نامعادله وام‌های مسکن و درآمد مردم

به گزارش «تابناک» به نقل از روزنامه خراسان، شوک‌های ارزی از جمله عوامل برهم خوردن تناسب قیمت زمین و مسکن در مقایسه با دیگر کالا‌ها از جمله دستمزد کارگران در اقتصاد ایران بوده است. آمار‌ها نشان می‌دهد از سال ۱۳۷۷ تا ۱۴۰۰ شاخص قیمت زمین در تهران ۲۱۵ برابر شده، اما در همین بازه زمانی حداقل دستمزد کارگران افزایش تنها ۸۸ برابری داشته است. در این میان، مبلغ وام‌های مسکن هر چند زیاد شده، اما از یک سو از قیمت مسکن در درون شهر‌های بزرگ عقب مانده است و از سوی دیگر اقساط آن بیش از پیش از دسترس خانوار‌های اقشار متوسط و ضعیف دور شده اند. این موضوع دیروز مورد اشاره رئیس مجلس قرار گرفت و قالیباف با بیان این که بانک‌ها تسهیلات مسکن را پرداخت می‌کنند، اما دیگر مردم توانی برای گرفتن وام و پرداخت اقساط را ندارند، لزوم چاره اندیشی مجلس در این خصوص را متذکر شد.
 
قیمت زمین، عرصه خودنمایی شوک‌های ارزی و درآمد‌های نفتی

قیمت زمین و مسکن در دهه ۸۰ شمسی، به تبع رشد درآمد‌های نفتی و تزریق آن به اقتصاد و ابتلای اقتصاد کشور به بیماری هلندی جهش قابل توجهی یافت. اما این مسئله در دهه ۹۰ و به ویژه انتهای آن و در غیاب مکانیسم‌هایی نظیر مالیات‌های سوداگری و مالیات‌های مسکن، با جهشی فوق تصور مواجه شد. ماحصل تغییر و تحولاتی که به آن اشاره شد، این است که قدرت خرید مردمی که نه به دلار، بلکه به ریال دستمزد دارند و به طور مشخص کارگران و کارمندان نسبت به نرخ زمین به عنوان دارنده سهم اصلی در قیمت مسکن بیش از پیش آب رفت. داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که شاخص قیمت زمین در تهران (به عنوان الگوی قیمتی مسکن در کشور) در بین سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۴۰۰، ۲۱۵ برابر شده، در حالی که در این مدت حداقل دستمزد کارگران از ۳۰ هزار و ۱۵۳ تومان به ۲ میلیون و ۶۵۵ هزار تومان رسیده و ۸۸ برابر شده است.

افزایش وام‌های مسکن هم حریف تورم زمین نشد

اصل ۴۳ قانون اساسی، تامین نیاز‌های اساسی از جمله مسکن را جزو تکالیف حاکمیت/دولت برشمرده است. به همین منوال نیز آمار‌ها نشان می‌دهد که حجم ریالی وام‌های مسکن بانک مسکن به عنوان بانک عامل این بخش در بازه زمانی سال‌های ۷۷ تا ۱۴۰۰  افزایش یافته، اما این رقم کلی نیز جوابگوی افزایش قیمت مسکن نبوده است به طوری که در بین سال‌های مذکور، وام‌های پرداختی مسکن از ۶۴۹ میلیارد تومان به بیش از ۱۰۶ هزار میلیارد تومان رسیده و ۱۶۴ برابر شده اند.
 
نگاهی به آخرین وضعیت وام‌های مسکن 

اگر بخواهیم وام‌های مسکن را جزئی‌تر بررسی کنیم، باید به وام‌های نهضت ملی مسکن، وام مسکن با اوراق ممتاز و وام اوراق ممتاز در راستای قانون جوانی جمعیت اشاره کنیم.

۱-نهضت ملی مسکن: وام نهضت ملی مسکن اگرچه طبق آخرین تصمیمات اخذ شده، ۵۵۰ میلیون تعیین شده، با این حال در درجه اول باید گفت که این وام مشروط به تامین آورده متقاضیان است. موضوعی که با کشدار شدن پیشرفت پروژه ها، متاثر از افزایش هزینه‌های ساخت مسکن شده و با توجه به عقب ماندگی رشد دستمزد‌ها از این هزینه ها، روز به روز تامین آن برای مردم دشوارتر می‌شود. به عنوان مثال گزارش ایرنا در ۱۷ شهریور امسال حاکی از آن است که آورده متقاضیان در این طرح ۴۵۰ میلیون تومان است. از آورده اولیه که بگذریم، مسئله بعدی اقساط این تسهیلات است که پس از کاهش نرخ سود آن از  ۲۳ درصدبه ۱۸ درصد، به روش پلکانی در سال اول به بیش از ۷ میلیون و ۳۵۷ هزار تومان و سال بیستم بیش از ۱۲ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان می‌رسد.

۲-وام خرید مسکن با اوراق ممتاز: این وام نیز گزینه بعدی متقاضیان مسکن است که برای زوجین در تهران ۸۰۰ میلیون تومان، در مراکز استان‌ها ۶۴۰ میلیون تومان و سایر مناطق ۴۸۰ میلیون تومان است. به این ترتیب اقساط این سه نوع وام ذکر شده که نرخ سود ۲۲.۵ درصدی با بازپرداخت حداکثر ۱۲ ساله دارد، به ترتیب به بیش از ۱۶ میلیون تومان، ۱۲ میلیون و ۸۸۰ هزار تومان و ۹ میلیون و ۶۶۰ هزار تومان می‌رسد. این ارقام با در نظر گرفتن وام جعاله با سقف ۱۶۰ میلیون تومان، بازپرداخت ۵ ساله و نرخ سود ۲۲.۵ درصد نیز به میزان بیش از ۴ میلیون و ۴۶۰ هزار تومان (در ۵ سال اول) افزایش خواهد یافت. تازه به این موارد باید هزینه اولیه خرید این وام را اضافه کرد که مثلاً برای وام ۸۰۰ میلیون تومانی در تهران باید ۱۶۰۰ برگه اوراق با قیمت کنونی بیش از ۱۰۰ هزار تومان یعنی جمعاً بیش از ۱۶۰ میلیون تومان هزینه کرد.

۳- وام خرید مسکن قانون جوانی جمعیت با اوراق: این وام به تازگی به سبد وام‌های مسکن اضافه شده است که طبق آن سقف تسهیلات خرید و تعمیر مسکن از محل اوراق ممتاز به ازای هر فرزند زیر ۲۰ سال و حداکثر تا ۴ فرزند ۲۵ درصد اضافه می‌شود و برای خانوار‌های دارای ۴ فرزند زیر ۲۰ سال به دو برابر سقف تسهیلات خرید و تعمیر مسکن با اوراق خواهد رسید. با این اوصاف، اگرچه به عنوان مثال سقف وام خانوار‌های دارای ۴ فرزند (در مدل زوجین) در تهران به یک میلیارد و ۹۲۰ میلیون تومان رسیده، اما اقساط آن به ماهانه ۳۵ میلیون تومان افزایش خواهد یافت!
 
حقوق و مزد بگیران نظاره گر رالی وام و اقساط تسهیلات مسکن

همه این وام‌ها در شرایطی است که اگر اقشار متوسط و ضعیف نظیر مزد بگیران بخواهند آن را دریافت کنند، (جدای از هزینه‌های اولیه و همچنین این که مبلغ وام شاید به راحتی کفاف خرید یک منزل را ندهد) با چالش نابرابری اقساط و درآمد‌ها مواجه خواهند شد. به عنوان مثال طبق مصوبه مزد سال جاری، دریافتی یک کارگر با دو فرزند پس از کسر حق بیمه به بیش از ۷ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان می‌رسد که از همه اقساط وام‌های یادشده کمتر است.