کبد چرب شوخی ندارد، آن را جدی بگیرید

به گزارش «تابناک»، کبد دومین ارگان بزرگ بدن است. این ارگان مهم به هضم مواد مغذی حاصل از غذاها و نوشیدنی‌ها کمک کرده و مواد مضر خون را فیلتر می‌کند. چربی زیاد کبد می‌تواند باعث التهاب کبد شده و به آن آسیب برساند و ایجاد زخم کند. در موارد شدید، این زخم می‌تواند نارسایی کبدی را در پی داشته باشد.

بروز کبد چرب در شخصی که الکل زیادی مصرف می‌کند، به عنوان بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) شناخته می‌شود. این بیماری در فردی که الکل مصرف نمی‌کند، بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) نام دارد. بر اساس تحقیقات، بیماری کبد چرب غیرالکلی در 25 تا 30 درصد مردم ایالات متحده آمریکا و اروپا دیده می‌شود.

انواع بیماری کبد چرب

دو نوع بیماری کبد چرب وجود دارد: غیرالکلی و الکلی.

• بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) شامل کبد چرب ساده غیرالکلی، استئاتوهپاتيت غيرالكلي و کبد چرب حاد بارداری است.
• بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) شامل کبد چربی الکلی ساده و استئاتوهپاتيت الکلی است.

۱. بیماری کبد چرب غیرالکلی

استئاتوهپاتيت غيرالكلی

استئاتوهپاتيت غيرالكلی نوعی NAFLD است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که تولید چربی اضافی در کبد با التهاب کبدی همراه باشد. در صورتی که کبد ضمن وجود چربی اضافی در آن، ملتهب باشد و هیچ‌گونه سابقه مصرف الکل  وجود نداشته باشد، ممکن است پزشک بروز NASH را تشخیص دهد. NASH در صورت عدم درمان می‌تواند موجب زخم کبد شود. این وضعیت در موارد شدید ممکن است سیروز و نارسایی کبدی را در پی داشته باشد.

بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)

بیماری کبد چرب غیرالکلی هنگامی ایجاد می‌شود که چربی در کبد افرادی که زیاد الکل مصرف نمی‌کنند تجمع پیدا کند. در صورت وجود چربی اضافی در کبد فرد و عدم سابقه مصرف زیاد الکل، ممکن است تشخیص پزشک NAFLD باشد. چنانچه به غیر از تجمع چربی التهاب یا عوارض دیگری دیده نشوند، این بیماری تحت عنوان کبد چرب غیرالکلی ساده شناخته می‌شود.

کبد چرب حاد بارداری (AFLP)

کبد چرب حاد بارداری یک عارضه نادر اما جدی در بارداری است که علت دقیق آن مشخص نیست. AFLP معمولا در سه ماهه سوم بارداری خود را نشان می‌دهد. این بیماری در صورت عدم درمان، برای سلامتی مادر و جنین در حال رشد خطرات جدی در پی خواهد داشت. در صورت ابتلا به AFLP، دستور پزشک این است که زایمان در اسرع وقت صورت گیرد. ممکن است لازم باشد مراقبت از مادر تا چند روز پس از زایمان ادامه یابد. احتمالا سلامت کبد طی چند هفته پس از زایمان به حالت عادی برمی‌گردد.

نوشیدن زیاد الکل به کبد آسیب می‌رساند. وقتی کبد آسیب ببیند، نمی‌تواند چربی را به درستی تجزیه کند که این امر به تجمع چربی و کبد چرب الکلی منجر می‌شود. بیماری کبد چرب الکلی اولین مرحله بیماری کبدی ناشی از الکل است. در صورتی که همراه با تجمع چربی التهاب یا عوارض دیگری وجود نداشته باشد، به این وضعیت کبد چرب الکلی ساده می‌گویند.

استئاتوهپاتیت الکلی (ASH)

استئاتوهپاتیت الکلی یا هپاتیت الکلی نوعی AFLD است. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب همراه است. در صورتی که کبد ضمن وجود چربی اضافی در آن، ملتهب باشد و فرد زیاد الکل مصرف کند، ممکن است تشخیص پزشک ASH باشد.

اگر ASH به درستی درمان نشود، می‌تواند به بروز زخم کبدی منجر شود. زخم کبدی شدید به عنوان سیروز شناخته می‌شود که می‌تواند نارسایی کبدی را در پی داشته باشد. برای درمان کبد چرب الکلی، پرهیز از الکل حائز اهمیت است. در صورت داشتن اعتیاد به الکل، پزشک انجام مشاوره یا سایر روش‌های درمانی را توصیه می‌کند.

مراحل کبد چرب

کبد چرب می‌تواند در چهار مرحله پیشرفت کند:

سیروز وضعیت مهلکی است که می‌تواند به نارسایی کبدی منجر شود. این بیماری ممکن است برگشت‌ناپذیر باشد. به همین دلیل، جلوگیری از پیشرفت آن بسیار حائز اهمیت است. برای جلوگیری از پیشرفت این بیماری و ایجاد عوارض، برنامه درمانی مورد توصیه پزشک خود را به دقت دنبال کنید.

چاقی باعث کبد چرب می‌شود. اگر کبد چرب درمان نشود، ممکن است به سیروز مبتلا شوید که می‌تواند به نارسایی کبد منجر شود.

علائم کبد چرب

در بسیاری از موارد این بیماری علائم قابل توجهی ندارد، اما ممکن است احساس خستگی یا احساس ناراحتی و درد در سمت راست بالای شکم داشته باشید. این بیماری در بعضی از افراد مبتلا عوارضی مانند زخم کبدی ایجاد می‌کند که به عنوان فیبروز شناخته می‌شود. فیبروز شدید کبد که سیروز نام دارد ممکن است با بروز علائمی مانند موارد زیر همراه باشد:

• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن
• ضعف
• خستگی
• خونریزی از بینی
• خارش پوست
• زردی پوست و چشم
• خوشه‌های شبکه مانند رگ‌های خونی در زیر پوست
• درد شکم
• تورم شکم
• تورم پاها
• بزرگ شدن پستان‌ها در مردان
• گیجی

سیروز اساسا یک بیماری مهلک است.

علت کبد چرب

این بیماری زمانی رخ می‌دهد که چربی زیادی در بدن تولید شود یا متابولیسم چربی به خوبی صورت نگیرد. چربی اضافی در سلول‌های کبدی ذخیره شده و در آن‌ها تجمع می‌یابد و باعث این بیماری می‌شود. تولید این چربی می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. به عنوان مثال، مصرف زیاد الکل به بیماری کبد چرب الکلی منجر می‌شود که اولین مرحله بیماری کبدی ناشی از الکل است. در افرادی که زیاد الکل مصرف نمی‌کنند، علت بیماری کبد چرب به طور دقیق مشخص نیست. اما یک یا چند مورد از عوامل زیر ممکن است در این زمینه نقش داشته باشند:

• چاقی
• قند خون بالا
• مقاومت به انسولین
• بالا بودن سطح چربی ها در خون، به ویژه تری گلیسیرید

عللی که شیوع کمتری دارند شامل موارد زیر می‌شوند:

• بارداری
• کاهش وزن سریع
• بعضی از انواع عفونت‌ها، مانند هپاتیت C
• عوارض جانبی بعضی از داروها، مانند متوترکسات، تاموکسیفن، آمیودورون و اسید والپروئیک
• قرار گرفتن در معرض سموم خاص

تعدادی از ژن‌ها هم ممکن است در افزایش خطر ابتلا به این بیماری موثر باشند.

عوامل خطر ابتلا به کبد چرب

نوشیدن مقدار زیاد الکل خطر بروز این بیماری را افزایش می‌دهد. از سایر عوامل خطر این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• چاقی
• مقاومت به انسولین
• ابتلا به دیابت نوع ۲
• ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
• بارداری
• سابقه عفونت‌های خاص مانند هپاتیت C
• مصرف بعضی از داروهای مانند متوترکسات، تاموکسیفن، آمیودورون و اسید والپروئیک
• افزایش کلسترول
• افزایش تری گلیسیرید
• قند خون بالا
• ابتلا به سندرم متابولیک

در صورت داشتن سابقه خانوادگی این بیماری، احتمال بروز این بیماری در شما بیشتر است.

راه‌های تشخیص بیماری کبد چرب

برای تشخیص کبد چرب، پزشک ضمن گرفتن شرح حال، معاینه بدنی انجام داده و دستور انجام یک یا چند آزمایش را می‌دهد.

در صورتی که پزشک نسبت به این بیماری مشکوک باشد، احتمالا سالاتی درباره موارد زیر مطرح خواهد کرد:

• سابقه پزشکی خانوادگی، از جمله سابقه بیماری کبدی
• مصرف الکل و سایر عادات سبک زندگی
• هرگونه بیماری که ممکن است به آن مبتلا باشید
• هر دارویی که مصرف می‌کنید
• آخرین تغییراتی که در وضعیت سلامتی شما رخ داده است

در صورت داشتن حس خستگی، کاهش اشتها یا سایر علائم غیرعادی، آن را با پزشک فوق تخصص گوارش، کبد و آندوسکوپی در میان بگذارید.

۲. معاینه بدنی

برای بررسی التهاب کبد، پزشک ممکن است شکم فرد را لمس کرده یا فشار دهد. در صورتی که کبد بزرگ شده باشد، ممکن است پزشک بتواند آن را حس کند. با این حال، احتمال دارد که کبد بدون بزرگ شدن دچار التهاب شده باشد و در نتیجه دکتر گوارش و کبد با لمس کردن نتواند التهاب کبد را تشخیص دهد.

۳. آزمایش خون

در بسیاری از موارد، پس از آزمایش خون که نشانگر افزایش آنزیم‌های کبدی است، مشخص می‌شود که فرد به این بیماری مبتلا است. به عنوان مثال، پزشک ممکن است دستور انجام آزمایش آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و تست آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) را برای بررسی آنزیم های کبدی صادر کند.

این آزمایش‌ها ممکن است در صورت بروز علائم یا نشانه‌های بیماری کبدی و علائم کبد چرب توصیه شوند یا ممکن است بخشی از تست‌های خونی معمول باشند. بالا بودن آنزیم‌های کبدی نشانه التهاب کبد است. این بیماری یکی از علل  التهاب کبد محسوب می‌شود، اما تنها دلیل آن نیست. اگر نتیجه آزمایش بالا بودن آنزیم‌های کبدی مثبت باشد، احتمالا پزشک برای شناسایی علت التهاب آزمایش‌های بیشتری را تجویز می‌کند.

۴. روش‌های تصویربرداری

پزشک ممکن است از یک یا چند تست تصویربرداری زیر برای بررسی چربی اضافی یا دیگر مشکلات کبدی استفاده کند:

• سونوگرافی
• سی‌تی اسکن
• اسکن MRI

آن‌ها همچنین ممکن است انجام آزمایشی بنام الاستوگرافی ناپایدار تحت کنترل لرزش (VCTE ،FibroScan) را توصیه کنند. ذر این تست برای اندازه‌گیری سفتی کبد از امواج صوتی با فرکانس پایین استفاده می‌شود. این روش می‌تواند به بررسی زخم کمک کند.

۵. بیوپسی از کبد

بیوپسی کبد بهترین راه برای تعیین شدت بیماری است. در بیوپسی کبد، پزشک سوزنی را به داخل کبد وارد کرده و یک قطعه از بافت را برای معاینه برمی‌دارد. به منظور کاهش درد از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود. این آزمایش می‌تواند به تشخیص وجود این بیماری و همچنین زخم کبدی کمک کند.

درمان کبد چرب

در حال حاضر، هیچ داروی تایید شده‌ای برای این بیماری وجود ندارد و محققان برای پیدا کردن داروی کبد چرب باید تحقیقات بیشتری انجام دهند.

• اجتناب یا محدود کردن مصرف الکل
• اقدام برای کاهش وزن
• ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی

در صورت بروز عارضه جانبی، پزشک معالج می‌تواند درمان‌های دیگری را پیشنهاد دهد. برای مثال، برای درمان سیروز ممکن است موارد زیر را تجویز کند:

• تغییر سبک زندگی
• داروها
• عمل جراحی

سیروز می‌تواند به نارسایی کبدی منجر شود. در صورت بروز نارسایی کبدی، ممکن است به پیوند کبد نیاز باشد.

تغییر سبک زندگی اولین رویکرد درمانی برای کنترل این بیماری است. بسته به شرایط فعلی و عادت‌های زندگی، ممکن است موارد زیر کمک‌کننده باشند:

• کاهش وزن
• پرهیز از نوشیدن الکل
• داشتن رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی که میزان کالری، چربی اشباع و چربی ترانس آن محدود باشد
• انجام حداقل ۳۰ دقیقه ورزش در بیشتر روزهای هفته

همیشه پیش از امتحان کردن یک مکمل جدید یا داروی طبیعی با پزشک خود صحبت کنید. بعضی از مکمل‌ها یا داروهای طبیعی ممکن است به کبد فشار وارد کنند یا با داروهایی که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشند.

۲. رژیم غذایی سالم

در صورت ابتلا به بیماری کبد چرب، پزشک برای کمک به درمان بیماری و کاهش عوارض جانبی شما را ترغیب به تغییر رژیم غذایی می‌کند. به عنوان مثال، ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

• مصرف خوراکی‌های سالم مانند میوه، سبزی، حبوبات و غلات کامل که سرشار از مواد مغذی گیاهی هستند.
• محدود کردن مصرف کربوهیدرات‌های تصفیه شده مانند شیرینی، برنج سفید، نان سفید و سایر دانه‌های تصفیه شده
• محدود کردن مصرف چربی اشباع که در گوشت قرمز و بسیاری از محصولات حیوانی یافت می‌شود
• اجتناب از مصرف چربی ترانس که در بسیاری از تنقلات فرآوری شده وجود دارد.
• اجتناب از مصرف الکل

علاوه بر این، اگر به اضافه وزن یا چاقی مبتلا باشید، لازم است وزن خود را کاهش دهید.

برای پیش‌گیری از کبد چرب و عوارض احتمالی آن، پیروی از سبک زندگی سالم حائز اهمیت است، برای مثال:

• اجتناب از الکل
• حفظ وزن مناسب
• پیروی از رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی که حاوی کمترین میزان چربی اشباع، چربی ترانس و کربوهیدرات‌های تصفیه شده باشد.
• اقدام در جهت کنترل قند خون، میزان تری گلیسیرید و کلسترول خون
• در صورت ابتلا به دیابت، دنبال کردن برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک
• انجام حداقل ۳۰ دقیقه ورزش در بیشتر روزهای هفته

انجام این مراحل می‌تواند به بهبود سلامت کلی شما هم کمک کند.

منبع: درمانکده