2018 برجام را زیر پا گذاشت و تحریم های شدید ایالات متحده را مجدداً اعمال کرد که باعث شد ایران یک سال بعد شروع به نقض محدودیت های هسته ای کند. جو بایدن، رئیس جمهور کنونی ایالات متحده، تلاش کرده تا این توافق را از طریق گفتگوهای غیرمستقیم در وین احیا کند، اما تاکنون موفق نبوده است.

تحرکات گسترده سیاسی و امنیتی اسرائیل برای اخلال در روند مذاکرات

اگرچه دولت بایدن تا کنون بطور روشن تصمیم خود را دربارۀ موضوع خروج سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی اعلام نکرده اما یک روز پیش از این نفتالی بنت، نخست‌وزیر رژیم اسرائیل در مجموعه توییت‌هایی اعلام کرد که رئیس‌جمهور بایدن در یک تماس تلفنی به او اطمینان داده که سپاه پاسداران را همچنان در این فهرست نگه می‌دارد.

بنت همچنین در توییتی از بایدن به خاطر این تصمیم تشکر کرد و او را دوست واقعی اسرائیل خواند.

تحرکات اسرائیل معطوف به ابعاد دیپلماتیک نشده و این رژیم در راستای اهداف آشکار و پنهان خود، اقدامات تروریستی و تحریک آمیزی را برای اخلال در مذاکرات هسته ای را در دستورکار قرار دادهاست. 

یک روزنامه آمریکایی به نقل از منبعی آگاه نوشت که رژیم صهیونیستی به آمریکا اطلاع داده که ترور شهید صیادخدایی کار آنها بود.

روزنامه «نیویورک تایمز» بامداد پنجشنبه از اعتراف رژیم موقت صهیونیستی به ترور شهید «حسن صیادخدایی» در تهران خبر داد.

نیویورک‌تایمز در این‌باره گزارش داد، مقام‌های رژیم صهیونیستی به دولت آمریکا اطلاع داده‌اند که ترور شهید صیادخدایی، کار مأموران این رژیم بود.

این روزنامه در گزارش خود نوشت: «سخنگوی نخست‌وزیری اسرائیل از اظهار نظر در مورد این قتل خودداری کرد. اما به گفته یک مقام اطلاعاتی آگاه، اسرائیل به مقامات آمریکایی گزارش داده که پشت این قتل بوده است».

نیویورک تایمز همچنین افزود: «زمان برنامه‌ریزی‌ها برای هدف قرار دادن سرهنگ خدایی احتمالا حداقل به جولای ۲۰۲۱ برمی‌گردد».

در ادامه تلاش های تل آویو برای اخلال در مذاکرات، رئیس هیات انگلیس در مذاکرات وین از گفت‌وگو با نمایندگان ارشد رژیم صهیونیستی درباره توافق هسته ای ایران خبر داد.

 استفنی القاق روز سه‌شنبه با انتشار پیامی در توئیتر نوشت که به مدت دو روز مذاکرات فشرده‌های را با دیپلمات‌های رژیم اسرائیل داشته است.

وی افزود در این جلسات دو طرف یادداشت‌ها را درباره برنامه هسته‌ای و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران مقایسه کردند.

به گفته وی در این جلسه جاشوا زارکا معاون مدیرکل وزارت خارجه، الون بار مدیرکل سیاسی وزارت خارجه و ایال هولاتا مشاور امنیت ملی رژیم صهیونیستی حضور داشتند.

رژیم صهیونیستی که اساسا بقای خود را در بستر تنش‌آفرینی در منطقه مشاهده می‌کند، در مذاکرات وین نیز هیاتی دیپلماتیک مشابهی را برای تحریک کشورهای مذاکره کننده و اخلال در روند گفت‌وگوها به اتریش اعزام کرد.

اواخر بهمن ۱۴۰۰ هیاتی به سرپرستی جاشوا زارکا راهی وین شد تا علاوه بر دیدار با هیات‌های مذاکره کننده با مدیرکل آژانس انرژی اتمی نیز ملاقات کند.

دور هشتم مذاکرات رفع تحریم‌ها که از ششم دی‌ماه سال گذشته آغاز شد، از ۲۰ اسفند ۱۴۰۰ به پیشنهاد مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا وارد یک دوره تنفس شده بود و مذاکره کنندگان برای مشورت‌های سیاسی به پایتخت‌های خود بازگشته‌اند.

آمریکا مدعی است: اگر ایران خواهان لغو تحریم‌ها فراتر از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ است، باید به نگرانی‌های آمریکا فراتر از برجام رسیدگی کند.

دولت بایدن که مدعی رویکرد دیپلماسی در قبال ایران و نیز تلاش برای بازگشت به برجام بوده، تاکنون گامی در جهت نشان دادن حسن نیت خود برنداشته است.

قریب به اتفاق کشورهای مشارکت کننده در گفت‌ وگوها، خواهان جمع‌بندی سریع‌تر مذاکرات هستند اما دستیابی به توافق نهایی در انتظار تصمیمات سیاسی آمریکا در خصوص چند موضوع باقی‌مانده مهم و کلیدی است.